Morgunblaðið - 20.05.1999, Qupperneq 54

« 54 FIMMTUDAGUR 20. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Rúmast starfsgreinasam-
bönd ekki innan ASÍ?
í UMRÆÐU um
skipulag verkalýðs-
hreyfingarinnar undan-
farið hafa verið settar
fram margskonar at-
hugasemdir um núver-
andi skipulag og gagn-
rýnt hvemig forysta
verka- og verslunar-
fólks hafi ítrekað sett
sjálfri sér allt aðrar
leikreglur en öðrum.
Árangurslaust hefur
þess verið krafist að
farið sé eftir gildandi
þingsamþykktum um
skipulag hreyfingarinn-
ar, þar segir að ASÍ
skuli skipað starfs-
greinasamböndum. Petta hefur ekki
tekist vegna þess kverkataks sem
forysta verka- og verslunarfólks
hefur tekið alla umræðu um skipu-
lagsmál. Afstaða þeirra markast af
valdatafli, kostulegum tilskipunum
um hvar ný félög eigi að vistast og
eins ótta við að missa félagsmenn
yfir í önnur stéttarfélög.
Núverandi skipulag verkalýðs-
hreyfingarinnar er æði mótsagnar-
kennt, en má að vissu marki lýsa
sem lagskiptu eða láréttu, þar sem
verkafólk er sér, verslunarfólk sér
og iðnaðarmenn sér. Petta skipulag
er ekki í samræmi við þróun starfs-
greina á vinnumarkaði. Til þess að
komast út úr þeirri kyrrstöðu sem
verkalýðshreyfingin er í, á að
hverfa til þess skipu-
lags, sem samþykkt
var á þingum ASI um
1960. Þar var horft til
framtíðar, hér er um
að ræða lóðrétt skipu-
lag þ.e. að launamenn í
sama starfsgeira séu
saman í starfsgreina-
sambandi. Þetta er
sama fyrirkomulag og
hefur verið tekið upp í
skipulagi starfs-
menntamála. Hindr-
unarlaus aðgangur á
að vera að starfs-
menntun innan starfs-
geirans. En það er
ómögulegt við ríkjandi
skipulag, þar þarf að setja á lagg-
imar tvær og jafnvel þrjár starfs-
menntastöðvar í hverjum starfs-
geira vegna lagskiptingar ríkjandi
skipulags, eina fyrir fólk með
fagréttindi og aðrar fyrir fólk án
fagréttinda.
Skipulag Rafiðnaðarsambandsins
er í samræmi við hið lóðrétta gild-
andi skipulag ASÍ. Þar eru saman
komnir allir sem starfa að rafiðnað-
arstörfum, hvort sem þeir hafa
sveinspróf eða ekki. Rafiðnaðar-
geirinn hefur undir þessu skipulagi
byggt upp öflugasta starfs- og sí-
menntakerfi hér á landi. Einstak-
lingurinn mótar sér sína starfs-
menntabraut í samræmi við þau
störf sem hann vinnur. Tækniþró-
Skipulag
Núverandi skipulag
verkalýðshreyfíngar-
innar, segir Guðmund-
ur Gunnarsson, er æði
mótsagnarkennt.
unin hefur leitt til þess að vaxandi
fjöldi einstaklinga lýkur ekki skipu-
legu starfsnámi og fer út á vinnu-
markaðinn og mótar eigin starfs-
menntun og sérhæfingu í gegnum
starfs- og símenntanámskeið.
Árangurslaust hefur verið þrýst á
þróun skipulagsmála. Ég var ritari í
skipulagsnefnd ASÍ í tvö kjörtíma-
bil, árin 1988 til 1996. Fyrra tíma-
bilið var formaður Þóra Hjaltadótt-
ir. Hún starfaði af miklum krafti og
dugnaði. En allt var eyðilagt í hönd-
um Þóru og hún gafst upp. Næsta
tímabii hófst umræðan á nákvæm-
lega sama stað og fjórum árum áð-
ur. Eftir nokkra fundi spurði ég
hvort ég mætti ekki ijósrita eldri
fundargerðir, það væri tvíverknað-
ur að skrifa þetta allt upp aftur.
Ekkert gerðist þetta kjörtímabil og
ég gafst upp. Sömu kyrrstöðu hefur
verið viðhaldið á yfirstandandi kjör-
tímabili. Starfsgreinasamböndum
hefur verið haldið utan verkalýðs-
hreyfingarinnar af foiystumönnum
verka- og verslunarfólks vegna þess
að innan þeirra eru jafnt faglærðir
sem ófaglærðir. Þessir menn hafa
tekið sér það vald innan ASÍ, sem
líkja má við eignarhald. Þeir renna í
gegnum nefndir breytingum á sín-
um lögum, sem heimila þeim að
taka á móti öllum launamönnum
hvort sem þeir hafi menntun eða
ekki. Aftur á móti hafa þeir hafnað
því um árabil að staðfesta samskon-
ar breytingar á lögum samtaka
málm- og byggingariðnaðarfólks.
Rafiðnaðarsambandið hefur hing-
að til staðið íyrir utan þessar deilur
og einhverra hluta vegna fengið að
vera afskiptalaust, en skyndilega
varð breyting þar á, þegar að kröfu
formanns VR var samþykkt að
banna Félagi símamanna að ganga í
RSI, sem er þó í samræmi við
margstaðfest lög RSI og gildandi
skipulag ASI. Eignarhaldinu brá
illilega þegar rafiðnaðarmenn þver-
neituðu á þingi sínu að hlíta þessum
úrskurði og kröfðust þess á opin-
berum vettvangi að umræðan um
skipulagsmál yrði tekin upp á borð-
ið og rædd opinskátt. Rafiðnaðar-
menn halda því fram að þessi sam-
þykkt sé brot á lögum ASI og sé í
andstöðu við samþykkt skipulag.
Þessu hefur ekki verið mótmælt af
hálfu ASI og ekki hafa borist nein
svör við spumingum rafiðnaðar-
manna þrátt fyrir ítrekaðar beiðnir.
Þeir hafa ásamt t.d. flugfreyjum
Guðmundur
Gunnarsson
bent á margt í athöfnum VR sem
gangi þvert gegn ríkjandi skipulagi
og striði jafnvel gegn eðlilegri
kjarabaráttu. Þessu hefur í engu
verið svarað.
Forystumenn verka- og verslun-
arfólks beita öllum brögðum til þess
að koma í veg fyrir umræður um
skipulagsmál. Vinnubrögð þeirra
minna um margt á bændastéttina
sem stóð í vegi fyrir öllum framför-
um á íslandi um aldir allt fram til
síðustu áratuga. Strax og örlar á
einhverri umræðu sem þeim er ekki
að skapi, er rokið til og henni beint í
traustan farveg sem þeir stjórna.
Reynt er að gera rafiðnaðarmenn
og forystu þeirra tortryggilega og
málinu drepið á dreif. Þessu var
spáð á þingi rafiðnaðarmanna og
hefur því miður ræst.
Nú hefur verið gripið til þess ráðs
að hóta okkur öllu illu ef við drögum
ekki tilbaka kröfur um skipulags-
málaumræðu. Hótanir hafa aldrei
virkað vel á íslendinga og oftast
haft öfug áhrif. Þessi hótun jafnast
við ákvörðun um útfor ASI, sem að
óbreyttu muni fara fram á þingi
sambandsins eftir rúmt ár. Það er
sorglegt fyrir íslenska launamenn,
því þeir eiga svo sannarlega skilið
sterka verkalýðshreyfingu, sem sé
til fyrir þá, en ekki fyrir forystuna.
Rafiðnaðarmenn hafa lýst því yfir
að þeir muni ekki breyta skipulagi
sínu og þeir muni ekki láta eignar-
haldið þvinga sig til þess. Við erum
ekki hættir í verkalýðsbaráttunni
þó svo við verðum hraktir úr ASÍ og
munum leita aukins samstarfs við
þau starfsgreinafélög sem haldið er
utan ASÍ. Við bjóðum öllum rafiðn-
aðarmönnum sem haldið er gegn
vilja sínum innan Iðju, Eflingar eða
VR að velja RSÍ og fylgja okkur.
Höfundur er formaður Rafiðnaðar-
sambands fslands.
Tóm tjara
DEILUR um malbik
eða steypu til slitlaga-
gerðar virðast mér
fremur skipta mönnum
í trúfélög en verkfræð-
ingaskóla. Malbiks-
menn hafa þessa stund-
ina yfirhöndina í flest-
um lykilstöðum vega-
mála. Steypt slitlög
virðast því ekki eiga
upp á pallborðið hjá
ráðamönnum þó alþýðu
manna séu kostimir yf-
irleitt ljósir.
í þessum hugleiðing-
um mínum mun ég
sneiða hjá reiknikúnst-
um um kosti malbiks
og steypu en fjalla almennt um efn-
ið út frá mínum bæjardyrum séð.
Tilraunakaflar
Steypt slitlög eru ekki ný á þessu
landi. Mér er í bamsminni, að ég sá
breska skriðdreka aka
á steyptri Suðurlands-
brautinni við Tungu til
heiðurs Winston
Churchill. Þessi gata
mun hafa verið steypt
fyrir stríð, kannske í
einhverskonar til-
raunaskyni. Hún var
við lýði lengi eftir
þetta. Líka var steypt í
Borgartúni ofan á
mýrina inn að Fúlalæk
og dugði sú gata lengi.
Miklabrautin var
steypt milli Háaleitis-
brautar og Lönguhlíð-
ar uppúr 1960 og entist
viðgerðalaust i meira
en 20 ár.
I samanburðarskyni var steypti
Keflavíkurvegurinn malbikaður frá
Fitjum að suðurenda. Tilgangurinn
gleymdist fljótt og þessi kafli var
endurmalbikaður mörgum sinnum
Halldór Jónsson
<
RAYMOND WEIL
GENEVE
STema/
- 18 karata þykk gullhúð, stál með eða án demanta -
skelplötuskífa - órispanlegt gler, verð ffá kr. 35.900,-
HÖNNUN sem vekur heimsathygli
Garðar Ólafsson úrsmiður
Lækjartorgi, s. 551 0081
áður en steypan var fyrst fræst til
þess að jafna aldarfjórðungs hjól-
för.
Reynslan af steyptum vegum
Þegar byrjað var að leggja Vest-
urlandsveginn 1971, átti að leggja
hann 17 cm malbiki að mig minnir.
Þá var nægilegt malbik nokkuð tor-
fengið. Við Guðmundur Einarsson
verkfræðingur fóram til Ingólfs á
Hellu, sem var samgönguráðherra
og buðum honum að steypa veginn
fyrir allsamkeppnisbæran prís.
Steypa
Ingólfur Jónsson tók
upp símann, hringdi í
vegamálastjóra að okk-
ur áheyrandi, segir
Halldór Jdnsson, og
tilkynnti honum að
Vesturlandsvegurinn
yrði steyptur.
Ingólfur Jónsson tók upp símann,
hringdi í vegamálastjóra að okkur
áheyrandi og tilkynnti honum að
Vesturlandsvegurinn yrði steyptur.
Búið.
Svona ráðherrar era líklega ekki
til lengur.
Það var ekkert gert við Vestur-
landsveginn í 25 ár. Það hefur ekk-
ert verið gert við hann ennþá frá
Þingvallavegi í Kollafjörð. Eins og
nýr eftir nærri 30 ár!
Steyptir vegir á Islandi hafa því
enst bæði vel og lengi. Sama er ekki
hægt að segja um malbikið eins og
flestir sjá.
Framfarimar
Nýlega bauð Vegagerðin verk-
tökum að gera frávikstilboð í að
steypa 22 cm á Reykjanesbrautina í
stað þess að malbika 14 cm. Þegar
ljóst varð eftir útboðið - það sem áð-
ur var vitað - að sentimetrinn kost-
ar svipað í steypunni og malbikinu,
þá er 22 cm steypa auðvitað nærri
60% dýrari en 14 cm malbik. QED.
Það verður malbikað vegna kostn-
aðar í byrjun. Ending er ekki atriði.
Snjallt, er það ekki?
Af hverju verður að steypa 22
cm? Mér skilst að þeir hjá Vega-
gerðinni vilji eiga 5 cm til góða til
þess að fræsa ofan af þegar hjólför-
in koma í steypuna (eftir svona ald-
arfjórðung). Vegurinn virðist þá
vera álitinn burðarhæfur fyrir um-
ferðina eftir fræsinguna. Ekki virð-
ist burðarþolið því vera vandamál í
þykktarvalinu enda undirlagið lík-
legra til að skipta meira máli. En
talan 22 cm virðist algild um steypu
hjá Vegagerðinni og sambærileg í
kostnaði við 7-14 cm af malbiki.
Af hverju skyldu 14 cm þykkar
steyptar götur á Akranesi hafa enst
í 40 ár? Af hverju steypa þeir göt-
umar sínar yfirleitt á Ákranesi? Af
hverju skyldu menn steypa ofan á
slit á steypugötum í útlöndum í stað
þess að fræsa þær? Af hverju
steypa þeir þar í vaxandi mæli of-
aná malbik?
Hér er ekki einu sinni hægt að fá
að gefa Gatnamálastjóranum í
Reykjavík 5 cm steypu ofan á ein-
hvem malbiksspotta í tilraunaskyni.
Vegna þess víst, að það má ekki
loka götunni nema í einn dag. Einn
dagur árlega virðist léttbærari í
Reykjavfkurumferðinni en ein vika
á fjöratíu ára fresti á Akranesi.
Við buðum Vegagerðinni að
steypa aðfærsluveginn að Hval-
fjarðargöngunum í staðinn fyrir 15
cm malbikið sem átti að leggja þar
fyrir sama verð á sentimetra. Þeir
máttu ráða þykktinni. Eftir langa
umhugsun fann Vegagerðin ástæð-
una til þess að hafna þessu. Þessi
afbrigði gætu tafið opnun gang-
anna!
Hvað við getum nú?
Við slógum í púkk nokkrir bjart-
sýnismenn og keyptum með hjálp
góðra manna brúklega gatna-
steypuvél til landsins fyrir tveimur
árum. Þetta gerðum við eftir að
hafa staðið að nokkrum fremur
mislukkuðum tilraunum með þjapp-
aða þurrsteypu, sem var lögð út
með malbikunarvélum. Þessi vél
okkar leggur út alvöra veðranar-
þolna steypu í þykkt frá 5 cm upp í
40 cm í allt að 10 metra breidd. A-
flokk að gæðum. Hún gæti steypt
kílómetrann á fjóram klukkutímum,
ef maður gæti skaffað svo mikla
steypu. Til Keflavíkur á viku!
Gömlu góðu steypuvélamar úr
Keflavíkur- og Vesturlandsvegin-
um, sem Reykjavíkurborg og Vega-
gerðin áttu í félagi, lentu af óút-
skýrðum ástæðum í brotajáms-
haugnum einhvemtímann á síðasta
áratug. I landinu var því engin
steypuvél til í mörg ár. Þessvegna
var verktökum ekki gefinn kostur á
að bjóða steypu í stað malbiks um
langan aldur. Nú er steypuvél fyrir
hendi. Þá má bjóða Vegagerðinni
steypu ef hún er 22 cm þykk! Hafið
þið lesið Catch 22?
Nýja vélin getur auðvitað líka
farið löturhægt og steypt koppagöt-
ur fyrir lítil sveitarfélög. Enginn vill
samt nýta hana nema Akumesing-
ar, sem steyptu þrjár götur 14 cm
þykkar með henni í fyrra. Að feng-
inni reynslu ætla þeir að steypa aðr-
ar þrjár jafnþykkar götur með
henni í ár.
Niðurlag
Ég hef sjálfur fengið heilmikið
kikk útúr því að sjá þessa nýju
skriðmótavél vinna hér á Islandi og
vita af henni í landinu. Það eru í
rauninni nægileg persónuleg laun
fyrir gamlan steypujálk eftir 30 ára
vanmáttugt stríð gegn malbikinu.
Mér finnst líka gaman, að geta núna
fullyrt, að við getum núna steypt
götur og vegi í A-flokki, þó svo að
enginn ráðamaður vilji tala við mig í
alvöra.
Hver verður framtíðin? Ég tel
mig því sjá fyrir áframhaldandi
grózku í innflutningi tjöru og
norsks grjóts til hérlendrar mal-
biksgerðar. íslenzkt nei takk -
grjótið okkar dugar ekki í malbik!
Áður en nokkur ákvörðun verður
tekin um að steypa þjóðveg á Is-
landi mun örugglega einhver snjall
maður verða til þess að biðja fyrst
um samanburð á endingu malbiks
og steypu úr íslenzku gijóti og ís-
lenzku sementi. Önnur 30 ár! Önnur
kynslóðaskipti meðal ráðamanna
vegamála. Áfram tóm tjara!
Blessuð sé minning Ingólfs á
Hellu.
Höfundur er verkfrœðingur.