Morgunblaðið - 17.10.2000, Síða 45

MÖRGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGÚR 17! OKTÓBER 2000 45
UMRÆÐAN
Skýra orkustefnu í
stað handahófs
HUGMYNDIN um
álverksmiðju á Reyð-
arfirði fékk á sig brot-
sjó á dögunum með
ummælum forstjóra ál-
sviðs Norsk Hydro um
veika innviði á Austur-
landi til að rísa undir
risaálveri. Heimsókn
forystu Norsk Hydro
hingað til lands nýver-
ið breytti þar engu um.
Þótt iðnaðarráðherra
og stjórnarformaður
Reyðaráls reyni að
bera sig vel hefur
óvissan um byggingu
álverksmiðju í Reyðar-
firði verið rækilega
undirstrikuð. Nú hefur Norðurál
bæst í hópinn á biðstofu Landsvir-
kjunar og biður um rafmagn fyidr
300 þúsund tonna álbræðslu. Næsta
ár fer í mat á umhverfisáhrifum ál-
verksmiðju og virkjana á Austur-
landi. Útkoman úr því ferli er í
meira lagi óviss. Staða Islands í
Kyótó-ferlinu er einnig í þoku.
Spurningin nú á að snúast um það,
hvort íslendingar eigi yfirleitt að
binda meira af takmörkuðum orku-
sér við langskólanám. Það er ekki
þannig uppalið fólk sem við þurfum
á alþingi, en því miður fer ekki
verkamaður, sem harla litla skóla-
göngu hefur fengið og sífellt verið
barinn niður með aumum kjörum, á
alþingi, en þar færi einhver sem
væri í tengslum við lítilmagnann í
þjóðfélaginu. Eg efast ekki um að
Pétur Blöndal þekkir ógrynni af
öldi-uðu fólki sem hefur það ágætt.
Fólk sem hefur erft eignir og fær
útgreitt úr banka, ráðherra, sendi-
herra og guð má vita hverskonar
lífeyrissjóðum. En Pétur Blöndal
má vita það og ekki ætla ég að
rukka hann fyrir að upplýsa hann,
að móðir mín var í Sókn á sínum
tíma er hún var að reyna að vinna
úti frá heimili og 5 börnum og fær
greitt úr þeim lífeyrissjóði 7.866
kr. á mánuði.
Háttvirtur Pétur Blöndal hefði
sloppið við allar skammir frá mér
ef ég hefði ekki heyrt til hans í
fréttum sjónvarpsins í kvöld og
gjörsamlega ofboðið er hann hélt
því fram að allir, já fyrst sagði
hann allir eða 100% en dró svo í
land og sagði 90% (eða hvert heim-
ili á landinu, hans orð) væru
óreglufólk sem til trygginganna
sæktu sér bætur. Hvernig má það
vera að háttvirtur Pétur Blöndal
geti leyft sér að bera slíkan óhróð-
ur uppá fólk og hafa engar sann-
annir um málið, engar tölur sem
byggðar eru á rannsóknum eða
öðrum athugunum. Ekki fannst
mér taka betra við er háttvirtur
Davíð Oddson var að verja fram-
komu háttvirts Péturs Blöndal með
þeim orðum að hann hafi ekki feng-
ið að tala út, ég sá ekki betur en
stjórnandinn hefði gjörsamlega
misst stjórn á viðtalinu vegna þess
að háttvirtur Pétur Blöndal var
óstöðvandi og sagði oftar en einu
sinni af hverju ekki mætti tala um
óreglu 90% bótaþega Trygginga-
stofnunar.
Mér finnst það mjög þarft verk
stjórnarandstöðunnar að láta fara
fram mjög ítarlega rannsókn á því
hve stór sá hópur er sem er með
lágan lífeyrissjóð og hvað margir af
bótaþegum Tryggingastofunar séu
í óreglu (það er þá gustukaverk að
senda þetta fólk á kostnað ríkisins
til SÁA). Ef vantar fólk til að vinna
að þessum rannsóknum skal ég
með glöðu geði bjóða mig fram
kauplaust til að fá nákvæmar tölur
í þessu máli. Mér finnst aldraðir
eiga þann rétt að ekki sé talað
svona um þá án allra sannana eða
aðra sem á einhvern hátt eiga um
sárt að binda.
Höfundur er rhhöfundur.
lindum sínum í þunga-
iðnaði eins og álfram-
leiðslu og láta eins og
við séum einir í heim-
inum þegar loftslags-
málin eru annars veg-
ar.
Takmarkaðar
orkulindir
Ríkisstjórnin og for-
ysta Landsvirkjunar
lætur skammtímasjón-
annið ráða ferðinni í
orkumálum. Látið er
sem orkulindir lands-
Hjörleifur manna séu óþrjótandi
Guttormsson og því sé allt í lagi að
binda sífellt meira af
þeim í hefðbundnum þungaiðnaði.
Breytt viðhorf til náttúruvemdar og
umhverfismála eru ekki tekin alvar-
lega á þeim bæ. Umhverfisráðu-
neytinu er áfram haldið í bónda-
beygju. Rammaáætlunin svonefnda
er augljóslega bai-a upp á punt. I
stað þess að staldra við og móta vit-
ræna orku- og umhverfistefnu til
frambúðar er látið vaða á súðum.
Vegna umhverfissjónarmiða er
óráðlegt að gera ráð fyrir að meira
en 20-25 teravattstundir raforku
geti verið til ráðstöfunar hérlendis á
fyrri hluta 21. aldar að meðtöldum
þeim 7 teravattstundum sem nú eru
framleiddar. Meini menn eitthvað
með tali um vetnissamfélag og geri
ráð íyrir hóflegum vexti raforku til
almennra nota veitir ekki af þessu
svigrúmi. Eftir sem áður verður
vandasamt verk að samræma slíka
orkuöflun umhverfissjónarmiðum.
Hugmyndir stjórnvalda um að
binda 10-15 teravattstundir í hefð-
bundinni stóriðju næsta áratuginn
ganga bæði gegn umhverfisvernd
og hugmyndunum um vetnissamfé-
Stóriðja
Álverksmiðjur, segir
Hjörleifur Guttorms-
son, leysa ekki vanda
landsbyggðarinnar.
lag. Meirihluti raforkuframleiðsl-
unnar er þegar bundinn álmarkaði
og það hlutfall stefnir í að verða
80% eða meira samkvæmt stefnu
stjórnvalda og Landsvirkjunar.
Slíkt væri mikið óráð. ' Frekari
samningaviðræðum um stóriðju
ætti að slá á frest, að minnsta kosti
þar til langsæ orkusteíha hefur ver-
ið mótuð og staða Islands innan
loftslagssamningsins liggur skýrt
fyrir.
Fjárfestar og
félagslegar aðgerðir
Það er mikill barnaskapur að
halda að Norsk Hydro eða aðiTr
fjárfestar muni standa að félagsleg-
um aðgerðum á Austurlandi til að
búa svæðið undir að taka við risaál-
veri. í stað þess að iðnaðarráðherra
tæki alvariega ummæli Eivinds
Reiten, forstjóra álsviðs Norsk
Hydro, brást hún við með því að
gera þvi skóna að ekki væri mark á
honum takandi, menn yrðu að bíða
eftir aðalforstjóranum! Þetta ber
því miður ekki vott um mikla þekk-
ingu á innviðum alþjóðlegra stóríyr-
irtækja.
Eivind Reiten sagði í raun ekki
annað en það sem blasa ætti við
hverjum manni. Austurland er ekki
svæði sem hentar fyrir 400 þúsund
tonna álver, hvað þá stærra. Verði
samt í það ráðist mun það hafa mjög
alvarleg áhrif á það atvinnulíf sem
fyrir er og þróunarkosti á öðrum
sviðum. Það er kaldhæðnislegt að
menn þurfi að heyra slík vamaðar-
orð fyrst frá útlendingi sem upp-
lýsir jafnframt að íslenskir viðmæl-
endur hans hafi af þessu alls engar
áhyggjur! íslenskh- þátttakendur í
þessum blindingjaleik láta sem fyrr
stjórnast af óskhyggjunni einni
saman. Öðru sinni kaupa menn til
dæmis dýru verði skýrslur af Nýsi
hf., þai' sem Sigfús Jónsson, stjóm-
armaður í Landsvirkjun, situr
beggja vegna borðs, eins og
skýrsluómyndin frá í fyrravetur hafi
ekki verið nóg. Svipuðu máli gegnir
um forráðamenn sveitarfélaga á
svæðinu, sem áfram leggja allt sitt í
eina körfu og hamast við að telja
fólki trú um að verksmiðjan sé á
næsta leiti. Hvernig standa þeir
hinir sömu að vígi gagnvart íbúum
Austurlands ef annað kemur á dag-
inn?
Umhverfismat í óvissu
Óvissa er um niðurstöður í mati á
umhverfisáhrifum sem nú er unnið
að, annars vegar á vegum Reyðaráls
vegna 420 þúsund tonna álverk-
smiðju og rafskautaverksmiðju,
hins vegar af Landsvirkjun vegna
Kárahnjúkavirkjunar með öllu sem
henni tengist. Aætlanir fyrirtækj-
anna gera ráð fyrir að matsskýrsl-
um verði skilað til Skipulagsstofn-
unar í byrjun árs 2001 og úrskurður
Skipulagsstofnunar, eftir að leitað
hefur verið formlegra athugasemda
frá almenningi, liggi fyrir næsta
vor.
Mai'gir hafa dregið í efa að þessar
tímaáætlanir standist, meðal annars
í ljósi athugasemda við matsáætlan-
irnar á síðasta sumri. Þannig taldi
Hafrannsóknastofnun sig ekki geta
lokið sínum þætti nema til kæmi
rannsókn á ýmsum mikilvægum
þáttum i sjó í Reyðarfirði sem nái
a.m.k. yfir heilan ársferil. Svipuðu
máli gegnir um ýmislegt er snýr að
mati á virkjunarhugmyndunum. Eg
tel ólíklegt að fyrir liggi endanleg
niðurstaða mats á umhverfisáhrif-
um fyrr en kemur fram á árið 2002
og tímasetningar Noral-verkefnis-
ins muni riðlast, einnig af þeim sök-
um. Ummæli ráðamanna Norsk
Hydro benda til, að þeir vilji
skyggnast í alla kima málsins áðui ,
en fyrirtækið geri upp hug sinn um
þátttöku í áliðnaði hérlendis.
Ógæfulegur darraðardans
Eftir að fyrir liggur áhugi Norð-
uráls á mikilli stækkun verksmiðj-
unnar í Hvalfii'ði mun hefjast
gamalkunnur darraðardans, þar
sem meðal þátttakenda verða tals-
menn sveitarfélaga, þingmenn og
ýmsir meintir hagsmunaaðilar
eystra og vestra. Iðnaðarráðherra
hefur þegar sagt að erfitt verði að
þóknast öllum og Landsvirkjun not-
ar tækifærið til að þrýsta á um-
gamlar og nýjar virkjunarhug-
myndii’. Kæmi ekki á óvart að
Rvíslaveita 6, Norðlingaöldumiðlun
og jafnvel Skaftárveita um Langa-
sjó verði nefnd til sögunnar. Allt
getur þetta orðið efni í skrautlega
umræðu í aðdraganda alþingiskosn-
inga 2003.
Nú þarf yfirvegaða
stefnumörkun
Þessum stóriðjukór á að vísa frá á
þeim augljósu forsendum, að fyrst
verði að liggja fyrir skýr stefna um
það, hvernig menn ætla að nýta
orkulindir landsmanna til heilla í
fyrirsjáanlegri framtíð og samræma
nýtingu og náttúruvernd. Þau sem,
hafa verið kvödd til vinnu að
rammaáætlun undir kjörorðunum
Maður - Nýting - Náttúra eiga á
því skýlausa kröfu að fá að vinna
verk sín ótrufluð af þrýstingi og
skammtímaviðhorfum.
Álverksmiðjur leysa ekki vanda
landsbyggðarinnar. Þar verða að
koma til viðhorf sem taka mið af
sjálfbærri þróun og stuðningur
stjórnvalda við frumkvæði og að-
gerðir heimamanna á sem flestum
sviðum. Tálvonir um lausnir í formi
risafyrirtækja eru verri en engar og
til þess eins fallnar að magna þann
vanda sem við er að fást.
Höfundur er fv. þingmaður.
Stúdentavænn Sókrates
HINN 8. september
sl. var öðrum áfanga
Sókratesar, mennta-
áætlunar Evrópu-
sambandsins, form-
lega ýtt úr vör hér á
landi með viðhöfn í
Háskóla íslands. Með
þessu var verið að
tryggja áframhaldandi
þátttöku okkar Islend-
inga í þróun mennta-
mála í Evrópu í gegn-
um erlent samstarf.
Sókrates-áætlunin fel-
ur í sér fjölbreytt
námstækifæri á öllum
skólastigum, allt frá
leik-, grunn- og framhaldsskólastigi
til háskólastigsins og fullorðins-
fræðslu. Auk námsmanna eru þátt-
takendur í Sókratesi kennarar og
aðrir aðilar innan sem utan mennt-
astofnana.
Stúdentaskipti
Erasmus er sá þáttur Sókratesar
sem háskólastúdentar nýta sér
einna mest. Erasmus gefur stúd-
entum tækifæri til að stunda hluta
af háskólanámi sínu í öðru Evrópu-
landi og fá styrk fyrir ferðakostnaði
og uppihaldi. Stúdentaskipti á veg-
um Sókratesar hafa þann kost að
færa stúdentum fjölbreyttara
námsval, aukna tungumálakunnáttu
og kynni af menningu annarra
þjóða. Þar að auki hefur það sýnt
sig að með þátttöku í stúdentaskipt-
um hafa atvinnumöguleikar stúd-
enta aukist, ekki síst á erlendum
vinnumarkaði.
Sókrates á ferð
Á þessu ári standa þrenn evrópsk
stúdentasamtök (AEGEE-Europe,
ESN - Erasmus Student Network
og ESIB - The National Unions of
Students in Europe) fyiir sameigin-
legu kynningarátaki á
Sókrates-áætluninni
undir yfirskriftinni
„Sókrates á ferð“. 50
fulltrúar stúdenta frá
29 Evrópulöndum
standa að fjölbreyttum
kynningum á Sókra-
tesi og er undirrituð
ein þeirra.
Markmiðið er að
efla stúdentaskipti enn
frekar og kynna stúd-
entum, sem og öðrum,
frekari menntunar-
möguleika á vegum
Fanney Karlsdóttir Sókratesar.
Sköpum frekari tækifæri
Menntun
Stúdentaskipti á vegum
Sókratesar, segir
Fanney Karlsdóttir,
bjóða stúdentmn m.a.
fjölbreyttara náms-
framboð, aukna
tungumálakunnáttu og
kynni af menningu
annarra þjóða.
Það er vonandi að kennarar og
annað starfsfólk menntastofnana
gerir sér grein fyrh- þessum tæki-
færum, bæði fyrir sig sjálfa og
nemendurna. Auk þess er óskandi
að sem flestir þeirra taki þátt í að
greiða leið nemenda fyiár þátttöku í
Sókratesi. Því miður er það svo að
enn gefst takmörkuðum fjölda há-
skólastúdenta tækifæri til að taka
þátt í stúdentaskiptum og er það
háð bæði námsgreinum og háskól-
um. Háskólar og aðrir skólar hér-
lendis geta hins vegar skapað skil-
yrði fyrir frekari þátttöku í
Sóki'ates-áætluninni.
Erlendir nemar og kennarar
Stúdentaskipti í gegnum
Erasmus kveða á um jafnvægi í
fjölda skiptistúdenta á milli háskóla
og þannig hafa háskólai' á Islandi
átt því láni að fagna að taka á móti
fjölda erlendra skiptistúdenta á ári
hverju. Þetta eru nemar sem marg-
ir hverjir koma með aðrar hug-
myndir og viðhorf inn í skólastarfið
og geta opnað augu okkar fyrir
öðruvísi áherslum og fjölbreytileika
sem bæta háskólastarfið. Að sama
skapi greiðir Sókrates leið fyrir
komu erlendra gestakennara sem
stuðla að fjölbreyttara framboði
námskeiða og geta miðlað af sér-
þekkingu sinni til nemenda. Koma
erlendra gestakennara hefur einnig
hvatt til miðlunar á reynslu í
kennslumálum og ýtt undir umræðu
um kennslumál og kennslutækni.
Aukin þjónusta
við erlenda nema
Undanfarin ár hefur stærstur
hluti íslenskra Erasmusnema verið
skráður í nám við Háskóla Islands
og þangað sækja einnig flestir er-
lendir skiptistúdentar. í byrjun
fóru mun fleiri íslenskir stúdentar
utan en þeir erlendu nemar sem
hingað komu. Fjöldi erlendra nema
við Háskóla íslands hefur hins veg-
ar stóraukist á allra síðustu árum.
Stúdentaráð Háskóla íslands hefur
tekið virkan þátt í því að gera Há-
skólann alþjóðlegri og hefur að
undanförnu aukið þjónustu við er-
lenda nema til muna. Þjónustan er
einnig til þess fallin að láta íslenska
nemendur njóta góðs af veru er-
lendra nema við skólann, m.a. með
því að greiða leið fyrir samskiptum
íslenskra og erlendra nema og
þjálfun þeirra í erlendu tungumáli.
Fjölþjóðleg menntabraut
Það er ljóst að menntabrautin err-
orðin fjölþjóðleg. Sóki'ates-áætlunin
er liður í þessari þróun og gerir
menntunina auðugri og eftirsóknar-
verðari. Ég hvet stúdenta og alla
aðra til að kynna sér þá fjölbreyttu
menntunarmöguleika sem standa
opnir með Sókrates-áætluninni.
Höfundur er alþjdðafulltrúi
Stúdentaráðs og kynningarfull trú i
haskólastúdenta fyrir Sókratesáætl-
un Evrópusambandsins.
SÉRMERKTAR
Húfur og
HANDKIÆÐI
HAUST-
TILBOD!
Fáið
sendan
myndalista
Myndsaumur
Hellisgata 17,220 Hafnartjöröur,
sími 565 0122, fax565 0488.
Netverslun: www.myndsaumur.is