Morgunblaðið - 04.10.2000, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ
28 MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 2000
LISTIR
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Aðstandendur Shopping & Fucking í hinu nýja leikhúsi, Kvikmyndaverinu.
Fyrsta sýningin í nýju leik-
húsi, Kvikmyndaverinu
SYNING Egg-leikhússins í sam-
starfi við Leikfélag Islands á leik-
ritinu Shopping & Fucking hefur
gengið vel, að sögn aðstandenda,
og hefur verið uppselt á allar sýn-
ingar í Nýlistasafninu. Því hafa
Egg-leikhúsið og Leikfélag ís-
lands ákveðið að flylja sýninguna í
nýtt leikhús þar sem hefur verið
starfrækt kvikmyndaver að und-
anförnu og er í tengibyggingu við
Loftkastalann. Þar verður rýmra
um sýninguna og sæti fyrir um
200 áhorfendur. Takmarkaður
sýningafjöldi verður í Kvikmynda-
verinu vegna anna leikaranna.
Með hlutverkin í Shopping &
Fucking fara sem áður leikararnir
Agnar Jón Egilsson, Atli Rafn Sig-
urðarson, Hjalti Rögnvaldsson,
Nanna Kristín Magnúsdóttir og
Ólafur Darri Ólafsson. Auk þess
kemur fram í sýningunni tónlistar-
höfundur sýningarinnar, Dj. Darri
Lorenzen. Leikstjóri er Viðar
Eggertsson, Bjarni Jónsson þýddi
leikritið og er dramatúrg ásamt
Hrafnhildi Hagah'n. Utlitshönnuð-
ur er Sonný Þorbjörnsdóttir og
lýsingu annast Sigurður Kaiser.
Shopping & Fucking verður
frumsýnt í Kvikmyndaverinu laug-
ardaginn 7. október kl. 22.30.
Önnur sýning verður fimmtudag-
inn 12. október kl. 20.30, þriðja
sýning verður miðnætursýning
föstudaginn 13. október og hefst
hún kl. 23.30. Miðasala verður sem
áður í Iðnó alla virka daga kl. 12-
18 og við innganginn að Kvik-
myndaverinu (í Loftkastalanum)
fyrir sýningu.
Morðrannsókn á
niyrkum tímum
BÆKUR
Þjdd skáldsaga
FRJÁLSAR HENDUR
Höfundur Carlo Lucarelli.
Kolbrún Sveinsdóttir íslenskaði.
Mál og menning,
Reykjavík 2000.107 bls.
SNEMMA í sakamálasögunni
Frjálsar hendur eftir Carlo
Lucarelli lætur aðalpersóna bók-
arinnar, De Luca lögregluforingi
eftirfarandi orð falla við aðstoð-
armann sinn: „Heldurðu að hægt
sé að rannsaka þennan glæp?
Hver heldurðu að hafi áhuga á
því nú þegar Bandaríkjamenn
nálgast Bologna? Eg sker mig á
háls ef þeir leyfa okkur að halda
áfram rannsókn." De Luca er þá
nýbúinn að útskýra fyrir honum
pólítíska valdastöðu embættis-
mannsins sem fannst myrtur og
telur líklegt að rannsóknin verði
ekki langlíf. En róðurinn þyngist
eftir því sem sögunni vindur
fram og nokkru síðar segir De
Luca, enn myrkari í máli, „Ef ég
rannsaka málið er ég dauður,
rannsaki ég það ekki er ég samt
dauður, er hægt að vinna
svona?“ Hann varpar þessari
spurningu fram í örvæntingu en
ljóst er að titill bókarinnar,
Frjálsar hendur, er einkar kald-
hæðnislegur því það er einmitt
það sem De Luca skortir; frjáls-
ar hendur við rannsókn sína.
Morðrannsóknin á sér stað í
hinu fasíska Saló-lýðveldi á
Norður-Italíu við stríðslok í apr-
ílmánuði 1945 og loftið er lævi
blandið. Hér liggur einmitt helsti
styrkur bókarinnar, sögusviðið
er áhugavert og höfundur leggur
allnokkra áherslu á að draga upp
sannfærandi mynd af lögreglu-
rannsókn í skugga ósigurs Öxul-
veldanna. De Luca og menn hans
stíga inn í hringiðu átaka ólíkra
fylkinga á borð við fasista, Þjóð-
verja, andspyrnuhreyfinguna og
Bandamenn og þurfa því að gæta
sín við hvert fótspor. Rannsóknin
flækist, umturnast og verður að
mesta hildarleik sökum martrað-
arkennds og fallvalts ástands
Ítalíu við lok seinni heimsstyrj-
aldarinnar. Þjóðin er í sárum og
valdamenn fasistaflokksins bíða
færis á að flýja, sumir eftir að
hafa reynt að koma sér í mjúkinn
hjá Bandamönnum með því að
svíkja samferðarmenn sína.
Borgarar hverfa í hendur póli-
tískrar sérdeildar lögreglunnar
en henni hafði De Luca einmitt
tilheyrt. Þegar hann snýr aftur í
gömlu höfuðstöðvarnar má heyra
óp fanganna sem verið er að
pynta. Andspyrnuhreyfingin ger-
ir árásir úr leyni og Svartstakka-
deildir hersins skjóta úr vopnum
sínum út í bláinn, eða að tóminu,
dálítið eins og sjóliðarnir á ánni í
Innstu myrkrum Conrads. Ótti
og tortryggni eru þannig rík ein-
kenni söguheimsins. Frjálsar
hendur er fyrsta bókin í sagna-
flokki um De Luca lögreglufor-
ingja og svipar hvað pólitískt
umhverfi varðar nokkuð til rit-
raðarinnar um Porfiry Rostnikov
eftir Stuart Kaminsky, en sögu-
hetja hennar þarf sömuleiðis að
etja kappi við lausn sakamála
undir oki flokksins og leyniþjón-
ustunnar. Það sem má hins vegar
helst finna að skáldsögunni sem
hér er til umfjöllunar er fléttan
og persónusköpunin. Utan við De
Luca lögregluforingja gerir höf-
undur ekki minnstu tilraun til að
blása lífi í persónur verksins.
Þær eru ýmist eins og kettir í
myrkri, læðast um í bakgrunnin-
um svo að lesandi verður þeirra
ekki var nema hann hvessi aug-
un, ellegar þær eru gæddar yfir-
borðskenndum einkennum eða
lýst á staðlaðan hátt (greifinn er
hrokafullur, löggan er með fer-
kantað lögguandlit, gestapófor-
inginn er með heiðblá augu
o.s.frv.). Sjálfur er De Luca ekki
ýkja frumleg sköpun enda þótt
hann sé burðarstólpi frásagnar-
innar; órakaður, síþreyttur, illa
til fara, einsamall, með magasár
en innst inni, eins og flestar
löggur harðsoðnu hefðarinnar, er
hann fánaberi réttlætis sem
sættir sig ekki við neitt hálfkák í
rannsókn áinni, jafnvel þótt hann
standi andspænis yfirþyrmandi
ofurefli. Þá er fléttan spunnin á
heldur einfeldningslegan hátt;
þeir sem grunaðir eru um glæp-
inn eru látnir marséra fram hjá
lesandanum í fyrstu köflunum,
líkt og um morguntalningu í
stríðsfangabúðum sé að ræða.
Síðan eru þeir afgreiddir einn af
öðrum þar til sá hinn seki stend-
ur eftir berstrípaður fyrir augum
lesenda í lokin. Vandamálið er
ekki bara að lausnin sé fyrirsjá-
anleg heldur er hún í öllum
grundvallaratriðum óáhugaverð,
í staðinn fyrir að leysa flækjurn-
ar eru þær bara lagðar til hliðar
eins og þær skipti ekki lengur
neinu máli. Þessir þættir verða
sögunni að falli og það verður að
segjast að í samanburði við
margar prýðilegar sakamálasög-
ur sem komið hafa út á íslensku
á síðustu misserum ristir Frjáls-
ar hendur ekki djúpt.
Björn Þór Vilhjálmsson
I stórskorn-
um stakki
TONLIST
S a I u r i n n
KAMMERTÓNLEIKAR
Fimm sellósónötur Beethovens - í F
& g Op. 5,1-2, A Op. 69 og C & D
Op. 102,1-2. Sigurður Halldórsson,
selló; Daníel Þorsteinsson, pianó.
Laugardaginn 30. september kl. 15.
HALDA mætti að ákveðin mara-
þon-álög hafi hvílt á Sigurði Hall-
dórssyni upp á síðkastið eftir
„heildarúttektum“ hans að dæma á
afurðum tónsnillinga, fyrst á öllum
einleikssellósvítum Bachs í Skál-
holti og nýlegast á öllum fimm
sellósvítum Beethovens í Salnum á
laugardaginn var - sem vitaskuld
var ekki síðri raun fyrir Daníel
Þorsteinsson píanóleikara. Það er
út af fyrir sig virðingarvert fyrir
kappsama unga hljómlistarmenn
að færast mikið í fang, og eflaust
stælandi fyrir þrótt og úthald og
jafnvel örvandi fyrir þroskann.
Samt er eins og fylgi viss vestur-
lenzk nútímaóþreyja því að af-
greiða þannig heila tóngrein tiltek-
ins höfundar á einu bretti, hvort
sem grasserandi „komplett“-útgáf-
ur hljómplötuframleiðenda seinni
ára kunna að stuðla þar að eða
ekki. Frá sjónarhóli tónleikagests-
ins er aftur á móti vandséðara
hvaða tilgangi slík jörmunfram-
reiðsla ætti að þjóna í sjálfri sér.
Telja verður harla ólíklegt að
Beethoven ætlaðist til að allar són-
ötur hans fimm fyrir selló og píanó
yrðu leiknar á einu og sömu tón-
leikum. I fyrsta lagi voru þær
samdar fyrir smærri sali heldri
manna og náið samband við hlust-
endur. I annan stað liðu hartnær
tuttugu ár milli tilurðar elztu og
yngstu sónatnanna - heill hafsjór á
gífurlegum þróunarferli tónskálds
er byrjaði í settlegri vínarháklass-
ík en endaði í rífandi framúrstefnu
- og því næsta ósennilegt að
meistarann hafi nokkurn tíma
langað til að stilla æskuverkum
sínum við hlið þroskasmíða efri
ára á opinberum tónleikum.
Hitt má nefna til réttlætingar,
að dæmigerður klassíkunnandi nú-
tímans er mótaður af afturhverfri
söguhyggju sem var samtíma-
áheyrendum Beethovens framandi,
þegar elzta tónleikaefnið var sjald-
an meira en 20-30 ára gamalt. Það
hefði því hugsanlega mátt verja
„grettistak" þeirra Sigurðar sem
sjaldfengið tækifæri til að varpa
einhverju sögulegu ljósi á þróunar-
feril tóngreinar þar sem Beethov-
en var meðal helztu frumkvöðla.
En þá brá svo einkennilega við, að
niðurröðun dagskrár var ekki höfð
í tímaröð, heldur var stokkið fram
og aftur: 1815 - 1795 - 1808 - 1815
- 1795, eða eftir verknúmerum:
Op. 102,1 - Op. 5,1 - Op. 69 - Op.
102,2 & Op. 5,2, og var illmögulegt
að sjá hvaða hugsun byggi þar að
baki, nema ef vera skyldi flutn-
ingsvæn hagræðing fyrir flytjend-
ur sjálfa. Og kannski ekki nema
von, á tónleikum sem teygðu sig í
hátt á þriðju klukkustund með
tveimur hléum (þar sem hið seinna
kom að litlu gagni kaffiþurfa tón-
leikagestum meður því greiðasalan
var lokuð). Því Beethoven réðst að
vanda hvergi á garðinn þar sem
hann var lægstur, ekki einu sinni í
æskuverkunum tveimur. Tvær
sónötur í röð eru fullnuma hljóm-
listarmönnum ærið verkefni á
blönduðum tónleikum, hvað þá
fimm. Og sama má eflaust segja
um meðaláheyrendur hvað úthald
varðar. Hafi ekki verið til staðar
haldgóð þekking og dálæti á þess-
um verkum - sem þrátt fyrir að
þau þykja standa vel við meðallag
líklega eins vandvirkasta tónhöf-
undar allra tíma eru ekki ýkja oft
spiluð, allra sízt mörg í senn - er
hætt við að slík fimbulframreiðsla
reynist ýmsum hlustanda ofviða,
nema takist að laða fram þann
galdur sem raunar aðeins er stór-
snillinga og sem kemur tímanum
til að fljúga hjá sem örskot væri.
Skemmst er frá að segja, að
undirritaður upplifði ekki þann
galdur að þessu sinni. Margt var
að vísu vel gert, og mátti víða
heyra verulega framför frá því er
þeir félagar báru fyrst túlkun sína
á torg í tvennu lagi í Gerðubergi
vorið 1997, kannski ekki sízt í
sellóröddinni, sem var t.a.m. öllu
öruggari í hæðinni nú en þá. En
það vantaði enn sem fyrr töluvert
upp á breiddina í uppbyggingu
lotna og hendinga beggja, og óöf-
undsvert hlutskipti píanistans að
halda uppi dramatískri stígandi án
þess að valta yfir sellóið heppnað-
ist ekki alltaf sem skyldi. Bæði var
að sellóið barst verr í Salnum en í
Gerðubergi, og eflaust velmeinuð
sparneytni píanistans á fortepedal
virtist oft á kostnað æskilegrar
mýktar. Þegar á allt er litið var út-
koman að mínum smekk svipminni
en til þurfti og áferð verkanna inn-
byrðis einum of keimlík til að
halda fullri athygli og spennu í
risavaxinni dagskrá sem þessari.
Einna bezt tókst þeim Sigurði og
Daníel kannski upp í síðasta verk-
inu, g-moll sónötunni Op. 5 nr. 2,
þar sem Adagio sostenuto e
espressivo (I.) náði að syngja af
tilfinningu og skáldskap, og tölu-
vert flug var einnig yfir úthalds-
krefjandi víravirki bæði píanós og
sellós í lokarondóinu. En að
reynslu fenginni er spurning hvort
rismeiri og fjölbreyttari túlkun
hefði ekki náðst með því að sníða
sér ögn þrengri stakk, til ágóða
fyrir vandfýsni og yfirlegu, og láta
eina til tvær sónötur duga að sinni.
Ríkarður Ö. Pálsson
Leirlist
í Lins-
unni
ÞÓRA Sigurþórsdóttir er
listakona mánaðarins í
gleraugnaversluninni
Linsunni en verslunin
hefur tileinkað íslensku
listafólki sýningarglugga
sína í Aðalstræti og við
Laugaveg á þessu menn-
ingarborgarári.
Til sýnis eru margvís-
legir keramikskúlptúrar
þar sem listakonan notar
m.a. hrosshár og hrúts-
horn. Utstillingarhönnuð-
ur er Brigitte Lúthersson.