Morgunblaðið - 04.10.2000, Blaðsíða 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
_
MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 2000 31
Islands-
dagar í
E1 Ferrol
í Galisíu
á Spáni
ÍSLANDSDAGAR verða haldnir í
borginni E1 Ferrol í Galisíu á
Norður-Spáni 2.-8. október.
Heimastjórn Galisíu á frum-
kvæði að og kostar viðamikla dag-
skrá sem haldin er í ýmsum borg-
um Galisíu þar sem öllum
menningarborgum Evrópu er boð-
ið að kynna sína menningu. Hafn-
arborgin E1 Ferrol varð fyrir val-
inu sem vettvangur fyrir kynningu
á Reykjavík. Menntamála-
ráðuneytið fól Reykjavík - menn-
ingarborg Evrópu árið 2000 að
annast skipulagningu og undirbún-
ing íslandsdaganna en að þeim
koma einnig utanríkisráðuneytið,
Ferðamálaráð Islands og Bláa lón-
ið.
Borgarskjalasafn Reykjavíkur, í
samvinnu við Ljósmyndasafn
Reykjavíkur og Reykjavíkurhöfn,
hefur útbúið ljósmynda- og skjala-
sýningu um Reykjavíkurhöfn.
Heiti hennar er Og höfnin tekur
þeim opnum örmum sem er tilvitn-
un í Ijóð Tómasar Guðmundssonar,
Við höfnina. Sýningin undirstrikar
mikilvægi hafnarinnar sem lífæðar
borgar og þjóðar en tengsl borg-
anna tveggja birtast ekki síst í
mikilvægi hafnarinnar. E1 Ferrol
er hafnarborg, miðstöð skipasmíða
og sjóflutninga í Galisíu sem er
eitt mesta útgerðarhérað Spánar.
Svanhildur Bogadóttir, borgar-
skjalavörður, opnaði sýninguna við
upphaf íslandsdaganna.
Gítartríóið Guitar Islancio skip-
að þeim Gunnari Þórðarsyni, Birni
Thoroddsen og Jóni Rafnssyni
leikur íslensk þjóðlög á tvennum
tónleikum.
Islensk matarvika
Matreiðslumeistari Bláa lónsins
stendur fyrir íslenskri matarviku
og reiðir fram ýmsa rétti úr ís-
lensku hráefni. Þá verða sýndar
tvær íslenskar kvikmyndir með
spönskum texta: Börn náttúrunnar
eftir Friðrik Þór Friðriksson og
Svo á jörðu sem á himni eftir
Kristínu Jóhannsdóttur.
Haldin verður ráðstefna um ís-
land undir heitinu ísland: Svip-
mynd af eyju í Atlantshafinu. Fyr-
irlesari verður José Antonio
Fernández Romero, prófessor í
norrænum fræðum við Vigo há-
skóla.
Islandsdögunum lýkur með sýn-
ingum Leikhússins Tíu fíngur á
brúðuleikritinu Leifur heppni sem
sýnt hefur verið hér á landi og
vestanhafs.
Guitar Islancio og brúðuleikritið
Leifur heppni eru á dagskrá
Reykjavíkur - menningarborgar
Evrópu árið 2000 sem jafnframt
leggur fram ljósmynda- og skjala-
sýninguna til íslandsdaganna í E1
Ferrol.
Menningar-, fjölmiðla- og ferða-
málaráðherra í heimastjórn Galisíu
opnaði Islandsdagana en við opn-
unina fluttu m.a. ávörp Sigríður A.
Snævarr sendiherra íslands í
Frakklandi og á Spáni og Skúli
Helgason framkvæmdastjóri inn-
lendra viðburða hjá Reykjavík -
menningarborg Evrópu árið 2000.
Blaðamannafundur var haldinn í
tengslum við opnunina.
Menningarborgirnar Reykjavík
og Santiago de Compostela hafa
átt samstarf á árinu í verkefnum
eins og Raddir Evrópu og Codex
Calixtinus og eitt helsta
samstarfsverkefni þeirra, sjávarút-
vegssýningin Lífið við sjóinn, verð-
ur opnað í Santiago de Compostela
sunnudaginn 1. október. Borgin
Santiago de Compostela er mið-
stöð stjórnsýslu í Galisíuhéraði á
Norður-Spáni.
Hljómlistarlaukar framtíðar
TOJVLIST
Háskólabfó
HÁTÍÐARTÓNLEIKAR
70 ára afmælistónleikar Tónlistar-
skólans í Reykjavík. Páll Isólfsson:
Hátíðarmars. Jón Nordal:
Píanókonsert (1956); Tsjækovskij:
Sinfónía nr. 4 í f Op. 36. Víkingur
Heiðar Ólafsson, pianó; Hljómsveit
Tónlistarskólans í Reykjavík
u. stj. Bernharðs Wilkinson.
Sunnudaginn 1. október kl. 14.
ÞAÐ er kannski ekki nema eðli-
legt í samfélagi lengst af fátækra
bænda og sjómanna, að sú listgrein
sem dýrust er í rekstri skuli jafn-
framt hafa orðið síðust til að festa
rætur, og er þeirri rótfestu þó ekki
fulllokið meðan bíður umgjörð við
hæfi um flaggskip íslenzkrar
hljómlistar - þ.e. tónlistarhús utan
um Sinfóníuhljómsveit Islands og
aðra tónlistarviðburði til hátíðar-
brigða. Aftur á móti ber að þakka
fyrir þegar unna áfanga, og á hátíð-
artónleikunum fyrir troðfullu Há-
skólabíói s.l. sunnudag var einmitt
ein meginforsenda íslenzkrar at-
vinnutónlistarmennsku í brenni-
depli - stofnun fyrsta tónlistarskóla
landsins 1930. Þá réð ekki góðæri
okkar tíma, heldur var þvert á móti
nýskollin á heimskreppa. En fram-
sýni og bjartsýni stofnenda nægði
engu að síður til að ryðja helztu
ljónum úr vegi og búa þar með í hag-
inn fyrir drauminn um sinfón-
íuhljómsveit þá sem varð að veru-
leika tuttugu árum síðar.
Þótt fleiri tónlistarskólar hafi
komið til sögunnar á seinni áratug-
um, stendur Tónlistarskólinn í
Reykjavík enn í fylkingarbrjósti
æðri tónlistarmenntunar í landinu
líkt og í upphafi, enda hefur megnið
af þeim hljómlistarmönnum okkar
sem hæst ber í hljómsveitar- og
kammerleik lagt þar grunninn að
ferli sínum. Nú á sjötugsafmælinu
stendur Tónlistarskólinn á kross-
götum með aðsteðjandi rekstri
Listaháskólans nýja, og verður þar
vonandi ekki aðeins lagður formleg-
ur akademískur grundvöllur að
æðstu tónlistarmenntun landsins,
heldur einnig búið svo um hnúta að
tónlistarnemar geti lokið fullu fag-
legu námi án þess að þurfa að sækja
framhaldsnám erlendis, ef þeir
kjósa svo.
Gullrend prófskjöl eru til margs
nýtileg, en í listum - og kannski sér-
staklega í tónlist - gildir umfram
allt það sem maður getur hér og nú.
Til marks um þetta var, auk hins lif-
andi flutnings, á boðstólum nýr
hljómdiskur með leik Hljómsveitar
TR í upptöku Ríkisútvarpsins. Þá
voru eftir ávörp Baldvins Tryggva-
sonar formanns skólanefndar og
Halldórs Haraldssonar skólastjóra
að loknum Hátíðamars Páls ísólfs-
sonar sýnd ágrip af sögu skólans af
myndbandi, og eftir hlé svipmyndir
úr skólalífinu af sama miðli, og féll
allt í góðan jarðveg meðal hlust-
enda.
Hljómsveit Tónlistarskólans var
að þessu sinni í fjölmennara lagi eða
um 80 manna, með þáttöku 12 nem-
anda úr öðrum tónlistarskólum. At-
hyglivert var það tímanna tákn
hversu hlutföllum kynja var mis-
skipt - aðeins þriðjungur hljóm-
sveitarmanna var skipaður piltum,
eða 27, og kastaði þó tólfum í
strengjum (53), þar sem þeir námu
ekki nema 15% eða 8 alls. Væri það
verðugt félagsfræðilegt rannsókn-
arefni að varpa ljósi á hvað veldur
þessu tiltölulega áhugaleysi pilta og
hvort sé í samræmi við það sem ger-
ist erlendis, þó að sá grunur læðist
óneitanlega að manni að bág launa-
kjör hljómlistarfólks hér á landi, og
kannski líka leifar af gamaldags fyr-
irvinnuhlutverki karla, hafi sitt að
segja. Einnig bentu hlutfallslega
fáskipaðir kontrabassar (3) og víól-
ur (8) til að örva þyrfti áhuga nem-
enda á þeim hljóðfærum.
Það var vel til fundið í ánægjulegu
tilefni dagsins að láta nemenda-
hljómsveitina flytja m.a. verk eftir
tvo fyrrverandi skólastjóra TR. í
upphafi lék hljómsveitin Hátíðar-
mars Páls Isólfssonar, glaðhlakka-
legt og á köflum allstórskorið róm-
antískt verk er lýkur á kóralnum
kunna Úr útsæ rísa íslands fjöll.
Hljómsveitin lék af fersklegum
þokka, þó að einkum strengjasveitin
hefði mátt vera aðeins meitlaðri í
hrynjandi og stundum þungstígari,
hið síðara eflaust sumpart sakir fá-
liðunar í kontrabassa. Hinn aðeins
16 ára gamli Víkingur Heiðar Ólafs-
son var í krefjandi einleikshlutverki
í stuttum en átakamiklum Konsert
Jóns Nordal fyrir píanó og hljóm-
sveit frá 1956, og er óhætt að segja
að sjaldan hafi íslenzkur píanisti
jafnsnemma á ferli kvatt sér hljóðs
með jafnglæsilegum hætti. Ætti
snörp og tæknilega örugg frammi-
staða Víkings að vekja miklar vonii-
um framtíð hans á hvítum nótum og
svörtum.
Síðust á dagskrá var 4. sinfónía
eftir stórmeistara melódíunnar,
Pjotr Tjækovskíj, samin 1877 eftir
fyrstu kynni (og ávallt aðeins bréf-
lega) þeirra Nadesjdu von Meck,
forríkrar ekkju í Moskvu, sem
næstu 13 ár styrkti tónskáldið til
smíða, enda verkið tileinkað henni.
Hljómkviðari hefur verið kölluð „ör-
lagasinfónía" rússneska snillingsins
og lýsir skv. prógrammi hans í bréfi
til velgjörðarkonu sinnar ægivaldi
örlaga og úrræðaleysi mannsins
með tilheyrandi sterkum geðsveifl-
um. Engu að síður verða bjartsýnni
hliðar tilverunnar og jafnvel ávæn-
ingur af skopi oft ofan á, og líkt og
t.a.m. Rómeu og Júlíu forleikurinn
er þetta svipmikla verk kjörið við-
fangsefni æskulýðshljómsveita, m.a.
vegna tíðra tilfinningabrigða og
krafna verksins um þrótt og snerpu.
Undir hvetjandi stjórn Bernharðs
Wilkinson var margt geysivel leikið
af unga hljómlistarfólkinu, sem ekki
sízt í voldugum túttí-köflum náði að
opinbera því sem næst „prófessj-
ónalan" hljóm. Pizzicato-þáttinn
fræga (III.) vantaði að vísu kraft og
samtaka snerpu, og þó að jaðri við
stórmæli að hafa hátt um það nú á
tímum, hvarflaði að manni hvort
kraftinn hefði skort í sama mæli,
hefðu piltar verið í meirihluta í
strengjum. Einnig bar svolítið á
óhreinleika í sellóum aftarlega í II.
þætti, en að öðru leyti var flutning-
ur hljómsveitarinnar í heild af þeim
kalíber, að með fastmótuðu æfing-
arstarfi í líkingu við það sem gerist í
erlendum tónlistarháskólum var hér
auðheyranlegur kominn efniviður í
sinfóníuhljómsveit sem gæti jafnvel
staðið flaggskipinu vestur á Melum
á sporði þegar bezt lætur.
Rikarður Ö. Pálsson
Leikfélag fslands
A sama tíma að ári
Sigurður Tinna
Siguijónsson Gunnlaugsdóttir
UM NÆSTU helgi
hefjast að nýju sýn-
ingar hjá Leikfélagi
Islands á gamanleik-
ritinu vinsæla „A
sama tíma að ári“
sem sýnt var fyrir
fullu húsi á yfir
hundrað sýningum í
Loftkastalanum árin
1996-1998.
Ástæða þess að
sýningin er tekin upp
að nýju er upphitun
fyi-ir seinni hluta
verksins, „Á sama
tíma síðar“, sem
frumsýndur verður í
Loftkastalanum í lok
október. Gefst nú kjörið tækifæri
fyrir þá sem misstu af gömlu sýn-
ingunni til að sjá hana áður en
þeir sjá seinni hlutann.
Einungis verða þrjár sýningar á
Á sama tíma að ári.
Á sama tíma að ári var frumsýnt
19. júní 1996. Leikritið fjallar um
Georg og Dóru sem eru bæði harð-
gift, bara ekki hvort öðru. Þau
hittast í laumi á sama stað á sama
tíma ár hvert í þrjátíu ár. Það eru
Sigurður Sigurjónsson og Tinna
Gunnlaugsdóttir sem fara með
hlutverk Georgs og Dóru, en leik-
stjóri er Hallur Helgason.
Sýningarnar verða föstudaginn
6. okt., sunnudaginn 15. okt. og
föstudaginn 20. okt. í Loftkast-
alanum.

2000
Miðvikudagur 4. október
KAFFILEIKHÚSIÐ
Háaloft - Á mörkunum
Bandalag íslenskra atvinnu-
leikhópa frumsýnir sex ný sviðs-
verk um ísland og íslendinga á
leiklistarhátíð sjálfstæóu leik-
hópanna í september og október
og eru verkin öll eftir íslenska
höfunda. „Háaloft" er einleikur
um konu með geðhvarfasýki eftir
Völu Þórsdóttur og er sýnt undir
merkjum íslandsútibús The lcela-
ndic Take Away Theatre.
LISTASAFN REYKJAVÍKUR KL. 13-18
cafe9.net KinderCargo, verk-
stæði þar sem börn geta unnið
efni og skrifast á við jafnaldra í
hinum borgunum (13-15). Kl.
15-18 Virtual Voices Cyberfem-
inist workshop. Fjölbreytt dag-
skrá frá Brussel þar sem sýndar
eru myndir, framkvæmdir gjörn-
ingar og rætt á fræðilegum nót-
um um Cyberfeminisma.
www.cafe9.net
www.reykjavik2000.is, wap.olis.is
Tímarit
• Tímaritíð Islenskt mdl og al-
menn málfræði, 21. árgangur, fjall-
ar um íslenska málfræði.
Fremst í heftinu eru fáein minn-
ingarorð um dr. Sigríði Valfells
málfræðing, en hún lést haustið
1998, aðeins sextíu ára að aldri. Sig-
ríður lauk doktorsprófi í málvísind-
um frá Harvard-háskóla 1967 og
kenndi m.a. við Washington-háskóla
í Seattle í Bandaríkjunum og við
Columbia-háskólann í New York.
Auk fræðilegra greina skrifaði Sig-
ríður m.a. kennslubók í fornís-
lensku, ásamt James E. Cathey, og
sú bók kom út hjá Oxford Univers-
ity Press.
Fyrsta fræðilega greinin í heftinu
er eftir Gunnar Harðarson og fjall-
ar um Fyrstu málfræðiritgerðina
svonefndu og hvað höfundur þeirrar
ritgerðar kunni að eiga við með
þeim orðum að Islendingar og Eng-
lendingar hafi á 12. öld verið „einn-
ar tungu“, eins og hann orðar það. -
Jón G. Friðjónsson skrifar um þró-
un forsetningarliða með orðinu mót,
móti eða móts (t.d. mót suðri, móti
mér, móts við Rauðhóla) og rekur
tilbrigði af þeim í aldanna rás. -
Jörgen Pind á grein um skynjun
hljóðlengdar og aðblásturs, þar sem
hann sýnir m.a. fram á að það eru
ekki aðeins lengdarhlutföll sam-
hljóða og sérhljóða sem ráða því
hvernig við greinum á milli orða
eins og sek, segg eða sekk heldur
ræður hljóðgildi (eða hljóðróf) sér-
hljóðsins einnig nokkru. - Þorsteinn
G. Indriðason ritar um eignarfalls-
samsetningar og önnur samsett orð
í íslensku og veltir m.a. fyrir sér
spumingunum um það hvers vegna
við segjum vélhjól en vélarhljóð
(stofnsamsetning í fyrra tilvikinu,
eignarfallssamsetning í því síðara),
hvers vegna eyrnastór en keppnis-
maður (eignarfall fleirtölu í fyrra
tilvikinu en einhvers konar teng-
ihljóð í því síðara) - og hvers vegna
samsetningar eins og Aftureldings-
menn koma upp, en slík dæmi hafa
m.a. heyrst í íþróttafréttum.
í síðari hluta heftisins eru ýmsar
smærri greinar um málfræðileg
efni. Helgi Skúli Kjartansson legg-
ur orð í belg um svonefndan eignar-
fallsílótta og ástæður hans. - Her-
mann Pálssón fjallar um keltneskar
þjóðir og tungur og heiti á þeim, í
tHefni af útkomu bókar Helga Guð-
mundssonar Um haf innan. - Loks
skrifar Hjalmar P. Petersen um
hljóðavíxl í færeysku og Höskuldur
Þráinsson veltir fyrir sér spurning-
unni um það hversu margar tíðir
séu í íslensku máli og hvaða aðferð-
um megi beita til að skera úr um
það.
Þá eru að venju smáþættir um
einstök orð og orðfæri. Guðrún
Kvaran skrifar um orðin kerling og
karl og orð leidd af þeim (kerlingar-
bloti, kerlingarsopi, kerlingarvæll...,
karlagrobb, karlpúta, karlskrattans-
tuska...) en Gunnlaugur Ingólfsson
fjallar um orð yfir ólíkar gerðir
skónála (fjaðranál, varpnál, þrístr-
enda...) og um skekkijám, þ.e. járn
til að skekkja sagartennur (skekkij-
árn, skakktenningartöng, útleggj-
ari...).
Einnig eru nokkrir ritdómar í
tímaritinu. Berglind Steinsdóttir
skrifar um bók Jóhönnu Barðdal
o.fl„ Nordiska, Guðrún Kvaran
skrifar um útgáfu og þýðingu Jóns
Axels Harðarsonar á málfræði Jóns
Magnússonar, Grammatica Island-
ica, Sigurður Konráðsson ritdæmir
Mályrkju I-III eftir Þórunni Blönd-
al (I-II) og Höskuld Þráinsson og
Silju Aðalsteinsdóttur (III), og loks
skrifar Ilöskuldur Þráinsson um
bók Jörgens Pind, Sálfræði ritmáls
og talmáls.
Aftast í ritinu eru svo ritfregnir
sem ritstjórinn hefur tekið saman
um nýlegar málfræðibækur og
kennslubækur í málfræði eða móð-
urmáli, alls um 30 bækur. Ritinu
lýkur svo á skýrslu formanns ís-
lenska málfræðifélagsins og nokkr-
um orðum frá ritstjóra.
Islenska málfræðifélagið gefur
heftið út, sem er alls 280 bls. ís-
lenska málfræðifélagið sér um
dreifingu ritsins, en heimilisfang
þess er í Arnagarði v. Suðurgötu,
101 Reykjavík (malfel@ismal.hi.is;
www.ismal.hi.is). Ritið kostar tæpar
3.000 kr. í áskrift, en auk þess mun
það fást í helstu bókaverslunum,
a.m.k. á höfuðborgarsvæðinu. Hjá
afgreiðslu tímaritsins er líka hægt
að fá alla útkomna árganga á sér-
stöku tilboðsverði, kr. 16.000.