Morgunblaðið - 27.08.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FÖSTUDAGUR 27. ÁGÚST 1999 35
Töfrabrögð
á Þingeyri
í MORGUNBLAÐINU laugar-
daginn 21. ágúst síðastliðinn er
grein eftir Egil Jónsson, stjórnar-
formann Byggðastofnunar. Þar
lýsir hann því að búin hafí verið til
töfralausn með ein-
róma samþykki bæjar-
stjórnar ísafjarðar-
bæjar. Töframaðurinn
að þeirri lausn sem
byggja á upp atvinnu
og festu á Þingeyri við
Dýrafjörð er ráðgjaf-
inn Haraldur L. Har-
aldsson „sem töfraði
fram Þingeyrarmálin
og samheldni bæjar-
stjórnarinnar allrar“,
eins og því er lýst í
grein Egils Jónssonar.
Heimamenn
kjölfestan
Ekki ætla ég að
leggja stein í götu þeirra sem vilja
stofna til atvinnu í byggðum Vest-
fjarða. Þó tel ég að þeir sem bú-
settir eru á Þingeyri og eiga þar
sínar húseignir og atvinnutæki
hefðu átt að fá stuðning við margra
Kvótinn
s
I kvótabraskinu, segir
________Guðjón A.__________
Krisljánsson, felst
frelsissvipting fólks í
sj ávarbyggðum.
ára viðleitni sína til útgerðar og at-
vinnu. Sá stuðningur og hvatning
til meiri umsvifa hefði átt að birt-
ast í möguleikum þeirra til þess að
koma að veiðum og vinnslu úr
byggðakvótanum. Ég tel að þeir
sem búsettir eru á Vestfjörðum og
hafa sýnt að þar vilja þeir lifa og
starfa séu sú kjölfesta sem best
tryggir framtíð og viðgang byggð-
anna.
Kvótabraskið eyðir byggð
I kvótabraskinu felst frelsis-
svipting fólks í sjávarbyggðum.
Kvótakerfið er mannanna verk en
þannig úr garði gert að það selur
burt réttinn til þess að sækja sjó
og veiða fisk. Eignarrétthafi kvót-
ans getur hvenær sem honum
þóknast selt burt atvinnuréttinn
og þarf í engu að líta til hagsmuna
þeirra sem lifa af því að vinna og
veiða fiskinn. Réttur venjulegs
borgara í því sveitarfélagi sem
kvótinn er seldur frá er enginn,
hvorki til þess að halda vinnunni
eða til þess að viðhalda verðgildi
húseigna sinna. I úthlutun
byggðakvóta felst viðurkenning
stjórnvalda á að sjávarbyggð
verði því aðeins borgið að þar sé
veiðiheimild sem ekki megi selja
burt og þannig verði að tryggja
fólkinu og byggðunum atvinnu-
rétt. í ákvörðun um byggðakvóta
felast sem sagt þau skýru skila-
boð í verki að kvótakerfi með
frjálsu framsali sé og verði fjand-
samlegt sjávarbyggðunum. Úndir
þau viðhorf tek ég heils hugar. Ég
er ekki sammála forstjóra
Byggðastofnunar um
að sú aðferð sem
hann lýsir sem hrein-
um töfrabrögðum og
snilld „og raunar um
Vestfirði alla fyrír-
mynd ef sótt til þeirr-
ar nýsköpunar sem
nú fer fram á Þing-
eyri“ sé besta niður-
staðan og fyrirmynd
öðrum byggðum eins
og hann leggur til.
Þekking heima-
manna best
Ég get samt tekið
undir þau sjónarmið
sem koma fram í upp-
hafi greinar hans „að raunhæfasta
nýsköpun í byggðamálum væri að
efla atvinnuvegi sem hefðu tengsl
við fólkið á landsbyggðinni, þar
væri fyrir hendi sú þekking og
reynsla sem væri grundvallaratriði
í þróun byggðamála."
Þessum orðum í upphafi greinar-
innar get ég verið sammála en skil
ekki hvers vegna þessum áherslum
sem Egill lýsir sem góðum áhersl-
um var ekki fylgt með samstarfi
við núverandi íbúa Þingeyrar sem
þar vilja lifa og starfa við þá at-
vinnu sem þeir best kunna, fisk-
veiðar og vinnslu?
Kvótinn seldur burt
Rétt er hjá stjómarformanni
Byggðastofnunar að aflaheimildir
(kvóti) og skip hafa verið seld burt
frá Vestfjörðum á undanfornum ár-
um. í fyrirtækjum þeim sem sótt
hafa aflaheimildir til Vestfjarða
hafa verið bræður við stjómvölinn.
Svo er einnig í Básafelli og Fjölni
að bræðraböndin ráða för til fram-
tíðar. Mér er enn í minni orð
Matthíasar Bjamasonar þegar Þor-
bjamarbræður tóku yfir atvinnu-
rekstur og bolfiskveiðar í Bolung-
arvík á þessa leið. „Ég vona að Gr-
indvíkingar verði Bolvíkingum góð-
ir“ svo reyndist ekki verða. Bylta
þeiiTa bræðra á atvinnuháttum þar
vestra færði á skömmum tíma allan
bolfiskkvóta burt úr Bolungarvík.
Vonandi reynast þau bræðrabönd
sem nú em að koma að atvinnumál-
um á Vestfjörðum vísir að allföstum
tjöldum til framtíðar fyrir vest-
firskar byggðir en ekki opinn tjald-
vísir til einnar nætur með nýjum
bræðravígum á íbúum vestfirskra
byggða. Að lokum skal á það bent
að í raun er við enga aðra að sakast
en þau stjórnmálaöfl sem innleiddu
kvótabraskkerfið með frjálsu fram-
sali, þegar horft er til veikrar stöðu
byggða á Vestfjörðum og annars
staðar vegna brotthvarfs á veiði-
heimildum.
Höfundur er alþingismaður.
VIÐSKIPTAVINIR ATHUGIÐ
B&L lokar kl.17
■ dag
vegna starfsmannaferöar

Láglaunastefna utan
höfuðborgarsvæðisins
MARGAR ástæður
hafa verið nefndar fyr-
ir fólksflóttanum til
höfuðborgarsvæðisins,
sú sem oftast hefur
verið nefnd undanfarið
er skortur á atvinnu-
tækifærum, þrátt fyrir
að umtalsverður fjöldi
af erlendu farand-
verkafólki sé hér á
landi. Sú lausn sem
stjórnvöld ræða er að
reisa stórfyrirtæki
eins og t.d. álbræðslu
af stærstu gerð, sem
þarf töluvert meira
vinnuafl en nú er til
staðar. Fyrirtæki úti
á landi ráða frekar erlent farand-
verkafólk en að bæta launakjör.
Með þessu hátterni eru stjómend-
ur fyrirtækjanna í raun að ganga
fram í því að hvetja launamenn til
flutninga til höfuðborgarsvæðisins
og viðhalda fólksflóttanum. Að-
komufólk kaupir litla þjónustu og
margfeldisáhrif grundvallarstarfa
eru lítil sem engin. Launum í stór-
iðjufyrirtækjunum hér á landi er
haldið svo niðri, að nú er svo kom-
ið að ungt fólk fæst ekki til að
starfa þar nema þá í skamman
tíma.
Launakjör skipta vitanlega
ákaflega miklu þegar fólk velur
sér búsetu. Staðreyndin er sú að
úti á landi er fólki í flestum tilfell-
um boðið upp á mun lægri laun en
á höfuðborgarsvæðinu. Hvað varð-
ar rafiðnaðarmenn virðist þessi
munur geta numið allt að um 20%.
Reyndar eru heildarárslaun í sum-
um tilfellum svipuð, en það er sak-
ir þess að vinnutími úti á landi er
oft óheyrilegur. Oftast eru rafiðn-
aðarmenn í þeirri stöðu að ef þeir
eru ekki tilbúnir til þess að vinna
þegar atvinnurekandinn krefst
þess og ef menn sætta sig ekki við
að vera á bakvakt allan sólar-
hringinn án þess að fá fyrir það
nokkra greiðslu, þá jafngildir það
uppsögn. Ef launamaður sem býr
úti á landi fer fram á
svipuð laun og tíðkast
á höfuðborgarsvæð-
inu þá virðast svör at-
vinnurekandans oft-
ast vera þau sömu:
„Þarna eru dyrnar og
þú getur farið, vinur
minn, ef þú ert eitt-
hvað óánægður. Og
reyndu svo bara að
selja húsið þitt.“
Þetta er svipað
ástand og var í gamla
bændasamfélaginu
þegar hjúalögin voru í
gildi. Ævistarf fjöl-
skyldunnar er bundið
í húsi, sem í mörgum
tilfellum er ekki hægt að selja eða
þá í mesta lagi að það er hægt að
fá fyrir það sem svarar andvirði
Laun
Til þess að snúa við
þessari öfugþróun telur
______Guðmundur_________
Gunnarsson að þvinga
þurfí fyrirtækin til þess
að greiða samskonar
laun og tíðkast á
höfuðborgarsvæðinu.
lítillar 2ja herb. íbúðar á höfuð-
borgarsvæðinu. Engan þarf að
undra þó að það standi í fólki að
láta slíkt yfir sig ganga og byrja
upp á nýtt. Auðvelt er að skilja að
unga fóíkið, sem hefur horft upp á
stöðu foreldra sinna vilji ekki und-
irgangast þetta ofurvald atvinnu-
rekendanna og setjist frekar að á
höfuðborgarsvæðinu.
Til þess að snúa við þessari öf-
ugþróun þarf að þvinga fyrirtækin
til þess að greiða samskonar laun
og tíðkast á höfuðborgarsvæðinu.
í sumar hefur farið fram mikil
umræða í Danmörku um farand-
verkafólk. Vaxandi framboð er á
vinnuafli frá rikjum Austur- og
Suður-Evrópu í gegnum vinnu-
aflsleigur fyrir mun lægri laun en
þekkjast í Norður-Evrópu. Mörg
dönsk fyrirtæki hafa ekki staðist
þessa freistingu. í ljós hefur kom-
ið að þau laun sem verið er að
greiða eru um 300 kr. á tímann.
Aðbúnaður farandverkafólksins er
mun lakari en kveðið er á um í lög-
gjöf og kjarasamningum og að
auki koma fyrirtækin sér undan
að greiða ýmis kjarabundin atriði
eins og tryggingar, orlofs- og
veikindarétt. Áætlað er að á síð-
asta ári hafi dönsk skattyfirvöld
tapað vel á fimmta milljarð króna
vegna farandverkafólks í bygging-
ariðnaði. Forsvarsmenn margra
danskra fyrirtækja hafa bent á að
með þessu hafi þau fyrirtæki sem
ráði farandverkafólk verulegt
svigrúm til niðurboða umfram þau
fyrirtæki sem ráði til sín danskt
vinnuafl og fari eftir lögum og
kjarasamningum. Stjórnendur
þessara fyrirtækja hafa hótað því
að verði ekkert gert í þessu muni
þeir fara inn á sömu brautir og
ráða til sín farandverkafólk. Með
því myndi atvinnuleysi vaxa aftur
og útgjöld vaxa verulega samfara
því sem skatttekjur minnki.
Danskir stjórnmálamenn hafa
rætt um að í vetur verði að af-
greiða lög sem taki þessar freisU
ingar af borðum fyrirtækjanna. í
fyrra var oft kvartað undan því
hvaða afstöðu (eða afstöðuleysi)
íslensk stjórnvöld tóku í samskon-
ar deilum, sem þá stóðu yfir hér á
landi. Danskir starfsfélagar þeirra
virðast líta málið allt öðrum aug-
um. En eins kom fram hér að ofan,
þá verður það að teljast líklegt að
ef tekið yrði á þessum vanda af
festu myndi draga verulega úr
fólksflutningunum til höfuðborg-
arsvæðisins.
Höfundur er formaður
Rafiðnaðarsambands íslands.
Guðmundur
Gunnarsson
Tilkynning um útboð og skráningu hlutabréfa á Verðbréfaþing íslands
ISLENSKI
HLUTABRÉFASJÓÐURINN HF.
Útgefandi:
Heildarnafn verö
hiutafjár tll sölu:
HLUTABRÉFAÚTBOÐ
íslenskl hlutabréfasjóðurlnn hf., kt. 600390-2289,
Suðurlandsbraut 24, 108 Reykjavfk.
Allt aö 400 m.kr. að nafnverbl.
Sölugengl: Miöaö er vlö markaösgengi hverju sinnl.
Sölutfmabfl: 1. september 1999 tll 1. september 2000.
Tímablllð gætl þó oröiö styttra ef öll hlutabréf útboöslns
klárast fyrir 1. september 2000.
Umsjón meö útboði: Landsbanki ísland hf. - Viðskiptastofa,
Laugavegi 77, 155 Reykjavík.
Skráning: Áöur útgefin hlutabréf íslenska hlutabréfasjóösins hf.,
aö nafnverði 1.255.404.223 kr. eru þegar skráö á
Aðallista hlutabréfasjóöa Veröbréfaþings íslands.
Veröbréfaþing íslands hefur samþykkt að taka hin nýju
hlutabréf félagslns á skrá eftlr aö hlutafjárútboö! lýkur, enda
uppfylli félagiö þá öll skilyrði skráningar.
Þess er vænst aö þau veröi skráö f lok september 2000.
Skráningarlýsing og önnur gögn vegna ofangreindra hlutabréfa
liggurframmi hjá Landsbanka íslands hf., Laugavegi 77,
4. hæð, 155 Reykjavík og íslenska hlutabréfasjóðnum hf.,
Suöurlandsbraut 24, 108 Reykjavík.
n
(SLENSKI HLUTABRÉFASJÓÐURINN HF.

Landsbanki íslands
Landsbankl fslands hf. - Vlbsklptastofa
Laugavegl 77, 15S Reykjavik, slml 560 3100, brífaiml 560 3199, www.landabankl.ls