Morgunblaðið - 17.06.2000, Page 51

MORGUNBLAÐIÐ
Breyttir lífshættir draga
úr hættu á sykursýki
The New York Times Syndicate.
MEÐ því að borða minni fitu, léttast
um fimm kíló og stunda lyftingar
reglulega getur maður minnkað
hættuna á að fá algengustu tegund
sykursýki, samkvæmt vísindanið-
urstöðum er kynntar voru á ráð-
stefnu bandarísku sykursýkisamtak-
anna nýverið. Rannsóknin var gerð í
Finnlandi á árunum 1993-98, og í ljós
kom, að fólk sem tileinkaði sér áður-
nefndar lífsháttabreytingar dró
verulega úr hættunni á að fá syk-
ursýki af gerð II. Alls tóku 522 karl-
ar og konur þátt í rannsókninni.
Gerð II af sykursýki lýsir sér með
uppsöfnun sykurs í blóðinu, stundum
vegna þess að líkaminn framleiðir
ekki nægilega mikið insúlín, og
stundum vegna þess að frumur
hætta einfaldlega að verða fyrir
áhrifum frá insúlíninu. Sykursýki
getur haft alvarlegar afleiðingar, t.d.
blindu, nýrnabilun, hjartasjúkdóma
og þörf á aflimun.
Dr. Jaakko Tuomilehto, prófessor
við Heilbrigðismálastofnun Finn-
lands í Helsinki, sagði að áhersla
hefði verið lögð á ofangreindar lífs-
háttabreytingar fremur en leikfimi
þar eð sykurbrennsla líkamans fari
fram í vöðvunum. í tilfelli sykursýki
af gerð II skipti ekki máli þótt lungu
og blóðrás séu í góðu formi ef vöðv-
arnir séu ekki í æfingu.
„Þetta eru góðar fréttir fyrir þá
sem eru í mikilli hættu á að fá syk-
ursýki af gerð II, til dæmis ef syk-
ursýki er í ættinni, þá sem eru með
háan blóðþrýsting og þá sem eru of
þungir. Þetta fólk ætti að byrja
snemma að gera varúðarráðstafan-
ir,“ sagði Tuomilehto.
Richard Swift, prófessor við geð-
sjúkdóma- og atferlisfræðideild
Duke-háskóla í Bandaríkjunum,
Presslink
í svokölluðum body pump-tímum, sem njöta mikilla vinsælda, er áhersla
lögð á að styrkja vöðva líkamans, en ekki fitubrennslu.
sagði að faraldursfræðiskýrslur
hefðu sýnt fram á, að fita í fæðu, en
ekki hitaeiningar, kolvetni eða syk-
umeysla, væri heísti áhrifavaldurinn
í sykursýki af gerð II. Swift segir að
ekki sé vitað hverjar séu orsakir
þessara áhrifa fitunnar.
TENGLAR
httpV/www.diabetes.org/
http://www.diabetes.ca/
http://www.diabetes.dk/
httpy/www.diabctic-lif estyle.com/
http://www.netdoktor.is/Sjuk
domar/Efni/Sykursyki almenirt.htm.
Presslink
Vegna þrýstings frá sjúklingum og foreldrum veikra barna eiga læknar
það til að gefa sýklalyf jafnvel þegar þeirra er ekki þörf.
Misnotkun sýklalyfja
The New York Times Syndicate.
MISNOTKUN á sýklalyfjum, hvort
heldur er vegna þess að læknar gefa
þau of oft eða vegna þess að sjúkling-
ar ljúka ekki við fyrirskipaðan
skammt, er talin kveikjan að nýjum
gerðum sýkla. Ef sýklunum er ekki
fullkomlega útrýmt með lyfjum geta
þeir lært að verjast þeim eða koma
af stað nýjum stofni sjúkdómsins.
„Margir gera sér ekki grein fyrir
því, að ef maður klárar ekki allan
lyfjaskammtinn lifa sýklamir ekki
aðeins af heldur geta þeir stökk-
breyst," segir dr. David Smith, fram-
kvæmdastjóri Texas Tech lækna-
miðstöðvarinnar í Bandaríkjunum
og fyrrverandi skrifstofustjóri í heil-
brigðismálaráðuneyti Texas.
Það sama getur gerst ef fólk reyn-
ir að meðhöndla veikindi sín með
sýklalyfjum sem það hefur átt lengi í
lyfjaskápnum. Þá telur hann það
auka á vandann þegar fólki em gefin
sýklalyf við hverju sem er, allt frá
eyrnabólgu til hálsbólgu. Ef lyfið
ráðist ekki gegn tiltekinni gerð sýkla
verði þeir sterkari.
Vegna þrýstings frá sjúklingum
og foreldrum, sem vilji fá lyf þegar
við sjúkdóma sé að stríða hneigist
læknar til að gefa sýklalyf jafnvel
þegai- þeirra sé ekki þörf.
Unnið að þróun öflugra DNA-greiningarvéla
Gætu valdið byltingu
í læknavísindum
AP.
IFJÖLMÖRGUM háskólum, opin-
berum rannsóknarstofum og líf-
tæknifyrirtækjum eru vísinda-
menn um það bil að finna upp svo
öfluga DNA-greiningarvél að hún
getur fylgst með atferli einstakra
frumna.
Ásamt upplýsingaflóðinu, sem
vænst er frá skráningunni á erfða-
mengi mannsins gætu svonefnd
DNA-fylki (e. DNA arrays) valdið
byltingu í læknavísindum. Er því
spáð að sjúkdómsgreiningar verði
nákvæmari og fljótgerðari, lyf
batni og jafnvel kunni að finnast
áður óþekktir sjúkdómar.
„Það eru engar ýkjur að segja
að þær breytingar sem munu
verða á næsta áratug verði stór-
kostlegar," segir Richard Young,
líffræðingur við Whitehead-
líflæknisfræðistofnunina í Banda-
ríkjunum.
DNA-fylki eru nemar sem
greina hvaða gen eru virk í tiltek-
inni frumu. Að meðaltali eru ein-
ungis tíu til tuttugu prósent þeirra
100 þúsund gena, sem eru i hverri
frumu, virk á hveijum ti'ma.
„Segja má, að samsafn þeirra
gena sem eru virk í tiltekinni
frumu sé það sem skilgreinir hvað
fruman er,“ segir Young. Húð-
frumur séu húðfrumur vegna þess
að í þeim eru tiltekin gen virk;
lifrarfrumur eru lifrarfrumur
vegna þess að í þeim eru önnur
gen virk. I heilbrigðum frumum
eru ákveðin gen virk og önnur i
óheilbrigðum.
Vísindamenn við Whitehead-
stofnunina sýndu fram á það i
tímaritinu Science 15. október sl.
að hægt væri að nota DNA-fylki til
að greina á milli mismunandi
gerða krabbameins. I Iíftæknifyr-
irtækinu LifeSpan BioSciences í
Seattle í Bandaríkjunum vonast
menn til að geta hagnast vel á því
að fínna út hvaða gen eru virk í til-
teknum sjúkdómum og selja þær
upplýsingar til lyfjafyrirtækja.
„Hið eiginlega markmið með
þessari nýju tækni er að staðsetja
hvert einasta gen í mannslíkaman-
um, og öll genin í helstu sjúkdóm-
um,“ segir Glenna Burmer, vís-
indaframkvæmdastjóri
Erfðaefnið lítur svona út þegar
búið er að setja það á glæru.
fyrirtækisins. Spá vísindamenn
fyrirtækisins því, að þegar þessar
upplýsingar verði tiltækar muni
líta dagsins Ijós fjöldi nýrra að-
ferðatil að meðhöndla sjúkdóma á
borð við Alzheimers, krabbamein
oggigt-
Burmer segir að það kunni að
taka um það bil tiu ár uns „stóra
aldan af lyfjum byggðum á svona
aðferðum komi fram“. En hún
segir að þetta muni áreiðanlega
verða „um okkar daga“.
Var Glenn
Gould ein-
hverfur?
Ottawa. Reuters.
KANADÍSKI píanóleikarinn Glenn
Gould var þekktur bæði fyrir frábæra
hæfileika sína og sérviskuleg upp-
átæki eins og að rugga fram og aftur
við hljóðfærið á tónleikum, humma
hátt og stjórna tónlistinni fyrir sjálf-
an sig. Gagnrýnendur sögðu ýmist að
hann væri „undarlegur" eða „klikkað-
ur“ eða „sérvitur“ og sumir létu að því
liggja að hann væri bara að sýnast.
En kanadískur tónlistarfræðingur,
Timothy Maloney, yfirmaður tónlist-
ardeildar kanadísku Þjóðarbókhlöð-
unnar, segir nú, að háttalag Goulds
hafi sýnt, að hann hefði þjáðst af Asp-
erger-heilkennum, sem eru lítt þekkt
afbrigði af einhverfu. Segir Maloney
að nauðsynlegt sé að endurskoða ríkj-
andi hugmyndir um Gould.
Telja má víst, að kenning Maloneys
auki enn áhuga manna á Gould, sem
hætti skyndilega að koma fram opin-
berlega 1964 og sneri sér að upptök-
um. Gould lést 1982 aðeins fimmtug-
ur að aldri. í Þjóðarbókhlöðunni eru
geymdir 225 kassar með persónuleg-
um eigum hans, og sérfræðingar
hvaðanæva úr heiminum eru sífellt að
rannsaka þær og reyna þannig að
leysa gátuna um Gould.
Maloney segir að stórkostlegii’
hæfileikar Goulds hafi náð sterkum
tökum á fólki. ,Akafinn í leik hans
hafði yfirþyrmandi áhrif á fólk. Hann
var einstakur. Það hefur enginn leikið
eins og hann, hvorki fyrr né síðar.“
l’jóðhátíðarferðastemmning hjá LANDN
Viö bfóðum ykkur vdkomin í cill clsla búf bæíarin:
—^ í 17. fðnlahaSlSJgjjBBwBflWffa kl. 14:00
■ á\j\

siiiglijrifis iifi /eslurgöíu 5
NÝIR OC, SPEN^
ijjj
i i±yi r íj / ii i»y/u j/ li/jji j u^/isi.
i uiii iiÚJLJÍuud, iViuiJ“óiíu iOuu, uriu 5u;íi iuus.
í duuíiugo de Cuiupu£iíí;iu
íuöibiu iiiuuiiiíi‘ - yuiiyuiurú
7. uiúúbtr: iiuuöíiiíui'erii íii VbriiiOiií í iiuiidurjiijuuui
1. deaeuiber: Æyiuíýri í Aiijuöúií oy Guiupuyuu
Pyriuii í iiidiuiidiiiiuii - lViúriííuu ujjj Purís -
£iér£jíui:í tiiboi) iii brúbijjóiiu u« jieirru uíhjj iiuidu
upp ú öiúrui'ijiuíii
iisilJuiidi ijuxuuriiúi:
u^ 3 yuííuusiur Ú íiuiiu,
ii'ruiilduudi 2 púlii