Morgunblaðið - 15.11.2000, Síða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Rannsdkn á slysinu í Austurríki
Kviknaði í lestinni áður
en hun fór inn í göngin?
Reuters
Líkamsleifar fórnarlamba slyssins færðar um borð í þyrlu sem flutti
þær til rannsóknar í Salzburg.
Tilraunir með lyfið Aricept
gegn Alzheimer í Bretlandi
Sjötug kona tók
miklum framförum
Kaprun. AP, AFP.
FRUMRANNSÓKN á slysinu í
austurrísku toglestinni bendir til bil-
unai- áður en hún fór inn í göngin við
bæinn Kaprun. Nær 160 manns fór-
ust í slysinu. Að sögn Christina
Tiseh, sem vinnur að rannsókn
slyssins, bendir rannsókn á braki
lestarinnar til þess að tæknilegir
örðugleikar hafi komið upp rétt eftir
að toglestin fór af stað. Brak, sem
fundist hefur á lestarteinunum fyrir
utan munna jarðganganna, sem lest-
in fer um á leið á áfangastað, bendir
til þess að kviknað hafi í lestinni áð-
ur en hún fór inn í göngin.
Tisch greindi frá þessu á blaða-
mannafundi í gær og sagði einnig að
hlutarnir hefur verið sendir í frekari
rannsókn og er niðurstöðu hennar
vænst á næstu dögum.
Tisch sagði lestina, af óútskýran-
legum orsökum, síðan hafa stoppað
þegar hún var komin 600 m inn í
göngin sem alls eru 3,2 km á lengd.
Hann staðfesti einnig þann orðróm,
sem hafði heyrst, að vagnstjóri lest-
arinnar hefði haft samband við
stjórnstöð sem gat ekki endurræst
toglestina.
Ekki er ljóst hvort hægt var að
opna dyr lestarinnar eftir að hún
stöðvaðist en Tisch sagði að gera
yrði ráð fyrir að vagnstjórinn hefði
opnað þær. Þetta eru fyrstu stað-
festu upplýsingar sem berast af or-
sökum slyssins en einn þeirra sem
komst lífs af úr slysinu hafði greint
frá því að farþegar hefðu fundið
reykjarlykt í toglestinni rétt eftir að
hún lagði af stað.
Björgunarsveitarfólk vann við gíf-
urlega erfiðar aðstæður að því að ná
líkum fórnarlambanna í gærdag.
Þau eru mörg afar illa farin og verð-
ur notast við samanburð á DNA-
erfðaefni til að bera kennsl á hina
látnu.
130 lík fundin
Líkamsleifarnar verða fluttar til
Salzburg til rannsóknar og hafa 130
lík þegar verið flutt þangað. Síðdeg-
is í gær fór veður versnandi sem
eykur á erfiðleikana við flutning lík-
anna.
Ekki hefur verið staðfest hve
margir létust í slysinu en talið er að
tala látinna sé á bilinu 156-169. Hóp-
ur sálfræðinga hefur veitt ættingj-
um hinna látnu áfallahjálp undan-
farna daga.
Slysið er fjórða alvarlega slysið í
austurrísku Olpunum á undanförn-
um tveimur árum. Austurrísk yfir-
völd hafa síðan á laugardag reynt að
draga úr áhyggjum af öryggismál-
um í Ölpunum. Kanslari Austurríkis,
Wolfgang Schiissel, sagði skömmu
eftir slysið að Austurríki væri meðal
fremstu þjóða í öryggismálum.
LÆKNUM í Bretlandi hefur tek-
ist að draga mjög úr sjúkdóms-
einkennum hjá sjötugri konu sem
þjáist af Alzheimer-veiki, að sögn
þarlendra fjölmiðla. Gera menn
sér vonir um að finna einhvern
tíma traustar aðferðir til að snúa
við taflinu hjá Alzheimer-sjúkling-
um en einkenni sjúkdómsins eru
vaxandi elliglöp, minnisleysi og
óttaköst. Sjúkdómurinn leiðir að
lokum til dauða. Talið er að 2-5%
af fólki yfir 65 ára aldri þjáist af
Alzheimer á ýmsum stigum.
Umrædd kona var í hópi 25
sjúklinga er gefið var lyfið Aricept
í fjóra mánuði. Hún hefur fengið
minnið á ný, getur talað eðlilega
og hefur öðlast ratvísi sína á ný.
Áður en lyfjagjöfin hófst sýndu
kannanir að heilafrumur í konunni
hefðu þegar orðið fyrir tjóni sem
ekki væri hægt að bæta.
Læknar á sjúkrahúsinu í South-
ampton segja nú að frumur sem
taldar voru dauðar hafi aðeins ver-
ið í dvala og hægt sé með réttum
aðferðum og lyfjum að koma þeim
til að starfa á ný, „kveikja á þeim“,
segir í frétt BBC.
Umrædd kona var til meðhöndl-
unar á Moorgreen-sjúkrahúsinu.
Læknarnir komust að því að með
því að auka blóðflæði til heilans
var hægt að ýta undir að skemmdu
frumurnar kæmust í samt lag.
Notuð var tækni sem fram til
þessa hefur aðeins verið þekkt í
Bandaríkjunum og lyfið Aricept
sem kom á markað 1997. Það var
þá sagt vera fyrsta lyfið sem gagn-
ast gæti til að draga úr einkennum
Alzheimer en margir læknar í
Bretlandi og víðar hafa efast um
gagnsemi þess og fundið hefur
verið að því að nota lyf sem gerði
ef til vill ekkert gagn og væri auk
þess mjög dýrt. Hefur það því ekki
verið á almennum markaði í land-
inu en verið notað í Bandaríkjun-
um.
„Móðir mín
er komin aftur“
Paul Kemp, sem stjórnar rann-
sóknum í frumukjarnalæknisfræði
við háskólann í Southampton,
sagði að framfarir konunnar hefðu
verið mjög skjótar.
„Áhrifin voru mikil og dóttir
hennar lýsti þeim með orðunum
„Móðir mín er komin aftur“. Við
erum nú að rannsaka nema í frum-
unum sem lágu í dvala til að sanna
eða afsanna þá kenningu að þeir
séu mikilvægur þáttur í þróun
sjúkdómsins."
Aricept og önnur lyf af sama
tagi hefur að sögn Kemps þau
áhrif að auka virkni boðefna í heil-
anum. „Við vitum ekki hvers vegna
þau hafa áhrif á suma sjúklinga en
ekki aðra en höldum að tilvist
ákveðinna nema sé mikilvæg,"
sagði hann.
Könnunarhópurinn fékk 100.000
pund, um 12,4 milljónir króna, til
umræddra rannsókna frá tveimur
sjóðum til að fara í saumana á
áhrifum Aricept á frumunemana.
„Kosningar hinna
glötuðu tækifærau
VESTURVELDUNUM varð ekki
að ósk sinni er bosnískir kjósendur
gengu að kjörborði um helgina. Þeg-
ar talin hafa verið 70% atkvæða er
ljóst, að króatískir og einkum ser-
bneskir þjóðemissinnar hafa haldið
velli en að múslimskir kjósendur
hafi hins vegar snúið baki við sínum
þjóðernisflokkum og þess í stað
greitt jafnaðarmönnum atkvæði sitt.
Samkvæmt þessum tölum eru þeir
stærsti flokkurinn með um 26% en
hinir eru ekki langt undan. Jafnað-
armenn eru eini flokkurinn sem er í
raun fjölþjóðlegur og einn fárra
flokka sem boða samvinnu og ein-
ingu Bosníu. Æðstu fulltrúar al-
þjóðasamfélagsins í Bosníu hafa lýst
þvi yfir að þjóðemishyggja sé enn
öflug og ekki þurfi að koma á óvart
að sárin grói hægast í landinu sem
leið mest eftir hmn Júgóslavíu.
Robert Barry, yfirmaður sendi-
nefndar Öryggis- og samvinnustofn-
unar Evrópu, ÓSE, lýsti því yfir um
helgina að kosningamar hefðu farið
vel fram, kosningaþátttaka verið
góð og framkvæmdin gengið mikið
til snurðulaust fyrir sig, en sú hefur
ekki verið raunin hingað til. Það
breytir þó ekki þeirri staðreynd að
niðurstaðan, ef marka má fyrstu töl-
ur, er þvert á spár þeirra sem þótt-
ust fyrir kosningar sjá merki um að
slakna væri á spennunni milli þjóð-
anna sem byggja Bosníu.
Múslimar era eina þjóðin af þrem-
ur sem tók hófsamari flokka fram
yfir þjóðernisöfl. Bæði króatískir og
serbneskir þjóðernissinnar beittu
kjósendur miklum þrýstingi og
•t# #

Þrátt fyrir vonir al-
þjóðasamfélagsins um
að draga myndi úr áhrif-
um þjóðernissinna í
Bosníu benda tölur til
þess að það muni taka
lengri tíma, skrifar
Urður Gunnarsdóttir.
hræðsluáróðri til að fylkja kjósend-
um um sig og virðist hafa tekist það.
Þótt niðurstaðan sé ekki ljós er
samt um að ræða vonbrigði fyrir þá
Bosníumenn sem vonuðu að tími
breytinga væri upp ranninn eftir
nær áratugasetu stríðsherranna úr
Bosníustríðinu. Þá hlýtur hún að
teljast vonbrigði fyrir alþjóðastofn-
anirnar í Bosníu sem beittu sér
leynt og ljóst fyrir breytingum í
kosningabaráttunni. Dagblaðið
Oslobodenje kallaði kosningarnar í
gær „kosningar hinna glötuðu tæki-
færa“.
Engin breyting hjá Serbum
Mestum vonbrigðum veldur nið-
urstaðan í serbneska lýðveldinu en
þar virðist serbneski lýðræðisflokk-
urinn, SDS, hafa haldið sterkri
stöðu sinni. Þegar um helmingur at-
kvæða hafði verið talinn hafði fram-
bjóðandi flokksins til forseta serb-
neska lýðveldisins, Mirko Sarovic,
hlotið um 60% atkvæða en sá sem
Vesturlönd studdu, forsætisráð-
herrann Milorad Dodik, um 30%.
Hvatt hefur verið til þess að SDS
verði bannaður, þar sem hann boðar
aðskilnað Bosníu og serbneska lýð-
veldisins og hefur staðið í vegi fyrir
endurkomu flóttamanna til síns
heima. Stofnandi flokksins, Radov-
an Karadzic, er ennfremur eftirlýst-
ur fyrir stríðsglæpi. Erlendir stjórn-
arerindrekar og embættismenn hafa
hins vegar ekki viljað grípa til svo
róttækra aðgerða þar sem það gæti
orðið til að raska því viðkvæma jafn-
vægi sem verið hefur í Bosníu frá
stríðslokum.
I Herzegóvínu, suðvesturhluta
landsins, sem er einkum byggður
Króötum, virðist króatíska lýðræð-
isbandalagið HDZ hafa haldið
sterkri stöðu, þvert á vonir manna
og spár vestrænna stofnana. Lýsti
HDZ yfir sigri í fimm kantónum af
tíu. Þá gerði flokkurinn alvöru úr
þeirri hótun sinni að efna til óform-
legs þjóðaratkvæðis á meðal Bosníu-
Króata um sjálfstætt ríki. Fullyrtu
talsmenn flokksins að um 70%
stuðningur hefði reynst við sjálf-
stæði. Stipe Mesic, forseti Króatíu,
lýsti því hins vegar yfir í gær, að
Króatía styddi ekki sjálfstæðishug-
myndir Bosníu-Króata.
Atkvæðagreiðslan setur Wolf-
gang Petritsch, sérskipaðan fulltrúa
Sameinuðu þjóðanna í Bosníu, í erf-
iða stöðu, en hann hafði lýst hana
ólöglega. Hann hefur vald til þess að
sekta flokkinn eða fjarlægja fram-
bjóðendur af lista en hefur ekki tek-
ið ákvörðun enn. Lét hann sér
nægja að segja tíma kominn til að
Ante Jelavic, sem situr fyrir hönd
Bosníu-Króata í forsætisráði Bosníu
og boðaði til atkvæðagreiðslunnar,
„vaknaði". Jelavic lýsti því yfir á
sunnudag að hann viðurkenndi ekki
lengur umboð Petritsch, ÖSE eða
Sameinuðu þjóðanna í Bosníu.
Lýðræðishreyfing múslimans og
þjóðernissinnans Alija Izetbegovic,
sem var stærsti flokkur múslima,
lýsti einnig yfir sigri í nokkrum
kantónum en stjórnmálaskýrendur
töldu hins vegar ólíklegt að sú væri
AP
Talning að hefjast í einni kjördeildanna í Sarajevo. Ekki er talið, að end-
anleg úrslit liggi fyrir fyrr en eftir aðra helgi.
raunin. Svo virðist sem Jafnaðar-
mannaflokkurinn undir forystu
Zlatko Lagumdzija hafi hlotið flest
atvæði múslima en þó minni stuðn-
ing en spáð hafði verið. Vestræn ríki
höfðu bundið miklar vonir við að
Lagumdzija myndi vinna álíka eða
stærri sigur en í sveitarstjórnar-
kosningunum. Flokkurinn virðist
hafa fengið um 20% atkvæða í Bosn-
íu allri en hefði þurft 10% meira til
að tryggja valdaskipti.
Óljós útkoma stærstu flokkanna
fjögurra kann að koma tveimur
flokkum í lykilstöðu, hófsömum
flokki Bosníu-Serba og flokki músl-
imans Hariz Siljadzic, fyrrverandi
forsætisráðherra Bosníu.
Misferli í Srebrenica
Kosningaþátttaka nam um 65%,
sem er svipað og í sveitarstjórnar-
kosningunum í aprfl en minna en
spáð hafði verið. Um 2,5 milljónir
manna vora á kjörskrá. Kosið var til
þings Bosníu, til þinga sambands-
ríkisins Bosníu-Herzegóvínu, sem
er aðallega byggt múslimum og
Króötum, og serbneska lýðveldisins.
Þá var kjörinn forseti og varaforseti
serbneska lýðveldisins, þing kantón-
anna tíu í Bosníu og sveitarstjórn í
Srebrenica. Það var jafnframt eini
staðurinn þar sem tilkynnt var til-
raun til kosningasvika.
Srebrenica var að meirihluta til
byggð múslimum fyrir stríð en undir
lok þess frömdu Bosníu-Serbai-
skelfilegt fjöldamorð á um 8.000
múslimskum karlmönnum. Bærinn
er nú í serbneska lýðveldinu og
byggður Serbum. Bosnískum kjós-
endum sem reyndu að neyta at-
kvæðisréttar síns var hótað af serb-
neskum frambjóðanda sem ÖSE
hafði fjarlægt af lista vegna kosn-
ingamisferlis.
Ekki er búist við því að endanleg-
ar tölur liggi fyrir fyrr en eina eða
tvær vikur þar sem utankjörstaðar-
atkvæði eru enn að berast. Bosníska
kjörkerfið er flókið vegna þess hve
margir kjósendur hafa enn ekki get-
að snúið aftur til síns heima og kjósa
utan kjörstaðar og þess hve margir
flokkar eru í framboði, alls 44.