Morgunblaðið - 08.01.1999, Qupperneq 4

4 FÖSTUDAGUR 8. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Sami fjöldi kvartana 1997 og 1998
Astand lagna
ræður rottugangi
FJÖLDI kvartana vegna rottu-
gangs í Reykjavík hefur staðið í
stað síðastliðin tvö ár, en rúmlega
400 kvartanir bárust Meindýra-
vörnum Reykjavíkurborgar árin
1997 og 1998.
Guðmundur Björnsson verk-
stjóri hjá Meindýravörnum
Reykjavíkurborgar segir að fjöldi
kvartana vegna rottugangs segi
meira um ástand skolplagna held-
ur en um ástand rottustofnsins
sjálfs. Svæði rottnanna nær frá
Ellliðaám allt vestur á Seltjarnar-
nes.
„Dýrin eru í holræsakerfínu og
fjölga sér þar sem bilanir eru og
við merkjum aukningu eða fækkun
á kvörtunum þar sem fólk verður
vart við dýrin,“ segir Guðmundur.
„Það er ekkert nýtt að þessi dýr
sjáist, en brugðist er við í hverju
tilfelli fyrir sig og málunum sinnt.“
Þegar meindýraeyðai' sinna út-
kalli vegna rottugangs í hýbýlum
er nær undantekningalaust hægt
að setja rottuganginn í samhengi
við bilun í skolplögn viðkomandi
húss eða í húsi mjög nálægt að
sögn Guðmundar. „Dýrin koma
upp um göt á lögnum, annaðhvort
gi-afa þau sér leið upp á yfirborðið
eða koma upp um opin niðurföll og
sjást þar í kring.“
Auk þess að sinna einstökum út-
köllum vegna rottugangs er unnið
forvarnarstarf með skipulögðum
hætti á sumrin til að hefta fram-
gang rottna með því að eitra fyrir
þær í holræsabrunnum í borginni.
Ráðherra vill ekki
opna skjalasöfn
Kaupmannahöfn. Morgunblaðiö.
NIÐURSTÖÐUR Vilhjálms Amar
Vilhjálmssonar fomleifafræðings
um að dönsk yfirvöld hafí óumbeðin
vísað þýskum gyðingafjölskyldum
aftur til Þýskalands hafa vakið
miklar umræður í Danmörku um
aðgang að skjölum og skjalaleynd.
Vilhjálmur Öm kvartaði yfir því í
samtali við Berlingske Tidende fyr-
ir jól að honum væri meinaður að-
gangur að skjölum Útlendingaeftir-
litsins. Ríkisskjalasafnið hefur fyrir
hönd Vilhjálms Ai-nar reynt að fá
aðgang að skjölunum með úrskurði
frá Elisabeth Gerner Nielsen
menningarráðherra, en hún hefur
nú hafnað afskiptum af málinu og
vísar á Thorkild Simonsen innan-
ríkisráðherra. I grein í vikunni
krefst Bent Melchior, fyrram yfír-
rabbíi, að sannleikurinn í þessu
máli og öðrum svipuðum verði
leiddur í ijós.
Rannsókn Vilhjálms Arnar bend-
ir til að danska dómsmálaráðuneyt-
ið hafi óumbeðið vísað að minnsta
kosti 132 flóttamönnum úr landi,
þar af mörgum gyðingum. Gögn um
þetta fólk er að fínna í skjalasafni
Útlendingaeftirlitsins, sem er ófúst
að veita aðgang að skjölum, sem
fjalla um einstakar persónur. Gern-
er Nielsen segist ekki hafa í hyggju
að blanda sér í málið. Útlendinga-
eftirlitið heyri undir innanríkis-
ráðuneytið og þvi lítur hún ekki svo
á að hún geti haft afskipti af mál-
inu. Hún bendir þó á að í svo mikil-
vægu máli ætti aðgangsnefndin
svokallaða að úrskurða um málið,
en sú nefnd úrskurðar um aðgang
borgaranna að opinberum skjala-
söfnum á grandvelli skýrslu ríkis-
skjalavarðar. Fulltrúar Ríkisskjala-
safnsins munu í næstu viku funda
með starfsmönnum Útlendingaeft-
irlitsins um málið.
í langri grein Melchiors í Berl-
ingske Tidende segir að aðdáunar-
vert sé að hverju Vilhjálmur Örn
hafí komist að. Melehior segir að
Útlendingaeftirlitið hafni beiðninni
vegna þess að skjalasöfnin innihaldi
„viðkvæmar upplýsingar", en
spurning sé hvern sé verið að
vernda, fórnarlömbin eða böðlana.
Nauðsynlegt sé að sannleikurinn
verði leiddur í ljós.
Ríkislögmaður segir álit EFTA-dómstólsins ráðgefandi
Alitið varðar aðeins
einn þátt málsins
JÓN G. Tómasson ríkislögmaður
segir að alla tíð hafí legið fyrir að
ríkið myndi óska eftir áliti dómstóla
í máli Erlu Maríu Sveinbjörnsdótt-
ur gegn íslenska ríkinu. Alit
EFTA-dómstólsins varði aðeins
einn þátt málsins auk þess sem ein-
ungis sé um ráðgefandi álit að
ræða.
Erla vann hjá fyrirtæki sem varð
gjaldþrota, en kröfu hennar um
laun var hafnað vegna ákvæða laga
sem útiloka systkini hluthafa í
gjaldþrota fyrirtæki frá greiðslum.
Erla fór í mál við ríkið á grundvelli
þess að neitunin væri óheimil sam-
kvæmt EES-tilskipun. Héraðsdóm-
arinn óskaði eftir áliti frá EFTA-
dómstólnum á því hvernig ætli að
túlka ákvæði tilskipunarinnar. Alit
kom frá dómstólnum í lok síðasta
árs og var það Erlu í vil. Lögmaður
Erlu taldi í framhaldi af því að ríkið
myndi ganga til sátta í málinu, en
því hafnar ríkislögmaður.
„Það lá alltaf fyrir að óskað yrði
eftir niðurstöðu dómstóla um málið.
Málið er fyrir Héraðsdómi Reykja-
víkur og héraðsdómarinn, sem fer
með málið, taldi sig þurfa að leita
álits EFTA-dómstólsins. Hann- hef-
ur fengið það álit, en það varðar
bara einn þátt í málinu. Sýknukrafa
ríkisins í þessu máli byggist á fleiri
málsástæðum en túlkun tilskipun-
arinnar. Af þeirri ástæðu er að okk-
ar áliti nauðsynlegt að fá niður-
stöðu íslensks dómstóls um þetta
álitaefni, enda er aðeins um ráðgef-
andi álit að ræða frá EFTA-dóm-
stólnum, en ekki bindandi álit,“
sagði Jón.
Vísar á Abyrgðasjóð launa
I greinargerð lögmanns ríkisins í
málinu, sem lögð var fram í héraðs-
dómi, eru færð viss rök fyrir því að í
þessu máli kunni að hafa hvílt
greiðsluskylda á Ábyrgðasjóði
launa. Skiptastjóri í þrotabúinu
hafnaði því á sínum tíma að launa-
krafa Maríu yrði ílokkuð með for-
gangskröfum. í greinargerðinni er
vakin athygli á því að María hafi
aldrei látið reyna á þetta með máls-
sókn á hendur sjóðnum. Ennfremur
er bent á að umrædd tilskipun veiti
aðildarríkjum sínum verulegt svig-
rúm til setningar reglna um þau
réttindi sem kveðið er á um í henni.
Logandi bflhræ
í Tjarnarhólma
BÍLHRÆI var ýtt út í hólma á
Tjörninni í Reykjavík, þann sem
nær liggur Tjarnargötunni, laust
fyrir klukkan fjögur í fyrrinótt,
og kveikt í því. Þegar lögreglan
kom á vettvang logaði í bílnum
úti í hólmanum.
Hafði bflnum verið komið út á
ísinn á Tjörninni og hann svo
dreginn út í hólmann. Ekki er
enn vitað hverjir voru að verki,
en sökudólgarnir voru á bak og
burt þegar að var komið.
Slökkvilið réð niðurlögum elds-
ins og var bílhræið fjarlægt í
gærmorgun.
Morgunblaðið/Þorkell
Unnið við stækkun
Kringlunnar
FRAMKVÆMDIR eru hafnar við
annan áfanga stækkunar Kringl-
unnar, en á næstu níu mánuðum
verður reist ný 10.500 fermetra
bygging sem mun tengja saman
undir einu þaki Kringluna, Borg-
arleikhúsið og nýtt Borgarbóka-
safn. Fyrsta áfanga þessara
framkvæmda við Kringluna lauk
1. nóvember sl. þegar tekin var í
notkun ný álma sem tengir sam-
an Kringluna og Borgarkringl-
una. Eftir stækkunina mun veit-
ingastöðum í Kringlunni fjölga
og ýmsar nýjungar verða teknar
upp í verslunarrekstri.
Ríkisendurskoðun telur ástæðu flestra fyrninga hjá lögreglu vera aðgerðaleysi hennar
Mál felld niður þrátt
fyrir að sök væri ófyrnd
ÁSTÆÐA fymingar í flestum
þeirra 183 mála, sem skráð voru
fyrnd hjá lögreglunni í Reykjavík
1995 til 1998, var aðgerðaleysi emb-
ættis lögreglustjóra við að láta
reyna á tiltæk innheimtu- og þving-
unarúrræði. Jafnframt þykir ljóst
að mál hafí verið felld niður enda
þótt sök hafí verið ófyrnd. Þetta
kemur fram í seinni hluta stjórn-
sýsluúttektar Ríkisendurskoðunar
á embætti lögreglustjóra í Reykja-
vík sem nú hefur verið birt.
Ríkisendurskoðun athugaði á
seinasta ári stjórnskipulag embætt-
isins annars vegar og hins vegar
skráningu og afgreiðslu mála hjá
embættinu. Athugun á fyrrnefna
þættinum lauk í október sl. og var
greinargerð um hana send dóms-
málaráðuneytinu skömmu síðar.
Yfir 10% mála felld niður
eða í geymslu
Skýrslan, sem nú hefur verið
birt, var unnin á tímabilinu október
til nóvember og náði hún til tíma-
bilsins 1995 til 1998 eða frá þeim
tíma sem nýtt málaskrárkerfí var
tekið í gagnið. Á þeim þremur árum
sem kerfíð hefur verið notað hefur
embættið skráð í það yfír 100 þús-
und mál. í málaskrá lögreglu er að
finna samtals 7.572 mál sem skráð
eru í geymslu, m.a. vegna þess að
gagna hafi verið beðið, mál séu
óupplýst eða sakbomingar voru er-
lendis. Þá hafa samtals verið felld
niður 3.067 mál frá því að mála-
skráin var tekin í notkun og eru
skráðar ástæður mjög mismunandi,
allt frá því að um smávægilegt brot
hafí verið að ræða til að ekki hafí
verið nægjanleg gögn til sakfelling-
ar.
Að mati Ríkisendurskoðunar
skortir nokkuð á formfestu við
ákvörðun um niðurfellingu mála.
Þannig liggi ekki alltaf Ijóst fyrir
við skoðun á gögnum máls, hvað lá
til grundvallar ákvörðun um niður-
fellingu málsins og við hvaða laga-
heimild var stuðst. Telur Ríkisend-
urskoðun að tryggja þurfí meiri
samræmi í skráningu mála í mála-
skrá. Þá séu nokkur dæmi um að
brot séu ekki heimfærð undir rétt
lagaákvæði í málaskrá, vegna þess
að upphafleg skráning var röng eða
meðferð málsins leiddi í ljós að
brotið ætti heima undir öðru lagaá-
kvæði. Þá hafí komið í ljós mis-
brestur á að sakborningi og þeim
sem misgert er við sé tilkynnt um
niðurfellingar mála svo sem skylt
er að gera. Þá sé ekki að sjá af
gögnum mála að ríkissaksóknara
hafí í öllum tilvikum verið tilkynnt
um niðurfellingu svo sem skylt er
að gera.
Ríkisendurskoðun tekur fram að
í reglum sem lögreglustjóri í
Reykjavík setti í apríl sl. um af-
greiðslu mála hafi verið tekið á
sumum þeirra atriða sem gerðar
eru athugasemdir við. Einkum
virðist verklag við afgreiðslu „upp-
lagðra" mála hafa batnað. Að mati
stofnunarinnar er þó ástæða til að
taka reglur þessar til endurskoð-
unar og fella ákvæði þeirra betur
að lögum um meðferð opinberra
mála.
Eftirliti og uppgjöri áfátt
í skýrslu Ríkisendurskoðunar
kemur einnig fram að stór þáttur í
starfsemi embættisins sé álagning
og innheimta á sektum og sakar-
kostnaði. Telur stofnunin að starfs-
menn hafi víðtækari aðgang að
skráningarmöguleikum tekjubók-
haldsins en unnt sé að fallast á út
frá sjónarhóli innra eftirlits. Nauð-
synlegt sé að yfirfara þennan þátt
kerfísins og skilgreina mjög þröngt
þær aðgangsheimildir sem menn
hafa af tekjubókhaldinu.
Þá leiddi fjárhagsendurskoðunin
einnig í ljós að nauðsynlegt væri að
setja nýjar starfsreglur varðandi
meðferð sjóðs, bankareikninga,
vörslufjár og greiðslukortavið-
skipti. Eftirliti, uppgjöri og af-
stemmningu hafí verið áfátt. Þá
þurfi að bæta uppgjör ferðareikn-
inga og tryggja að viðskiptareikn-
ingar séu yfirfamir reglulegá.