Morgunblaðið - 11.02.2000, Blaðsíða 43

42 FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ISLENSKT ÞEKK-
INGARÞJÓÐFÉLAG
ISLENSKT þekkingarþjóðfélag er enn ekki orðið að veru-
leika,“ segir Páll Skúlason rektor Háskóla íslands í grein
sem birt var hér í Morgunblaðinu í gær. Frækornum þess hefur
verið sáð með því fræða- og vísindastarfi sem unnið hefur verið
í landinu, að mati rektors, og nú skiptir mestu máli að hlúa sem
mest og best að þróun þess á komandi misserum og árum.
Ástæða er til að vekja sérstaka athygli á þessum orðum rekt-
ors því þau eru þörf ábending. Vafalaust ríkir almennt sam-
þykki um að það beri að stefna að því að íslenskt þekkingar-
þjóðfélag verði að veruleika til að tryggja framtíðarmöguleika
þjóðarinnar en það virðist ekki vera fullkomlega ljóst hver
staða okkar er í þessum efnum og hvað þarf að gera til þess að
okkur miði í rétta átt.
Páll segir þekkingarþjóðfélagið einkennast af leit að skiln-
ingi með aðferðum vísinda og beitingu gagnrýninnar hugsunar
til að vega og meta hið sanna gildi hlutanna. Háskóli Islands
hlýtur að vera meginhlekkurinn í þekkingarleit sem þessari
hér á landi og uppbyggingu þekkingarþjóðfélagsins og því er
efling hans eitt af því sem myndi miða okkur í átt til þess. Hér
er ekki verið að kasta rýrð á fjölmörg fyrirtæki og einstaklinga
sem vinna að rannsóknum og vísindastarfi af ýmsu tagi í þjóðfé-
laginu. Þar er hins vegar unnið starf sem byggist að miklu leyti
á rannsóknum, fræðslu og þjónustu Háskólans.
Páll nefnir þrjú verkefni sem hann telur skipta sköpum fyrir
framtíð hins íslenska þekkingarþjóðfélags. Átak til að stórefla
meistara- og doktorsnám við Háskólann, að tengja rannsóknar-
stofnanir atvinnuveganna aftur við Háskólann og flytja þær
sem næst honum og að efla samstarf allra háskólastofnana
landsins við að veita sem fjölbreyttasta menntun bæði i grunn-
námi, framhaldsnámi og endur- eða símenntun og til að nýta
upplýsingatækni við fjarkennslu.
Það er mikilvægt nú á þessum tímapunkti að fyllast ekki of-
metnaði í efnahagslegri velgengni þjóðarinnar heldur huga að
raunverulegum gildum, því sem raunverulega mun skila okkur
áleiðis í framtíðinni, tryggja áframhaldandi velferð. Eins og ít-
rekað hefur verið sagt hér á þessum vettvangi og víðar bendir
allt til þess að forsendan fyrir því að þjóðfélagið geti haldið
áfram að vaxa og dafna í sífellt alþjóðlegra samhengi sé upp-
bygging þekkingar. Brýnt er að markmið okkar séu skýr hvað
þetta varðar og leiðirnar að þeim greiðar.
STOLINN HUGBUNAÐUR
ALÞJÓÐASAMTÖK hugbúnaðarframleiðenda hafa ritað
stjómendum 3.500 íslenzkra fyrirtækja bréf, þar sem vakin
er athygli á því að þeir beri ábyrgðina, komi í ljós að hugbúnaður sé
ekki löglegur, sem notaður er í fyrirtækjum þeirra. Er þeim gefið
tækifæri á að gera úrbætur, en megi að öðrum kosti búast við lög-
sókn.
Samtökin hófu aðgerðir hér á landi fyrir ári til að koma í veg fyr-
ir ólöglega notkun hugbúnaðar, en þá var talið að 82% hugbúnaðar
á Islandi væri stolinn. Það hlutfall var hvergi hærra í Vestur-
Evrópu að mati samtakanna og er svo enn, þótt mikið hafi áunnizt á
þessu eina ári. Hlutfallið er nú talið hafa lækkað í ca. 65%, einkum
vegna samninga við íslenzka ríkið um úrbætur. Samtökin telja, að
nú sé komið að íslenzkum fyrirtækjum að gera bragarbót eða sæta
ábyrgð ella.
Að sjálfsögðu er það til mikils vansa fyrir íslendinga að nota
stolinn hugbúnað, hvort sem er hjá ríki, fyrirtækjum eða heimilum.
Hugbúnaðargerð er orðin öflug og vaxandi atvinnugrein hér á
landi. Hún á jafnmikið í húfi og alþjóðasamtök hugbúnaðarfram-
leiðenda að hugbúnaðarstuldur verði stöðvaður.
TÓBAKSVARNIR
BREGÐAST
SJÖ nemendur grunnskólans í Grindavík, sex úr 10. bekk og
einn úr 9. bekk, hafa skráð sig á námskeið til þess að hætta að
reykja. Þetta er til fyrirmyndar, því að reykingar eru dauðans al-
vara og er nauðsynlegt að allt ungt fólk temji sér reykbindindi.
Reykingar eru bæði óþrifalegur og lífshættulegur löstur.
Tóbaksreykingar hafa verið skráðar af hinu opinbera allt frá ár-
inu 1941 eða í hartnær sex áratugi. Árið 1997 markaði tímamót, því
þá mældist minnsta heildarsala tóbaks frá árinu 1954. Það ár var
minnsta vindlingasala frá árinu 1969,' næstminnsta vindlasala frá
árinu 1963 og minnsta reyktóbakssala frá upphafi skráningar 1941.
Þessum góðu tíðindum var fagnað af þeim sem unnu að reyk-
ingavörnum. Líklegast var þetta árangur mikils forvarnarstarfs,
m.a. í skólum. En 1998 varð breyting til hins verra. Þá tóku reyk-
ingar að aukast á ný. Hvað veldur því að aftur er farið að síga á
ógæfuhliðina skal ósagt látið, en það er þjóðráð að grunnskólarnir
aðstoði ungmennin við að hætta að reykja fremur en að beita boð-
um og bönnum.
Meiri koltvísýringur bundinn með landgræðsluátaki en áætlað var
Miklir möguleikar til
að binda koltvísvring
Meiri möguleikar eru hér á landi til að binda
koltvísýring með landgræðslu en víðast hvar
annars staðar og rannsóknir staðfesta að
markmið ríkisstjórnarinnar með sérstöku
landgræðsluátaki hefur fyllilega skilað þeim
árangri sem að var stefnt. Helgi Bjarnason
fylgdist með erindum á ráðunautafundi og
ræddi við Andrés Arnalds, fagmálastjóra
Landgræðslunnar.
MARKMIÐ loftslagssátt-
mála Sameinuðu þjóð-
anna er að viðhalda jafn-
vægi í loftslagi þannig að
ekki komi til röskunar af mannavöld-
um. „Gagnvart sáttmálanum má segja
að það hafi sömu áhrif að binda kol-
tvísýring úr andrúmsloftinu í lífræn
efni í jarðvegi og gróðri og að minnka
losun koltvísýrings úr jarðefnaelds-
neyti. Þetta era tvær ólíkar aðferðir
sem við þurfum báðar að nota,“ segir
Andrés Arnalds, fagmálastjóri Land-
græðslu ríkisins, í samtali við Morg-
unblaðið.
Hann segir að á aðildarþingi lofts-
lagssáttmálans í Kyoto í Japan hafi
skógrækt verið viðurkennd sem bindi-
aðferð og unnið sé að því að fá land-
græðslu viðurkennda. Úr því máli
verði skorið á næsta aðildarþingi sem
verður í Hollandi í nóvember. Andrés
segir að viðurkenning á gildi endur-
reisnar hnignaðs lands í þessu sam-
bandi myndi hafa mikil áhrif fyrir
fjölda þjóða sem berjast gegn afleið-
ingum landhnignunar. Fátækari þjóð-
imar sæju þar til að mynda möguleika
til að fá aukið fjármagn frá iðnríkjun-
um til að berjast við eyðimerkurvof-
una. Á móti óttuðust ýmis ríki mikla
bindigetu mikilla landbúnaðarlanda,
svo sem Bandaríkjanna og Ástralíu,
og að rúmar bindileiðir gætu opnað
þeim flóttaleiðir frá því að draga úr
loftmengun.
Andrés tekur fram að landgræðsla
sé bæði örugg og hagkvæm leið til að
mæta losun gróðurhúsalofttegunda og
ástæða sé til að leggja áherslu á það
þótt ekki færist það strax til bókar
gagnvart skuldbindingum íslands.
Jafnframt sé um gífurlega mikilvægt
byggðamál að ræða.
Auðlind á villigötum
Hann segir að hér séu óvenju góð
skilyrði til að binda kolefni með land-
græðslu miðað við önnur lönd. „Við
búum við þá sérstöðu að hér er svo
stór hluti orkunnar úr endurnýjanleg-
um orkulindum að við höfum takmark-
aðra svigrúm til að hagræða í elds-
neytisnotkun en önnur iðnríki. Þess
vegna er binding koltvísýrings í gróðri
og jarðvegi mjög hentug leið fyrir ís-
lendinga, samhliða því sem
reynt yrði að draga úr los-
un,“ segir Andrés.
Koltvísýringur er verð-
mæt auðlind, undirstaða ____________
frjósemi moldar og gróð-
urs og þar með fæðuöflunar fyrir ört
vaxandi mannfjölda í heiminum. Á
hinn bóginn veldur of mikill styrkur
koltvísýrings í andrúmsloftinu hinum
svokölluðu gróðurhúsaáhrifum sem
talin eru geta verið hættuleg mannlíf-
inu, Koltvísýringurinn veldur um
tveimur þriðju hlutum gróðurhúsa-
áhrifanna og áhrif hans hafa farið vax-
andi á síðustu 150 árum. „Á alþjóðleg-
um vettvangi er víða farið að líta á
koltvísýring sem auðlind á villigötum.
Styrkur hans í andrúmsloftinu er þeg-
ar orðinn yfir hættumörkum. Það er
því ekki nóg að draga úr loftmengun,
til að tryggja öryggi jarðarbúa, heldur
er einnig nauðsynlegt að minnka þann
koltvísýring sem þegar er í andrúms-
loftinu. Það væri því beinlínis rangt að
líta á bindingu koltvísýrings í lífræn
efni með landgræðslu og skógrækt
sem einhverja flóttaleið frá því að
minnka mengun af eldsneytisnotkun,
heldur er um að ræða nauðsynlega
viðbót við aðgerðir
gegn losun gróður-
húsalofttegunda."
Óvenjulegar að-
stæður
Fram kom í er-
indum Andrésar og
Ólafs Arnalds, sér-
fræðings á Rann-
sóknastofnun land-
búnaðarins, á
ráðunautafundi
landbúnaðarins í
vikunni að hér á
landi eru sérstak-
lega góðar aðstæður
til að binda kolefni
með uppgræðslu.
Sérstaðan felst í því
hvað hér er mikið til
af ógrónu landi en
jafnframt næg úr-
koma til þess að
auðvelt er að græða
það upp. Þessar að-
stæður eru að sögn
Andrésar mjög
óvenjulegar, nánast
einsdæmi í heimin-
um. Þar við bætist
jarðvegsgerðin. ís-
lenska eldfjallajörð-
in getur safnað mun
hraðar í sig kolefn-
um en nokkur annar
þundendisj ar ðveg-
ur. „Binding kolefn-
is með landgræðslu
er því að líkindum
hagkvæmari leið hér en almennt ger-
ist, þrátt fyrir dýrt vinnuafl," segir
Andrés.
Hann bætir því við að stórátak í
landgræðslu og skógrækt kæmi sér
ekki einungis vel til að binda kolefni
heldur myndi það auka frjósemi lands-
ins, gera landbúnað hagkvæmari og
styrkja byggðir. „Það hefði mikil áhrif
—------------------ á vistkerfið og myndi
Ósanngjarnt að bæta búsetuskilyrði þjóð-
mengunarvald- arinnar í heild.“
urinn greiði allt Óendanlegir
........ möguleikar
Ríkisstjórnin hefur á undanförnum
árum varið 450 milljónum kr. til sér-
staks átaks í landgræðslu og skóg-
rækt í þeim tilgangi að ná þeim
markmiðum sínum að um aldamót
hefði tekist að auka bindingu koltví-
sýrings um 100 þúsund tonn miðað við
1990. Síðastliðin tvö ár hefur hópur
sérfræðinga frá nokkrum vísinda-
stofnunum unnið að rannsóknum á
kolefnisbindingunni og greindi Ólafur
Arnalds frá rannsóknunum í fyrr-
greindu erindi. Fram kom hjá honum
að fyrstu niðurstöður staðfestu að
átaksverkefni ríkisstjómarinnar hefði
skilað tilætluðum árangri, raunar mun
betri en áætlað var í upphafi. Er það
Morgunblaðið/Sverrir
Andrés Amalds telur að átak í landgræðslu til að vinna á móti losun gróð-
urhúsalofttegunda sé einnig mikilvægt byggðamál.
in er aðeins hvar eigi að fá fjármuni til
verksins," segir Andrés.
Deila þarf kostnaði á mörg ár
Það kostaði ríkisstjórnina 450 millj-
ónir kr. að tryggja bindingu þeirra 22
þúsund tonna af koltvísýringi sem
vantaði upp á að markmið um 100 þús-
und tonn næðist. Með einfaldri deil-
ingu er hægt að fá þá niðurstöðu að
hvert bundið tonn hafi kostað um 20
þúsund krónur og þykir sumum dýrt.
„Þetta er röng reikniaðferð," segir
Andrés. „í átakinu var allur kostnaður
felldur á framkvæmdatímann sem var
4 ár. Uppgrætt land og skógur er hins
vegar að binda kolefni í áratugi. Ef
miðað er við að átakið hafi verið gert
til að mæta aukinni loftmengun frá bfl-
um síðastliðin tíu ár má segja að ekki
þurfi frekari aðgerðir vegna óbreytts
bflafjölda næstu 40 til 60 árin. Þannig
má reikna það út að árlegur kostnaður
við hvert bundið tonn koltvísýrings sé
aðeins 300 til 700 krónur sem er mun
lægra verð en rætt hefur verið um við
kaup eða leigu á mengunarkvóta."
Andrés segir að stofnkostnaður við
landgræðslu og skógrækt til að binda
800 þúsund tonn af koltvísýringi á ári
skipti vissulega mörgum milljörðum.
En líta verði á þann kostnað með sama
hætti, deila verði honum á mörg ár og
bera saman við aðra kosti sem í boði
eru.
En hver á að greiða kostnaðinn?
Andrés lýsfr þeirri skoðun sinni að
vegna þess hversu mikla þýðingu
binding kolefnis með landgræðslu og
skógrækt hafi fyrir landið og íbúa þess
sé ósanngjarnt að ætlast til þess að
mengunarvaldarnir einir greiði kostn-
aðinn. Það ætti að vera sameiginlegt
verkefni þeirra, ííkisvaldsins, ein-
staklinga og fyrirtækja. „Sem dæmi
má nefna að til að mæta mengun frá
meðal fjölskyldubfl þarf ekki að græða
upp nema einn hektara lands á hálfrar
aldar fresti eða rækta 0,6
hektara af skógi. Kostnað-
urinn næmi hálfu prósenti
af árlegum rekstrarkostn-
aði bifreiðarinnar og sam-
svaraði 1 til 3 krónum á
Morgunblaðið/RAX
Landbótaáætlun við Hafnarfjall er dæmi um verk-
efni sem bindur mikinn koltvísýring er bætir jafn-
framt landgæði til hagsbóta fyrir bændur, aðra fbúa
héraðsins og vegfarendur.
vegna þess að jarðvegur og gróður
bindur meira kolefni en gert var ráð
fyrir en einnig vegna þess að bændur
og fleiri aðilar hafa grætt upp meira
land en áætlað var.
Til þess að Islendingar geti farið að
Kyoto-bókuninni við loftslagssáttmál-
ann, bókuninni sem íslendingar hafa
reyndar ekki skrifað undir, þarf að
minnka losun gróðurhúsa-
lofttegunda eða binda
mörg hundruð þúsund
tonn af koltvísýringi með
landgræðslu og skógrækt.
Andrés Amalds áætlar að
vandinn geti numið 800 þúsund tonn-
um. Þessu verki þarf að ljúka fyrir
2012, þegar yfirstandandi viðmiðunar-
tímabili lýkur.
Andrés svarar játandi þeirri spurn-
ingu hvort íslendingar gætu fullnægt
Kyoto-bókuninni eingöngu með land-
græðslu og skógrækt en ítrekar að
einnig sé æskilegt að minnka losun.
„Hér á landi er gríðarlega mikið land
sem þarf að græða upp og skógur þek-
ur nú aðeins 1% af landinu. Vegna
jarðvegseyðingar á liðnum öldum hafa
glatast milljónir tonna af kolefni út í
andrúmsloftið og er tækifæri til kol-
efnabindingar með endurreisn vist-
kerfa því nær ótakmarkað. Spurning-
Skapar atvinnu-
tækifæri fyrir
bændur
hvern bensínlítra."
Tækifæri fyrir landbúnaðinn
Ljóst er að margir myndu koma að
framkvæmd nýs landgræðsluátaks,
einstaklingar og félagasamtök. „Það
er þó ljóst að bændur landsins myndu
verða stærsti þjónustuaðilinn. Þeir
eiga mikið land, búa yfir mikilli þekk-
ingu og reynslu af ræktun og eiga til
þess góð tæki. Ég tel því að þeir geti
stundað uppgræðslu á hagkvæmari
hátt en nokkur annar aðili. Um leið
yrði unnt að bæta landgæði og það
myndi koma neytendum beint til góða
vegna hagkvæmari framleiðslu bú-
vara,“ segir Andrés Arnalds.
FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2000 43
Bandalag háskólamanna undirbýr komandi kjarasamninga
Réttur kynjanna til fæð-
ingarorlofs verði jafn
BANDALAG háskólamanna
(BHM) er samtök stéttar-
félaga háskólamenntaðra
manna og er eitt helsta
hlutverk þess að koma fram fyrir
hönd félagsmanna í sameiginlegum
hagsmuna- og baráttumálum. Alls
eiga 24 stéttarfélög háskólamennt-
aðra manna aðild að samtökunum og
má þar m.a. nefna Félag íslenskra
náttúrufræðinga, Kennarafélag
Kennaraháskóla íslands, Félag há-
skólamanna, Félag íslenskra hjúkr-
unarfræðinga, Ljósmæðrafélag Is-
lands og Meinatæknafélag Islands.
Samningsumboð í komandi kjara-
samningum er hjá hverju að-
ildarfélagi fyrir sig en að
sögn Bjarkar verða núgild-
andi samningar lausir á
hausti komanda.
Undirbúningur að kröfu-
gerð félaganna er því að fara
af stað um þessar mundir en
ýmsar kröfur um sameigin-
leg réttindi félagsmanna, svo
sem þau er snúa að trygg-
inga-, veikinda- og fæðingar-
orlofsmálum, hafa þegar litið
dagsins ljós. Eins og fyrr
sagði er það í höndum BHM
að berjast fyrir þessum sam-
eiginlegu réttindum og er að
sögn Bjarkar gert ráð fyrir
að um þau verði samið áður
en aðildarfélögin ganga til
samninga um laun og önnur
kjör. „Stefnan er sú að búið
verði að ná samningum við
viðsemjendur um réttinda-
málin áður en byrjað verður
á kjarasamningunum sjálf-
um.“
Samningar um réttinda-
málin og skattamál verða
þannig forsenda annarra
krafna og þeirra kjarasamn-
inga sem fylgja í kjölfarið.
Björk nefnir líka mikil-
vægi þess að búið verði að ná sam-
komulagi um vinnuumhverfí opin-
berra starfsmanna áður en
aðildarfélögin hefja formlegar við-
ræður um kjarasamningana en með
vinnuumhverfi á hún m.a. við þá
vinnulöggjöf sem gildir í landinu.
í því sambandi bendir hún á
frumvarp til laga sem ríkisstjórnin
hefur lagt fram á Alþingi um breyt-
ingar á lögum nr. 94/1986 um kjara-
samninga opinberra starfsmanna en
með frumvarpinu er lagt til að sett
verði nánari ákvæði um aðgerðir op-
inberra starfsmanna sem jafna megi
til verkfalla í lögum. Samkvæmt
frumvarpinu telst það til að mynda
til verkfalla í skilningi laga þegar
starfsmenn leggja niður venjuleg
störf sín að einhverju eða öllu leyti í
því skyni að ná tilteknu sameigin-
legu markmiði. Sama gildi um aðrar
sambærilegar aðgerðir af hálfu
starfsmanna sem jafna megi til
verkfalla.
Björk skýrir frá því að BHM hafi
gert ýmsar athugasemdir við frum-
varpið í umsögn sinni til Alþingis og
átelur m.a. að með frumvarpinu
verði enn frekar þrengt að réttar-
stöðu opinberra starfsmanna á
vinnumarkaðnum. „Verði frumvarp-
ið að lögum mun samningsumhverfi
opinberra starfsmanna verða tölu-
vert þrengra en samningsumhverfi
þeirra sem starfa á almenna mark-
aðnum,“ segir Björk og tekur sem
dæmi að nú þegar hafi forstöðu-
menn ríkisstofnana lagaheimild til
þess að lengja uppsagnarfrest
starfsmanna úr þremur mánuðum í
allt að sex mánuði en það sama gildi
ekki um atvinnurekendur á hinum
almenna vinnumarkaði. Þeir hafi
enga heimild til að lengja uppsagn-
arfrest.
Björk segir að opinberir starfs-
menn séu að vísu tilbúnfr til að
gangast undir að mega ekki grípa til
fjöldauppsagna, en að ákvæði um
Réttindi opinberra starfsmanna, svo sem
lenging fæðingarorlofs og aukinn réttur
til launa í fjarveru vegna veikinda barna, er
meðal þess sem forsvarsmenn BHM munu
leggja áherslu á í aðdraganda komandi
kjarasamninga. Arna Schram ræddi við
Björk Vilhelmsdóttur, formann BHM, um
áherslur og sjónarmið samtakanna.
Morgunblaðið/Ásdís
Björk Vilhelmsdóttir, formaður Bandalags háskólamanna - BHM.
slíkt hefði átt að koma inn í lögin
með öðrum hætti en nú hefur verið
lagt til, þ.e. samhliða öðrum breyt-
ingum á lögum um kjarasamninga
opinberra starfsmanna.
Yfírlýsingar um fæðingarorlof
ekki bara á tyllidögum
Eins og fyrr greindi hefur BHM í
samvinnu við BSRB og kennara-
félögin sett fram kröfugerð vegna
gerðar kjarasamninga um fæðingar-
orlof. Meðal þess sem þar er að
finna er krafan um að lengd fæðing-
arorlofs verði alls 12 mánuðir og að
orlofið skiptist þannig milli foreldra
eða forsjárforeldra að fjórir mánuð-
ir komi í hlut móður, fjórir mánuðir
í hlut föður og þrír mánuðir verði til
frjálsrar ráðstöfunar foreldra. Einn-
ig er lögð áhersla á að heildarkjör
verði óskert í fæðingarorlofi og að í
orlofinu verði tryggður sveigjan-
leiki.
„Þá leggjum við til að stofnaður
verði fæðingarorlofssjóður, sem í
renni iðgjöld af öllum launum," seg-
ir Björk og telur að slíkur sjóður
muni jafna mjög aðstöðu atvinnu-
rekenda þannig að þeir sem hafa
ungar konur í starfi beri ekki einir
hitann og þungann af fæðingarorlofi
heldur einnig þeir sem hafa karl-
menn í meirihluta. Björk tekur einn-
ig fram að slíkur sjóður ætti að geta
verið lausn fyrir allan vinnumark-
aðinn, þ.e. ekki aðeins fyrir hinn op-
inbera vinnumarkað heldur einnig
fyrir almenna markaðinn. „Það er
tímabært að vinnumarkaðurinn taki
ábyrgð á og stuðli að því að fólk í
barneign, karlar og konur, geti tekið
sér fæðingarorlof. Þannig er líka
réttur barnsins til samvista við for-
eldra sína virtur.“
Björk tekur fram í þessu sam-
bandi að það sé eitt af meginmark-
miðum BHM að ná jafnri stöðu
kynjanna á vinnumarkaðnum, hvort
sem um er að ræða launajöfnuð eða
jafna möguleika til starfa. „Þess
vegna leggjum við ofurkapp á að ná
fram breytingum á fæðingarorlof-
inu,“ segir hún.
Hún hafnar hins vegar alfarið til-
lögum Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur (VR) um að greiðslur í
fæðingarorlofi verði ekki hærri en
sem nemur 80% af heildarlaunum á
mánuði og segir það til að mynda
ólíklegt að karlmenn muni taka á sig
fulla fjölskylduábyrgð ef þeir lækka
í launum við það að vera heima með
börnum sínum. „Það er heldur ekki
rétt að taka af fólki tekjur á sama
tíma og fjölskyldan stækkar."
Björk segir að svo virðist sem
pólitískur vilji sé fyrir því hjá ríkis-
valdinu að taka á fæðingarorlofs-
málunum og bendir m.a. á yfirlýs-
ingar Davíðs Oddssonar forsætis-
ráðherra í haust á ráðstefnunni
Konur og lýðræði við árþúsundamót
en þar sagði hann m.a. að ríkis-
stjórnin myndi vinna að því að jafna
rétt kynjanna til töku fæðingaror-
lofs. „Við köllum því eftir því að það
sé ekki bara á tyllidögum sem þess-
ar yfirlýsingar eru gefnar heldur
skili þær sér einnig í samningum um
bætt réttindi opinberra sem og ann-
arra starfsmanna."
Auk fæðingarorlofs hafa BHM,
BSRB og kennarafélögin sameinast
um aðrar kröfur fyrir komandi
kjarasamninga og má þar m.a. nefna
réttinn til launa í fjarveru vegna
veikinda barna, maka eða sambúð-
armaka. Er til að mynda lagt til að
lágmarksréttur foreldra til fjarvista
vegna veikinda barna lengist úr sjö
vinnudögum á ári í fimmtán vinnu-
daga með hverju barni, án skerðing-
ar launa, og að lágmarksréttur til
fjarvista frá vinnu vegna alvarlegra
langtímaveikinda barna verði tveir
mánuðir án skerðingar launa. Þá
verði lágmarksréttur til fjarveru
vegna alvarlegra langtímaveikinda
maka eða sambúðarmaka tveir mán-
uðir án skerðingar launa og við frá-
fall maka, sambúðarmaka eða barns
verði starfsmanni heimil allt að
tveggja vikna fjarvist án skerðingar
launa.
„Launahækkanir
voru tímabærar"
Samkvæmt gögnum frá Kjara-
rannsóknarnefnd opinberra starfs-
manna var meðaltal dagvinnulauna
félagsmanna aðildarfélaga BHM um
116 þúsund krónur á mánuði árið
1997 en um 156 þúsund fyrstu mán-
uði ársins 1999. Meðaltal heildar-
launa félagsmannanna var um 182
þúsund á mánuði árið 1997
en um 222 þúsund á mánuði
fyrstu mánuði ársins 1999.
Samkvæmt þessu hafa dag-
vinnulaun BHM-félaga
hækkað um 39,7% á yfir-
standandi samningstíma og
heildarlaun hafa hækkað um
34,4% á sama tíma.
Björk fullyrðir að þeir
samningar sem gerðir voru
við félaga í BHM árið 1997
hafi verið nauðsynlegir til
þess að leiðrétta laun opin-
berra starfsmanna miðað við
þau laun sem tíðkuðust á hin-
um almenna markaði. „Þess-
ar hækkanir voru auk þess
nauðsynlegar til að fyrir-
byggja flótta úr þeim störf-
um sem háskólamenn sinna
en það eru oft störf sem
löggjafinn ákvarðar," útskýr-
ir hún og' heldur áfram:
„Dagvinnulaun háskóla-
manna innan BHM eru tæp-
lega 160 þúsund krónur á
mánuði, sem er það sama og
gengur og gerist hjá verslun-.
armönnum innan VR, og
heildarlaunin svipuð því sem
gerist hjá stórum hópum inn-
an ASÍ, svo sem rafiðnaðar-
mönnum.“ Telur hún því ekki rétt
að þessum hópum sé egnt saman í
komandi kjaraviðræðum. „Við erum
öll launamenn sem eiga sameigin-
legra hagsmuna að gæta.“
Björk telur mikilvægt að það
komi fram að heildarlaun háskóla-
manna innan BHM hafi aðallega
hækkað síðustu árin vegna þenslu á
vinnumarkaðnum. „Við vinnum
meiri aukavinnu en áður og er það
klárlega vegna þeirrar þenslu sem
ríkir á vinnumarkaðnum," segir hún
og tekur fram að BHM-félagar hafi
svo sannarlega ekki kallað eftir
meiri aukavinnu. „Það er mikilvægt
að þetta komi fram vegna þess að
svo virðist sem gera eigi launa-
hækkanir opinberra starfsmanna að
blóraböggli þeirrar þenslu sem nú
ríkir í þjóðfélaginu. Ég bendi hins
vegar á að okkar fólk er að meðal-
tali með laun frá 150 til 270 þúsund
króna á mánuði og borgar, sem bet-
ur fer, fullan skatt af sínum launum.
Þeir sem eru á aldrinum 25 til 50
ára eru til að mynda að borga af
námslánum, húsnæði og stofna fjöl-
skyldu. Þeir fá hins vegar ekkert til
baka í formi til dæmis barna- eða
vaxtabóta og eru ráðstöfunartekjur
þeirra því allt aðrar en launatekjur
segja til um.“ Itrekar Björk að það
séu því ekki hennar umbjóðendur
sem séu að kaupa „dýru jeppana og
pelsana" ,eins og hún orðar það. Um
þá neyslu sjái einhverjir aðrir hópar
í þjóðfélaginu.
Björk segir í þessu sambandi að
BHM sé að leita leiða í skattkerfinu
til þess að mæta fyrrgreindum ald-
urshópi innan BHM og skoða mögu-
leika þess að jafna tekjubil milli ald-
urshópa. „Það er því ljóst að
skattkerfið á mjög stóran þátt í ráð-
stöfunartekjum þessara millitekju-
hópa og viljum við taka á því fyrir
komandi kjarasamninga,“ segir
Björk að síðustu.