Morgunblaðið - 04.10.2000, Blaðsíða 43
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 2000 43
SKOÐUN
FÉGRÆÐGI, já,
fégræðgi virðist hafa
náð slíkum tökum á
sumum landsmönnum
að meira að segja við-
talsþáttur á sjón-
varpsstöð, nánar til-
tekið Skjáeinum, er
kenndur við góðmálm-
inn silfur. Stjórnandi
þáttarins, Egill nokk-
ur Helgason, átti fyrir
alllöngu vital við höf-
uðspeking íslensku
þjóðarinnar, sjálfan
forsætisráðherra
vorn, Davíð Oddsson,
og vakti það eflaust
óskipta athygli al-
mennings í landinu. Engin gullkorn
hrutu þó af vörum sálmaskáldsins
góða að þessu sinni, sökum þess
hversu því var heitt í hamsi og
fjargviðraðist og býsnaðist út af
ummælum biskups Islands, sem
hafði leyft sér þá ósvinnu að vara
þjóð sína við afleiðingum af óheftri
græðgi og aurasýki. Þessi ótíma-
bæru viðvörunarorð voru léttvæg
fundin og snarlega og spaklega af-
greidd aðeins með einu orði; klisja.
Undir þá gagnrýni tók stjórn-
andinn síðan og það fullum fetum.
Það má til sanns vegar færa að við-
brögð Davíðs við orðum biskups
hafi verið eðlileg og skiljanleg
einkum ef miðað er við hans póli-
tíska uppeldi, þrælskólaður eins og
hann nú einu sinni er í klisju- eða
gamaltuggusmiðju sjálfstæðis-
manna. Eru menn kannski búnir
að gleyma slagorðum á borð við:
stétt með stétt, flokkur allra stétta
og eru ekki orðin „góðæri“ og
„stöðugleiki" á góðri leið að verða
að hvimleiðum tuggum? Af þessu
má glöggt sjá að kempan okkar
vaska og eldklára, Davíð Oddsson,
vílar ekki fyrir sér að
setja ofan í við æðsta
embættismann þjóð-
kirkjunnar, sjálfan
biskup íslands. Flest-
ir ef ekki allir munu
þó enn standa í þeirri
meiningu að það
standi hinum síðar-
nefnda nær að vanda
um við þjóð sína en
hinum fyrrnefnda, en
þau tíðkast nú hin
breiðu spjótin og allt
virðist bera að sama
brunni hjá íslenskum
stjómvöldum, þ.e.a.s.
að koma hið bráðasta
eins miklum auði og
unnt er á fárra hendur, en kæra
sig hins vegar kollótt um hag alls
almennings í landinu, hann má
bara halda áfram að draga fram
lífið eins og endranær og aldraðir,
öryrkjar og einstæðar mæður geta
líka siglt sinn sjó, sinn lífsins ólgu-
sjó, jafnan óstudd og jafnvel smáð
af því opinbera.
Nú væri ef til vill ekki úr vegi að
spyrja hver sé í raun og sanni
uppistaðan eða öllu heldur innsti
kjarninn í kapítalisma, þegar
grannt er skoðað eða með öðmm
orðum hvaða hugrenningar búi
innra með hreinræktuðum kapít-
alista? Ég hugsa að hann gæti í
fullri hreinskilni sagt sem svo við
sjálfan sig: Á meðan ég hef það
gott, er mér nákvæmlega sama
hvernig aðrir hafa það. Svo einfalt
er það, en ekki sérlega göfugt
markmið að vísu. Ef auðmenn
verða hér allsráðandi og þeim
verða seldar náttúraperlur eins og
suma fýsir, þeirra á meðal sjálfan
landbúnaðarráðherra, Guðna
Ágústsson, þá eru dagar okkar Is-
lendinga þar með taldir, að
Fyrst og fremst ber að
endurskoða skattkerfið,
segir Halldór Þor-
steinsson, og það frá
rótum, og sníða af því
verstu agnúana.
minnsta kosti sem menningarþjóð-
ar. „Alræði auðmanna“ mun ör-
ugglega steypa okkur öllum í glöt-
un og gegn því verðum við að
berjast með oddi og egg. Annars er
„alræði auðmanna" ámóta fráleit
kennisetning og „alræði öreiga“,
slagorð sem lengi hefur verið eign-
að Karli Mai-x en er því miður
ranglega feðrað, vegna þess að það
varð fyrst til í heilabúi franska ní-
tjándualdar hagfræðingsins
Ádolphe Banqui og að mínum dómi
naumast hnuplvert, en það er önn-
ur saga.
Sem dæmi um þá makalausu ein-
okun sem ríkir nú í flestum sviðum
efnahagslífsins hér á landi má
benda á eitt og annað. Gjafakvóta-
greifarnir era svo að segja búnir
að slá eign sinni á viðurkennda
sameign allra landsmanna, fiski-
miðin. Baugur drottnar bísperrtur
og borginmannlegur yfir matvæla-
verslun í landinu og hagar álagn-
ingu sinni að miklu leyti eftir ósk-
um hluthafanna. Eimskip, stærsti
hluthafinn í Flugleiðum, færir víða
út kvíarnar, kaupir hlut í UA, ann-
ast ekki aðeins flutninga á sjó
heldur líka á landi, rekur gistihús
og ferðaskrifstofurnar Ferðaskrif-
stofu íslands og Úrval-Útsýn, að
visu óbeint í gegnum Flugleiðir,
sem hafa á sínum snæram erlenda
„leiðsögumenn" bæði próf- og rétt-
indalausa. Vonandi era þeir ekki
hýradregnir eins og títt er um er-
lenda skipverjá, sem sigla undir
hentifána. Og ekki era trygginga-
félögin barnanna best. Þar er lög-
mál græðginnar svo sannarlega í
hávegum haft. Mér er spurn hvers
vegna aldraðir fái t.d. ekki meiri
afslátt af iðgjöldum, þar sem þeir
aka minna og valda því færri tjón-
um.
Hvernig bregðast sjálfstæðis-
menn jafnan við, þegar manni
verður á að ræða við þá um vax-
andi fátækt eða örbirgð hér á
landi? Nú annaðhvort stinga þeir
höfðinu í sandinn og það langt upp
fyrir eyra eða þeir kreppa hnefann
eins og spakvitringurinn að vestan,
Einar Oddur Kristjánsson, gerði
svo eftirminnilega í Kastljósþætti
þann 2. ágúst um leið og hann
hreytti út úr sér innblásnum and-
mælum eða hitt þá heldur, sem
hljóðuðu svo þó sannarlega ekki í
drottins nafni: „Þetta eru hrein
ósannindi, það sýna tölur frá
OECD.“ Hvar hefur hann eiginlega
alið manninn? Á tunglinu eða á enn
fjarlægari himinhnetti? Hefur
hann ekki neina nasasjón af því
sem er að gerast rétt við nefið á
honum? Sem betur fer fékk Einar
Oddur ærlega ofanígjöf fyrir gönu-
hlaup sitt hjá samherja mínum,
Guðmundi Jóhannssyni. Það hefur
greinilega farið fram hjá þessum
góða manni að vestan og sálufélög-
um hans að nýlega voru stofnuð
hér í Reykjavík samtök gegn fá-
tækt. Era þessir menn steinhættir
að lesa Moggann?
Allt tal manna um bág lífskjör
aldraðra, öryrkja og reyndar fleiri
hefur farið svo fyrir brjóstið á
sjálfstæðismönnum að meira að
segja fjármálaráðherrann sjálfur
segist vera orðinn dauðleiður á
þessum samanburði á kjörum
landsmanna. Hins vegar virðist
hann aldrei þreytast á því að guma
svo að segja linnulaust af afgangin-
um af fjárlögum. Bendir þetta ekki
ótvírætt til þess að sjálfshól geti
aflað manni vinsælda meðal sauð-
svarts almennings? Fyrir nokkra
lýsti sami ráðherra því yfir í viðtali
við blaðamann Morgunblaðsins að
það væri ánægjulegra að glíma við
hallarekstur. Eftir minni málvitund
glíma menn við vanda eða vanda-
mál. Ber að skilja orð ráðherrans
svo að hann líti á góðæri sem
vandamál sem brýnt sé að leysa
hið bráðasta? Treystir hann sér til
að svara því? Páll Gíslason, fyrr-
verandi formaður FEB, vitnar líka,
í viðtalið við okkar ágæta fjármál-
aráðherra eins og hann orðar það í
greinarkorni, sem birtist í Morgun-
blaðinu nýlega. Með leyfi að spyrja
í hverju er ágæti hans einkum fólg-
ið? Kannski með því að láta tví-
sköttun viðgangast enn eða með
því að skattleggja eftirlaun sem al-
mennar launatekjur. Og hvað með
lífeyrissjóðagreiðslur, sem Páll
benti á með góðum og gildum rök-
um að væru að % hlutum fjár-
magnstekjur?
Þvert ofan í gefin loforð á lands-
fundi sjálfstæðismanna heldur
skattpíning aldraðra áfram, þ.e.
38,37%, en þeir sem taka aftur á
móti arð af hlutabréfaeign sinni
eru aðeins skattlagðir um 10%.
Stjórnarflokkarnir sjá jú um sína
menn. Vonandi gengur núverandi
formaður FEB aldrei erinda þeirra
og ber einlægt velferð og hags-
muni félagsmanna fyrir brjósti.
Að lokum þetta. Það er svo
margt sem mætti gera til að bæta
kjör þeirra verst settu í þjóðfélag-
inu. Fyrst og fremst ber að endur-
skoða skattkerfið og það frá rótum
og sníða af því verstu agnúana. Er
ekki líka orðið löngu tímabært að
afnema með öllu virðisaukaskatt af
lyfjum? Það yrði til verulegra
hagsbóta jafnt fyrir unga sem
aldria. Guð forði okkur hins vegar
frá því að heilbrigðisþjónustan
verði einka- eða einkavinavædd
eins og margt bendir til.
Með slíkri aðgerð yrði öngþveit-
ið, sem er þó nóg fyrir, fullkomnað.
Höfundur rekur Málaskdla Hallórs.
DANSINN í KRINGUM
GULLKÁLFINN DUNAR
Halldór
Þorsteinsson
Laukarabb - túlipanar
HVER árstíð hefur sín sérkenni,
sína töfra. Við látum heillast hvert
á sinn hátt. Ef gerð yrði skoðana-
könnun um vinsældir árstíðanna -
já, hvers vegna ekki, það má gera
skoðanakannanir um hvað sem er
- býst ég við að vorið
fengi flest atkvæði,
en haustið er ekki
síðra í mínum huga.
Reyndar verð ég að
viðurkenna, að það er
átvaglið í mér sem þá
nær yfirhöndinni.
Mér finnst ótrúlega
gaman að sanka að
mér alls kyns berj-
um, villtum berjum
reyndar í harðri sam-
keppni við fugla him-
insins en að garða-
berjunum sit ég ein -
og þó. í sumarbú-
staðnum mínum er
ég hætt að ná einu
einasta rifsberi og
jarðarberin hverfa
um leið og þau roðna. Þarna eru
þrestirnir að verki en verði þeim
bara að góðu, reykvísku þrestirnir
era ekki eins aðgangsharðir svo
þar fæ ég rifsber og jarðarber
eins og ég kæri mig um. Ágæti
sólberja og grænna eða rauðra
stikkilsberja hafa fuglarnir hins
vegar ekki uppgötvað svo ég sulta
og sulta. En á öllu er einhver
galli. Það er ekki nóg að eiga röð
af sultukrukkum uppi í hillu,
þessu þarf að koma í lóg og við
erum næstum steinhætt að borða
sultu. Hvort hollustuáróðri eða sí-
vaxandi mittismáli er um að
kenna læt ég ósagt. Grænmetið er
þó hollt og gott og ekki er þar
sykrinum fyrir að fara svo undan-
farnar vikur höfum við úðað í okk-
ur hvers kyns káli með góðri sam-
visku og síðustu helgar hafa verið
notaðar til að taka
upp kartöflur - þrjár
í kílóinu af gullauga
- ekki sem verst, og
gulrætur nær fet á
lengd. Ég ræði hins
vegar ekki um rófu-
ræktun fjölskyldunn-
ar. Já, haustið er svo
sannarlega upp-
skerutími og það má
gleðjast þegar vel
gengur.
Auðvitað vekur
haustið líka blendnar
tilfinningar hjá
mörgum. Haustið
minnir okkur á for-
gengileika lífsins.
„Fagra haust, þá fold
ég kveð, faðmi vef
mig þínum, bleikra laufa láttu beð
að legstað verða mínum.“ Þannig
kvað Steingrímur Thorsteinsson.
En haustið gefur líka fyrirheit
um upprisuna, nýtt líf kviknar
með vorinu en til að svo megi
verða þarf dálitla fyrirhyggju.
Eitt það alskemmtilegasta við
garðvinnuna að hausti til er ein-
mitt að undirbúa vorkomuna, því
haustið er tími vorblómstrandi
lauka, svo hjákátlega sem það nú
hljómar. Þótt ég hafi átt garð í
aldarfjórðung, finnst mér alltaf
jafngaman að leggja lauka að
haustlagi og sjá þá koma upp að
vori til. í margar vikur má gleðj-
ast yfir verki, sem leyst var af
hendi á örfáum tímum haustið áð-
ur. Jafnvel umferðarhnútarnir á
Miklubrautinni kvölds og morgna
verða ekki eins herfilegir eftir að
garðyrkjustjóri og hans harð-
snúna lið gerðu blómabeð þar
meðfram, beð sem era þéttsetin
laukblómum fram undir 17. júní.
Harðasti andstæðingur garðvinnu
gleðst, þótt hann fussi kannski og
segi: „Þetta eru tómir túlipanar“.
En túlipanar eru ekki bara túl-
ipanar. Af þeim eru til fjölmargar
tegundir og litbrigðin eru hrein-
lega ótrúleg. Túlipanaræktun í
Evrópu stendur á nokkuð gömlum
merg þótt Evrópubúar hafi lært
hana af öðrum. Þeir era ættaðir
frá Asíu eins og svo margar aðrar
laukjurtir, koma frá Miðjarðarhaf-
slöndum, Litlu- og Mið-Asíu.
Vagga túlipanaræktunarinnar
mun hafa verið í Persíu og þar var
jurtin kölluð „lalé“ að því talið er.
Nafnið túlipani er tilkomið af tóm-
um misskilningi og tungumálaörð-
ugleikum og sumir telja það kom-
ið af túrban, höfuðfatinu fræga. Á
16. öld stóðu Tyrkir Evrópubúum
mun framar í skrúðgarðyrkju og
ferðalangar urðu margir hverjir
hugfangnir af öllu því blómskrúði
sem gaf að líta í tyrkneskum
görðum. Tyrkir héldu árlega sér-
stakar túlipanahátíðir og sagt er
að einn sjeikinn hafi átt meira en
1.300 litbrigði af túlipönum.
Hvað um það, til Evrópu bárust
laukarnir með ýmsum leiðum um
og eftir miðja sextándu öld og
brátt urðu Evrópubúar og þó
BLOM
VIKUNMR
445. þáttur
Ilmsjón Sigrfður
lljartar
einkum Hollendingai- gripnir af
túlipanaæðinu. Stöðugt var reynt
að fá fram fleiri og fleiri kvæmi
og furðulegustu aðferðir notaðar,
þeir voru ofaldii' eða vannærðir,
settir í heitt eða kalt vatn, allt
sem nöfnum tjáir að nefna. Fræg
er sagan um svarta túlipanann,
sem náungi í Haag átti. Fréttin af
þessum merkilega túlipana barst
til Haarlem og þar fóru menn á
stúfana og keyptu svarta túlip-
anann fyrir 1.500 flórínur, hentu á
gólfið og trömpuðu hann í sundur.
Eigandinn forni fékk taugaáfall
þegar hann sá aðfarirnar og enn
verra var þegar kaupendur sögð-
ust hefðu borgað tífalt meira, ef
hann hefði bara farið fram á það.
Það er ekki að sökum að spyrja,
aumingja maðurinn lést af ergelsi
á nokkrum vikum.
Túlipanaæðið náði hámarki í
Hollandi í þrjátíu ára stríðinu, þar
voru túlipanalaukar seldir fyrir
himinháar fjárhæðir og túlipana-
bréf gengu manna á milli engu
síður en hlutabréf í tölvufyrir-
tækjum nú á dögum. En hrunið
lét ekki á sér standa og 1637 urðu
túlipanaspekúlantarnir gjaldþrota
einn af öðram.
Eins og að líkum lætur eru
langflestir þeir túlipanar, sem
ræktaðir era nú, garðatúlipanar,
þ.e.a.s. afbrigði villitúlipana, sem
mennirnir hafa framkallað. Með
ræktun hefur tekist að ná fram
mismunandi blómgunartíma, hæð
og blómlögun en rabb um það
verður að bíða betri tíma.
s.m.