Morgunblaðið - 24.08.2000, Blaðsíða 57

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 24. ÁGÚST 2000 57
Konur á batavegi
ÞAÐ var fyrir rétt-
um 25 árum að Jean
Kirkpatrick stofnaði
samtökin „Women for
Sobriety" (WFS) sem
kalla má á íslensku
„konur á batavegi".
Aðdragandinn að
stofnun þessara sam-
taka var langur og
strangur. Jean Kirk-
patrick var illa farin af
alkóhólisma eftir 30
ára drykkju, nokkrar
áfengismeðferðir, inn-
lagnir á geðdeildir og
misheppnaðar tilraunir
til að tengjast AA-
samtökunum. Hún var
rúmlega fimmtug, eignalaus, vina-
laus og atvinnulaus. Það eina sem
hún átti var doktorspróf í félags-
ráðgjöf og reynsla konu sem þjáðist
af alkóhólisma.
Loks tókst henni að hella niður
áfenginu og þjáðist alein í gegnum
fráhvarf. Þegar hún hafði komist til
nokkurrar heilsu hafði hún sam-
band við nokkrar konur sem áttu að
baki svipaða reynslu og hún sjálf.
Þar með var lagður grunnurinn að
WFS. Fljótlega tók hún svo til við
skrifa sína fyrstu bók um eigin
reynslu af alkóhólisma og því
hvemig henni tókst að ná bata.
Þessi bók heitir „Turnabout". I
kjölfar útgáfu bókarinnar fór hún í
fyrirlestraferðir víða um Bandaríkin
og kom fram í fjölmiðlum. Henni
var misjafnlega tekið í fyrstu, marg-
ir töldu að viðhorf hennar væru bein
ógnun við ríkjandi meðferðarform
og hugmyndafræði AA samtakanna.
Konur sem áttu svipaða sögu og
Jean tóku samt eftir því að þarna
var eitthvað nýtt á gerast og smátt
og smátt óx samtökun-
um fískur um hrygg.
Hugmyndafræði þess-
ara samtaka er einföld
og miðar að því að efla
sjálfstraust og sjálfs-
virðingu kvenna,
kenna þeim að losna
undan þeirri skömm
og sektarkennd sem
þjá þær vegna alkóhól-
isma. Gengið er út frá
því að alkóhólismi sé
arfgengur heilasjúk-
dómur og persónuleiki
þeirra sem veikjast sé
afar einstaklingsbund-
inn, rétt eins og allra
annarra. Til þess að ná
bata þurfa konur að breyta um lífs-
stíl, það þýðir ekki að hlaupa skuli
burt frá heimili, vinnu eða námi
heldur breytingu á daglegum venj-
um. Hverju einasta atriði sem
tengst hefur drykkju verður að um-
breyta í andstöðu sína. Þegar kona
hefur öðlast „nýtt líf‘ borðar hún
öðruvísi, hugsar öðruvísi, hagar sér
öðruvísi. Fámennir fundir eru
haldnir, þeir eru ýmist formlegir
fræðslufundir eða óformlegir
spjallfundir. Fundir eru skipulagðir
og leiddir af konu sem hefur fengið
til þess réttindi frá samtökunum. Á
formlegu fundunum er gengið út frá
einhverri af þeim 13 staðhæfingum
sem Jean setti fram til leiðsagnar í
daglegu lífi. „Ég er það sem ég
hugsa;“ er sennilega sú staðhæfing
sem hefur hvað mest gildi til þess
að hjálpa konum að breyta viðhorf-
um sínum gagnvart sjálfum sér. Á
fundunum eru ekki sagðar sögur af
neyslu eða gruflað í fortíðinni. Þátt-
takendur kynna sig sem konur á
batavegi, en ekki sem alkóhólista.
Samtök
Það fer ekki á miili
mála, segir Sölvína
Konráðs, að WFS á er-
indi til kvenna sem
veikst hafa af alkóhól-
isma og þar er von
um bata.
Stór þáttur í starfi samtakanna er
að kenna konum að njóta lífsins og
að skemmta sér. Einnig stunda kon-
ur í WFS sjálfboðavinnu á meðferð-
arstofnunum fyiir konur.
Dr. Jean Kirkpatrick lagði mikla
áherslu á að því fróðari sem konur
væru um alkóhólisma því betur
gengi þeim að ná bata. í tvo áratugi
hafa verið haldin árleg námskeið í
Cedar Crest College í Allentown
Pennsylvania þar sem hundruð
kvenna koma saman og fræðast af
ýmsum vísindamönnum Bandaríkj-
anna og víðar að um alkóhólisma. Á
þessum námskeiðum myndast
tengsl milli kvenna víðsvegar í
heiminum og þær fá tækifæri til
þess að deila reynslu og þekkingu. í
dag hafa samtökin netvæðst og
hægt er að nálgast ýmsan fróðleik.
Jean Kirkpatrick sá að fjölmargir
alkóhólistar, jafnt karlar sem kon-
ur, öðlast bata með hjálp AA-sam-
takanna. En því miður eru það sjálf-
sagt fleiri sem annaðhvort hætta
alveg að reyna að ná bata eða eru í
sífelldu ströggli innan þein-a sam-
taka. Á öllum sviðum mannlífsins
eru margvíslegar hugmyndir í
Sölvína
Konráðs
gangi, í trúarbrögðum, stjórnmál-
um, vísindakenningum, í sálfræði-
legum meðferðum, svo fátt eitt sé
nefnt. Engin hugmyndafræði er svo
óbifanleg að hún sé ekki gagnrýni
verð eða þurfi betrumbóta við.
Hugmyndafræði „Women for
Sobriety" var ekki sett fram sem
andstaða við hugmyndafræði AA-
samtakanna, heldur sem valkostur.
AA-samtökin voru stofnuð af körl-
um fyrir karla og í upphafi var ekki
ætlast til þess að konur fengju þar
aðgang. Því er afar eðlilegt að
mörgum konum finnist sem hug-
myndafræðin höfði ekki til þeirra og
að þær séu einhvem veginn utan-
gátta. Þó að nú séu kvennafundir al-
gengir og að ýmislegt í hugmynda-
fræði AA hafí verið umskrifað til
þess að það höfðaði betur til kvenna
þá er það staðreynd að konum
gengur ver að ná árangri í AA en
körlum. Árangur þeirra eftir hefð-
bundna meðferð er einnig lakari en
karla. Sérstakar kvennameðferðir
sem byggjast á sömu hugmynda-
fræði og hin hefðbundna meðferð
hafa skilað litlu betri árangri. Það
er í sjálfu sér ekkert einkennilegt
því yfirleitt eru meðferðaraðilar og
skipuleggjendur karlar og sjónar-
hom þeirra er að sjálfsögðu bundið
við heimsýn þeirra. Lengi vel fengu
konur þau skilaboð að það væri eitt-
hvað það að þeim sem kæmi í veg
fyrir að þær næðu árangri og þær
þyrftu á körlum að halda til þess að
leiða sig í gegnum edrúmennsku.
Fátítt var og er að heyra að eitt-
hvað geti nú verið bogið við með-
ferðina og hugmyndafræði stuðn-
ingshópa.
Lífeðlislegar orsakir alkóhólisma
era hinar sömu hjá körlum og kon-
um en sálræn og félagsleg áhrif era
mismunandi og einnig er viðhorf
samfélagsins til alkóhólisma kvenna
mun fordómafyllra en í garð karla.
Fordómar og fáfræði koma því mið-
ur í veg fyrir að fólk leiti sér hjálpar
því þeir sjúku era stundum ekki síð-
ur en aðrir fordómafuliir og fáfróð-
ir. Þegar fordómar og fáfræði bein-
ast að eigin persónu er ekki mikil ]
von um bata. <
Hvorki hugmyndir AA eða WFS J
vora byltingakenndar eða ókunnar ,
þegar þær vora settar fram. Flest I
af því sem þessar hugmyndir byggj- j
ast á er almenn skynsemi og sjálf-
sögð lífsspeki. Nýjungin fólst í því !
að setja hugmyndir í samhengi og j
sníða það að þörfum alkóhólista. ]
Bakgrannur alkóhólista er mismun- I
andi og svo og lífssýn þeirra, þess j
vegna er aðgengi að mismunandi
sjálfshjálparhópum nauðsynleg. I
Rannsóknir á bata kvenna í WFS
sýna mun betri árangur en hjá kon- ]
um sem notfæra sér annars konar ' I
sjálfshjálparhópa. Það fer því ekki á j
milli mála að WFS á erindi til ]
kvenna sem veikst hafa af alkóhól- I
isma og þar er von um bata. j
Hinn 19. júní síðastliðinn lést dr. ]
Jean Kirkpatrick, þá 77 ára gömul. I
Hennar var minnst í Bandaríkjun- |
um og víðar sem merkari konum i
síns tíma. I
IÐNAÐARHURÐIR
FELLIHURÐIR LYFTIHURÐIR
GÖNGUHURÐIR ELDVARNARHURÐIR
Höfundur er doktor í ráðgefandi
s álfræði.
h