Morgunblaðið - 20.05.1999, Síða 34

34 FIMMTUDAGUR 20. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
TENGING
TVEGGJA
HEIMA
Hún er að vestan, hann að austan. Hún er
ung, hann á miðjum aldri. Hún blíð, hann
hrjúfur. Þótt gestirnir á tónleikum Sinfón-
íuhljómsveitar Islands í Háskólabíói í
kvöld, hljómsveitarstjórinn Vassilíj
Sinaiskíj og konsertfíðlarinn Rachel
Barton, séu hvort úr sinni áttinni komst
Orri Páll Ormarsson að því að þau eiga eitt
sameiginlefft - auðmýkt andspænis listinni.
Morgunblaðið/Kristinn
SAMEINAÐIR kraftar. í vestri strýkur Rachel Barton strengi fiðlunnar. I austri sveiflar
Vassil(j Sinaiskíj tónsprotanum.
ÞETTA er meira landið sem
þið byggið. Stórbrotið. Ég
fór að Gullfossi og Geysi á
sunnudaginn og þótti mikið
til þeirra koma. Það rigndi reyndar
heil ósköp og blés í þokkabót en það
sló mig ekki út af laginu, ég er
fæddur og uppalinn í Sankti Péturs-
borg - hann skvettir vel úr sér þar
líka.“
Þetta segir rússneski hljómsveit-
arstjórinn Vassilíj Sinaiskíj mér í
óspurðum fréttum þegar fundum
okkar ber saman í undirheimum
Háskólabíós eftir æfingu Sinfóníu-
hljómsveitar íslands. Þessi hrjúfi
en heillandi maður talar ensku með
rammrússneskum hreim, sannfær-
ingin stafar af honum. Jæja, segi
ég, lítið annað, enda vanari að þurfa
að bera blak af mislyndi veðurguð-
anna hér um slóðir þegar erlendir
gestir eiga í hlut frekar en hitt.
Þá víkur Sinaiskíj talinu að höf-
uðborginni. „Reykjavík er ákaflega
falleg borg, ein sú fallegasta sem ég
hef séð, og hef ég séð þær margar.
Ég hef verið að spóka mig í mið-
bænum undanfama daga og hrifist
af arkitektúmum, hér er mikið af
glæsilegum húsum. Þá em litbrigð-
in afar sérstök héma, falleg, láttu
mig þekkja það, við höfum nef fyrir
þessu, tónlistarmenn."
Eftir þennan lestur fæ ég mér
sæti og strika yfir „hvernig líst þér
á ísland-spurninguna“ á listanum.
Þarf ekki að varpa henni fram úr
þessu!
Vassilíj Sinaiskíj hóf píanónám
fjöguma ára gamall í skóla iyrir
efnilega tónlistamema í Sankti Pét-
ursborg, sem hét raunar Leníngrad
í þá daga. Fljótlega tók hann einnig
til við fiðluna. Tíu ára gerði hann
sér síðan grein fyrir því hvað hann
vildi verða - hljómsveitarstjóri.
„Það var ekki erfitt val. Hús fíl-
harmóníuhljómsveitarinnar í Lenín-
grad, þeirrar frábæru hljómsveitar,
var mitt annað heimili í æsku. Þar
sá ég marga frábæra tónleika,
marga frábæra hljómsveitarstjóra -
í fótspor þeirra vildi ég feta.“
Þegar Sinaiskíj var sautján ára
tók hljómsveitarstjórinn Ilya Mus-
in, við tónlistarháskólann í Lenín-
grad, hann upp á sína arma og eftir
það varð ekki aftur snúið. Pilturinn
tók ömm framförum og árið 1973
var honum teflt fram í hinni virtu
Karajan-keppni í Berlín. Og viti
menn, hann fór með sigur af hólmi.
í læri hjá Kondrashín
„Framganga mín í Berlín vakti
mikla athygli og segja má að þar
hafi ferill minn hafist," segir
Sinaiskíj. Frá Leníngrad lá leið hans
til Moskvu, þar sem hann var um
skeið undir handleiðslu sjálfs
Kondrashíns. Arin á eftir var hann
meira og minna viðriðinn fílharmón-
íuhljómsveitina í Moskvu og árið
1991 var híipn ráðinn aðalþjjóm-
sveitarstjóri og listrænn stjómandi
þar á bæ. Ferðaðist hann með sveit-
inni vítt og breitt um Evrópu og
Bandaríkin við góðan orðstír, þar til
hann lét af störfum 1996. Sinaiskíj
var einnig aðalhljómsveitarstjóri
Sinfóníuhljómsveitar Lettlands í
Ríga í þrettán ár og aðalgestastjóm-
andi Fflharmóníuhljómsveitar
Hollands um tíma.
Núna er hann aðalgestastjómandi
Fflharmóníuhljómsveitar BBC en að
öðra leyti era hendur hans óbundn-
ar. „Eftir að hafa verið aðalhljóm-
sveitarstjóri í meira en tvo áratugi
hef ég undanfarin tvö ár verið frjáls
maður, í þeim skilningi að ég vel mín
verkefni sjálfur. Það var auðvitað
gott að hafa fasta stöðu en fyrir
tveimur árum fannst mér tímabært
að breyta til, kynnast nýjum hljóm-
sveitum, skoða heiminn. Nú stjóma
ég jöfnum höndum í Evrópu, Banda-
ríkjunum og Japan - og nýt lífsins.“
Listin í kreppu eystra
Og það var þessi útþrá, löngun til
að ganga hinu framandi í faðm, sem
skolaði Sinaiskíj upp á Islands-
strendur. „Upphaflega ætlaði ég að
koma hingað fyrir þremur áram en
varð að hætta við á elleftu stundu,
þar sem umboðsskrifstofa mín, IMG
Artists, bað mig að fara með
skömmum fyrirvara til Astralíu, þar
sem annar hljómsveitarstjóri hafði
forfallast. Það er því gott að vera
hingað kominn núna.“
Sinfóníuhljómsveit Islands þekkir
Sinaislqj af geislaplötum, sem hann
segir mjög góðar. Hljómsveitin hef-
ur heldur ekki valdið honum von-
brigðum í návígi - „hún er opin,
sveigjanleg og bljúg. Okkur kemur
vel saman“.
Sinaiskíj hefur verið búsettur í
Amsterdam undanfarin fimm ár.
Kann hann þar vel við sig en saknar
samt fóðurlandsins. „Ég fer reyndar
heim annað slagið til að stjóma og
kenna en ég er með sex nemendur
við tónlistarháskólann í Moskvu.
Ástæðan fyrir því að ég fór er hins
vegar einföld: Það er erfítt að vera
tónlistarmaður í Rússlandi nú um
stundir. Efnahagur þjóðarinnar er í
molum og það hefur bitnað á listinni,
einkum tónlistinni. Myndlistarmenn
og rithöfundar hafa alltaf þann
möguleika að róa á önnur mið, koma
list sinni í verð erlendis, en hljóm-
sveitir, sem era eðli málsins sam-
kvæmt mjög dýrar í rekstri, berjast
í bökkum ef þær hafa ekki þegar
lognast út af. Fyrir vikið er Rúss-
land að missa fleiri tónlistarmenn í
fremstu röð úr landi en áður. Það er
áhyggjuefni.“
Sinaiskíj tekur þó fram að menn-
ingarlíf rússnesku þjóðarinnar sé
enn á háu plani. „Að óbreyttu óttast
ég hins vegar að næsta kynslóð
listamanna gæti átt eftir að eiga
erfitt uppdráttar. Nemendur mínir
era líka áhyggjufullir, hreint ekki
bjartsýnir á framtíðina, en ég reyni
eftir fremsta megni að blása þeim
baráttuþrek í brjóst, fullvissa þá um
að þetta sé tímabundið ástand - list-
inni muni vaxa fiskur um hrygg á
nýjan leik. Vonandi hef ég rétt fyrir
mér!“
Einleikari frá 10 ára aldri
Fiðluleikarinn Rachel Barton á
ekki síður glæstan feril að baki en
Sinaiskíj þótt hún sé öllu yngri að
árum, 24 ára. Hún hóf fiðlunám
þriggja ára, sem hún segir alls ekki
óalgengt í Bandaríkjunum, og tíu
ára stóð hún fyrst á sviði með Sin-
fóníuhljómsveit Chieago - sem ein-
leikari. Rachel hefur farið með sigur
af hólmi í fjölmörgum fiðlukeppnum
og árið 1996 var hún einn af kyndil-
berum Bandaríkjanna við upphaf
Ólympíuleikanna í Atlanta. Sama ár
var hún valin Chicago-búi ársins og
kona ársins af stórblöðum í borg-
inni.
Rachel hefur komið fram með sin-
fóníuhljómsveitum í Bandaríkjun-
um, Montreal, Vínarborg og Búda-
pest og unnið með hljómsveitar-
stjóram á borð við Zubin Mehta,
Eric Leinsdorf og Neeme Jarvi. Þá
hafa hljóðritanir hennar hlotið mikið
lof, meðal annars platan Minning
um Sarasate frá 1994.
Verkið talar
Á TÓNLEIKUNUM í kvöld verður
frumflutt á Islandi hljómsveitar-
verk Karólínu Eiríksdóttur, Þrjár
setningar. Verkið var samið árið
1993 fyrir New Music-tónlistarhá-
tíðina í Stokkhólmi og frumflutt
þar af Sinfóniuhljómsveitinni í
Málmey undir stjórn Leifs Seger-
stams.
Karólína segir titil verksins
vísa til þess að það sé í þremur
köflum, það gæti því allt eins heit-
ið Þrjár fullyrðingar. En hvað er
hún að fullyrða? „Ef ég gæti út-
skýrt það,“ segir tónskáldið og
hlær. „Það er engin tilviljun að
þetta verk er á nótum en ekki ís-
lensku.“
Þetta heitir víst að láta verkin
tala en Karólína fæst eigi að síður
til að greina kaflana að. „Sá fyrsti
er eins konar scherzo-prelúdía, sá
næsti hægur og rómantískur og
sá síðasti hraður og kraftmikill,“
segir hún. Síðan gerir hún hlé á
máli sinu, horfir spyrjandi á
blaðamann. „Þetta segir kannski
ekki mikið heldur?" bætir hún svo
við og skellir aftur upp úr. Það er
ekki laust við að blaðamanni þyki
dulúðin magnast.
Karólína kveðst hafa verið afar
ánæirð með flutninjrinn í Stokk-
hólmi á sínum tíma og allt stefni í
að hann verði ekki síðri nú. „Leif
Segerstam gerði þetta mjög vel
og þessi hljómsveitarsljóri,
Vassilíj Sinaiskíj, er alveg frábær.
Listamaður fram í fingurgóma.
Verkið er því í góðum höndum."
Henni þykir líka skemmtilegt
að fá tækifæri til að heyra verkið
flutt öðru sinni. „Maður sér verk
sín alltaf í öðru ljósi þegar þau
eru endurflutt, sérstaklega þegar
svona langur tími Iíður á milli.
Það er mjög mikilvægt fyrir tón-
skáld að heyra verk sín flutt oftar
en einu sinni.“
Þijár setningar er sjötta hljóm-
sveitarverk Karólínu og hafa þau
öll verið tekin til flutnings hér
heima. Sjöunda verkið, Toccata,
verður síðan frumflutt af Orchest-
er Norden í sumar og leikið víðs-
vegar á norðurslóð, meðal annars
í Stokkhólmi, Helsinki og Rígu.
Annars hefur vorið verið við-
burðaríkt hjá Karólínu. Hún er
nýkomin frá Bonn þar sem Gunn-
ar Kvaran sellóleikari lék verk
eftir hana og fleiri tónskáld á ein-
leikstónleikum í Beethoven Haus.
Segir hún frammistöðu Gunnars
hafa verið stórglæsilega og hon-
um feikivel tekið. Þá voru nýverið
Morgunblaðið/Arni Sæberg
BER ER hver að baki nema sér
tónskáld eigi. Karólína Eiríks-
dóttir á æfingu hjá Sinfóníu-
hljómsveit Islands.
haldnir tónleikar með verkum
hennar í Sviss og frumfluttur
kvartett fyrir saxófóna í Stokk-
hólmi.
Ur Háskólabíói liggur leið Kar-
ólínu senn í Borgarleikhúsið, þar
sem óperuleikurinn Maður lifandi,
sem hún hefur samið í samvinnu
við Árna Ibsen leikskáld og
Messíönu Tómasdóttur leik-
mynda- og búningahönnuð, verð-
ur frumsýndur á Litla sviðinu 3.
júní næstkomandi.
Þessi broshýra og hægláta stúlka
hefur ekki í annan tíma stungið við
stafni á Islandi en kveðst ánægð
með að vera hingað komin. „Mig
hefur lengi dreymt um að koma til
Islands, enda þekki ég nokkra ís-
lenska fiðluleikara sem numið hafa í
Bandaríkjunum, hjá sömu kennur-
um og ég, hjónunum Almitu og Rol-
and Vamos. Þá er Guðný Guð-
mundsdóttir fiðluleikari góð vinkona
hjónanna og henni kynntist ég í
gegnum þau. Þetta fólk hefur sagt
mér frá landi og þjóð og það er
spennandi að vera loksins stödd á
íslandi."
Rachel ætlar að gefa sér tíma til
að skoða sig um á landinu, en hún
heldur ekki á brott fyrr en á þriðju-
dag. Kveðst hún jafnan hafa þennan
hátt á, þegar því er við komið. „Auð-
vitað er ég hingað komin til að
vinna, ekki sem ferðamaður, en ef
ég get litið í kringum mig líka þigg
ég það með þökkum. Við að kynnast
nýjum löndum, nýrri menningu,
víkkar sjóndeildarhringurinn og
þannig hlýt ég að eflast sem lista-
maður, persóna. Ég veit um einleik-
ara sem helga sig algjörlega vinn-
unni, koma og fara frá stöðum, og
sjá aldrei neitt. Ég kenni í brjósti
um þá, þeir missa af svo miklu.“
Ekki svo að skilja að Rachel slái
slöku við æfingar á ferðum sínum.
„Fiðlan gengur alltaf íyrir. Ég nýt
þess að æfa mig, leika á tónleikum.
Það er mitt líf, mín forréttindi. Hitt
er bara yndisauki."
Um helgina mun Rachel koma
fram á Björtum sumamóttum í
Hveragerði, hátíð sem Guðný Guð-
mundsdóttir og Tríó Reykjavíkur
gangast fyrir. „Það var skemmtileg
tilviljun að tónleikar mínir með Sin-
fóníuhljómsveit íslands skyldu vera
í sömu vikunni og hátíðin hennar
Guðnýjar. Mér var því ljúft og skylt
að framlengja dvöl mína til að geta
leikið þar líka. Það verður gaman,
við Guðný höfum aldrei leikið saman
áður.“
Rachel nýtti líka tímann til að
efna til Master Class-námskeiðs í
Hveragerði fyrr í vikunni eins og
hún gerir svo oft á ferðum sínum.
„Ég hef unun af því að miðla af
þekkingu minni, hjálpa til. Lít bein-
línis á það sem skyldu mína. Því
miður hef ég ekki tíma til að vera
með fasta nemendur núna en von-
andi kemur að því síðar. Það er þess
virði.“
Rachel, sem leikur á Amati-fiðlu
frá 1617, mun flytja Fiðlukonsert nr.
1 eftir pólska tónskáldið Henryk Wi-
eniawski (1835-1880) ásamt hljóm-
sveitinni í kvöld, en hann er sagður
„algjör fingurbrjótur", og Polonaise
brílliante í D-dúr, sem einnig er eftir
Wieniawski. Aukinheldur verða leik-
in Sinfónía í d-moll eftir César
Franck (1822-1890), sem fæddur var
í Belgíu en bjó lengst af í Frakk-
landi, og Þrjár setningar eftir Kar-
ólínu Eiríksdóttur (sjá umfjöllun hér
á síðunni). „ - ,