Morgunblaðið - 15.06.2000, Qupperneq 1

135. TBL. 88. ÁRG.
FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 2000 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Arsskýrsla Amnesty International
Mannrétt-
indabrot í
144 ríkium
London. AP.
ENGINN heimshluti slapp á síðasta
ári við mannskæð átök og hátt í tveir
þriðju af ríkjum heims voru sakaðir
um mannréttindabrot, að því er fram
kemur í ársskýrslu samtakanna
Amnesty Intemational er birt var í
gær.
Amnesty eru alþjóðleg mannrétt-
indasamtök og fram kemur í skýrsl-
unni að skráð hafi verið daglega
mannréttindabrot í að minnsta kosti
144 ríkjurn. Aftökur án dóms og laga
voru skráðar í a.m.k. 38 ríkjum og
handtökur svonefndra samvisku-
fanga í 61 landi og pyntingar í 132.
„1999 færði meirihluta mannkyns
kúgun, fátækt eða stríð,“ segir í
skýrslunni. „I hverju landinu á fætur
öðru notuðu stjómvöld fangelsun,
pyntingar og pólitísk morð til þess að
þagga niður andstöðu og tryggja
valdastöðu sína.“
Þá segir í skýrslunni að fólk hafi
ekki eingöngu þjáðst á ófriðarsvæð-
um eins og í Sierra Leone eða Kos-
ovo, heldur einnig í löndum á borð við
Bandaríkin, Japan og Sviss, er gagn-
rýnd hafa verið fyrir meint lög-
regluofbeldi eða niðurlægjandi eða
grimmúðlega meðferð á föngum.
Þrátt fyrir þetta segja samtökin að
framfarir hafi orðið á sumum sviðum
mannréttindamála, og em sérstak-
lega nefndar tifraunir til að fá Aug-
usto Pinochet, fyrrverandi einræðis-
herra í Chile, dreginn fyrir dómstóla í
Evrópu, sakaðan um að hafa látið
pynta og myrða pólitíska andstæð-
inga sína á sautján ára valdatíð sinni.
Fómarlömbum mannréttindabrota
fjölgaði engu að síður á síðasta ári.
Serbar í Kosovo réðust gegn albönsk-
um nágrönnum sínum í héraðinu;
rússneski herinn eyddi borgum í
Tsjetsjníu í bardögum við aðskilnað-
arsinna og mörg hundmð manns féllu
og þúsundir hröktust frá heimilum
sínum í kjölfar kosninga á Austur-
Tímor. Bandaríkin vom gagnrýnd
fyrir aftökur á 98 fóngum á síðasta ári
og fyrir meint lögregluofbeldi og kyn-
þáttahatur og kynferðislegar mis-
þyrmingar í fangelsum. Israelar vora
fordæmdir fyrir að halda uppteknum
hætti og leggja í rúst heimili Palest-
ínumanna á Vesturbakkanum.
Reuters
Skógareldar í Colorado
FIMM tankflugvélar hafa undan-
farna daga verið notaðar í baráttu
slökkviliðsmanna við skógarelda f
Colorado-ríki í Bandaríkjunum.
Engar fregnir hafa borizt af mann-
tjóni eða meiðslum á fólki, en tugir
húsa hafa eyðilagzt í eldinum, sem
logar á a.m.k. tveim stöðum suð-
vestur af borginni Denver. Eitt þús-
und manns höfðu f gær orðið að yf-
irgefa heimili sín af þessum sökum
og var lýst yfir neyðarástandi.
Fleiri skógareldar hafa komið upp f
Suðvesturríkjum Bandarfkjanna,
en þar hefur verið hvasst, með ein-
dæmum þurrkasamt og heitt.
Leiðtogafundur Kóreuríkjanna sagður hafa borið tilætlaðan árangur
Gerðu samning sem nær
yfír öll viðfangsefnin
Pyongyang. Reuters, AFP.
Leiðtogar Kóreuríkjanna, Kim Jong-il og Kim Dae-jung, rýna í fyrir-
sagnir norður- og suður-kóreskra dagblaða í gær, annan dag hins sögu-
lega leiðtogafundar í Pyongyang.
KIM Dae-jung, forseti Suðui--Kóreu,
sagði í gær að leiðtogafundur Kóreu-
ríkjanna í Pyongyang hefði borið til-
ætlaðan árangur og skoraði á gest-
gjafa sinn, Kim Jong-il, leiðtoga
Norður-Kóreu, að gera allt sem hann
gæti til að greiða fyrir sameiningu
ríkjanna. Hann staðfesti einnig að
þeir hefðu gert samning, sem suður-
kóreskir embættismenn sögðu að
ætti að stuðla að sáttum milli ríkj-
anna, hugsanlegri sameiningu þeirra,
endurfundum sundraðra fjölskyldna
og auknum tengslum á sviði viðskipta,
félagsmála, menningar og íþrótta.
Suður-kóreski forsetinn flutti ræðu
í kvöldverðarboði á öðrum degi heim-
sóknar sinnar til Pyongyang og sagði
að tímabært væri að sætta kóresku
þjóðina og „reka burtu óttann fyrir
stríði í landi okkar“. „Kóreumenn era
ein þjóð. Ekkert getur stöðvað okkur
ef við leggjum okkur fram með ein-
lægni og þolinmæði. Þess vegna get-
um við náð því markmiði okkar að
sameina ríkin áður en langt um líður.“
Kim Yong-nam, næstvaldamesti
ráðamaður Norður-Kóreu, svaraði
ræðu gestsins og kvaðst telja að
heimsókn hans myndi stuðla að sam-
einingu ríkjanna. „Endursameining
er ekki mál framtíðarinnar, heldur
nútímans."
Suður-kóreski forsetinn staðfesti
að náðst hefði „sögulegur samningur"
milli ríkjanna í gærmorgun. Ekki var
skýrt frá innihaldi samningsins í smá-
atriðum, en embættismenn í fóra-
neyti forsetans sögðu að hann næði
yfir öll helstu viðfangsefni fundarins,
m.a. ráðstafanir til að stuðla að sátt-
um milli ríkjanna og greiddi fyrir
hugsanlegri sameiningu.
Kim Dae-jung sagði að leiðtoga-
fundurinn markaði nýtt upphaf í sam-
skiptum ríkjanna. „I fyrsta sinn eygir
kóreska þjóðin nú bjarta framtíð,
dögun vonar um sættir, samvinnu og
sameiningu."
Kim Jong-il boðið til Seoul
Forsetinn bauð Kim Jong-il í heim-
sókn tíl Seoul en ekki kom fram hvort
hann hefði þegið boðið.
Kim Dae-jung hafði lagt megin-
áherslu á að fá stjómvöld í Pyong-
yang til að heimila íbúum Suður-Kór-
eu, sem urðu viðskila við fjölskyldur
sínar vegna klofnings Kóreuskaga, að
heimsækja ættingja sína í Norður-
Kóreu eftir hálfrai’ aldar aðskilnað.
Forsetinn bauð Norður-Kóreu einnig
aðstoð við að endmreisa efnahag
landsins, sem er í kaldakoli, og af-
stýra hungursneyð sem vofir yfir
mörgum héraðum.
Fregnir hermdu að leiðtogarnir
hefðu ennfremur rætt þá hugmynd að
íþróttamenn ríkjanna gengju saman
undir fána „sameiningar" við setn-
ingu og slit ÓÍympíuleikanna í Sydney
í september.
■ Gæti reynst áhyggjuefni/28
Handtaka
Gúsinskís
gagnrýnd
Moskvu. Madríd. AP, AFP, Reuters.
HANDTAKA rússneska fjölmiðla-
kóngsins Vladimírs Gúsinskís á
þriðjudag hefur vakið hörð viðbrögð í
Rússlandi og víðar í heiminum. Rúss-
nesk dagblöð og þingmenn hafa sak-
að stjómvöld um aðför að tjáningar-
frelsinu og leiðtogar gyðinga hafa
einnig lýst áhyggjum vegna málsins.
Ríkissaksóknari Rússlands fyrir-
skipaði handtöku Gúsinskís vegna
grans um að hann hefði dregið sér
opinbert fé í tengslum við einkavæð-
ingu ríkisfyrirtækis árið 1990. Marg-
ir telja þó að þessar ásakanir séu yf-
irskin og að raunveralegar ástæður
handtökunnar séu af pólitískum toga.
Fjölmiðlar í eigu Media-MOST-sam-
steypunnar, sem Gúsinskí á, hafa
undanfarið gagnrýnt æðstu valdhafa
í Rússlandi, þeirra á meðal Vladimír
Pútín forseta. Getgátur hafa því ver-
ið uppi um að æðstu valdhafar hafi
staðið á bak við handtökuna en Pútín
neitaði í gær allri aðild að málinu og
sagðist ekki geta skipað saksóknara
fyrir verkum.
Bandaríkjastjóm hvatti í gær
rússnesk stjórnvöld til að tryggja
sanngjöm réttarhöld í máli Gús-
inskís. „Við munum halda áfram að
leggja áherslu að frjáls og óheft
fjölmiðlun er eitt grandvallarskil-
yrða lýðræðis,“ sagði Joe Lockhart,
talsmaður Bandan'kjaforseta, í gær.
■ Pútin neitar/33
Pútín hót-
ar Dönum
refsingu
VLADÍMÍR Pútín, forseti
Rússlands, sagði í viðtali í
þýska blaðinu Welt am Sonntag
um helgina að Danir gætu ekki
reiknað með að sleppa án refs-
ingar leyfðu þeir Bandaríkja-
her að nýta ratsjár í Thule-her-
stöðinni á Grænlandi í tengslum
við eldflaugavamaáætlun sína.
í viðtalinu gagnrýnir Pútín fyr-
irhugaða eldflaugavarnaáætlun
Bandaríkjamanna mun harðar
en áður, að sögn Berlingske
Tidende í gær.
„Það er almennt viðurkennt
að Bandaríkjamenn munu ekki
geta staðið við áætlanir sínar án
samvinnu bandamanna sinna í
Evrópu, og þá fyrst og fremst
Bretlands, Danmerkur og Nor-
egs,“ sagði Pútín í viðtalinu og
vísaði til ratsjárstöðva ríkjanna
sem í tílfelli Danmerkur era í
Thule á Grænlandi. Sagði for-
setinn að ef ríkin þrjú „létu nota
sig í þágu eldflaugavarnakerfis
Bandaríkjamanna ættu [þau] á
hættu að hefja ferli sem kynni
að leiða til hemaðarlegs óstöð-
ugleika".
MORGUNBLAÐIÐ15. iÚNÍ 2000