Morgunblaðið - 15.11.2000, Qupperneq 28

98 A/TTJWTK'TmAanp ip; xtíSvt?mpt7P 9nnn
Mnp riT TXTR T A TTTTT
ISLANDOGALIÐ:
Morgunblaðið/Golli
Almennt virðast viðmælendur
Morgunblaðsins sammála um
að hvorki vinnumai'kaði á
Austurlandi né Vesturlandi
veiti af fleiri störfum. Jafn-
framt er það samdóma álit að-
ila, bæði í nágrenni Grundar-
tanga og Straumsvíkur, að góð reynsla sé af
álverum sem vinnustöðum og í ljós kemur að sk.
starfsmannavelta á þessum vinnustöðum er af-
ar lág, en það þýðir að starfsfólki virðist al-
mennt líða vel og sér þess vegna ekki ástæðu til
að söðla um og skipta um starfsvettvang. Miklu
máli skiptir í þessu sambandi að í báðum álver-
um eru hefðbundin störf verkafólks betur borg-
uð en sambærileg störf annars staðar.
Betrí laun í þessari atvinnugrein
Pannig segir Stefán Kalmansson, bæjarstjóri
í Borgarbyggð, að Grundartangasvæðið hafi
skipt töluverðu máli fyrir vinnusvæðið í kring
og með tilkomu þess hafi atvinnuástand gjör-
breyst.
„Pað sem skiptir líka verulegu máli er að í
þessari atvinnugrein eru borguð talsvert betri
laun en gerist almennt og gengur á þessu
svæði,“ segir hann. „Hér hefur verið láglauna-
svæði, en það hefur verið að breytast. Starfsfólk
í þessum verksmiðjum [álverinu og jámblendi-
verksmiðjunni] kemur nánast af öllu svæðinu,
ekki síst úr sveitunum. Við þekkjum mörg
dæmi um fólk sem situr áfram sínar jarðir en
vinnur engu að síður við þessa starfsemi."
Til að glöggva sig betur á þessari hlið mála er
rétt að forvitnast nánar um kjör starfsfólks í
þeim álverum sem starfrækt eni hér á landi.
Ragnar Guðmundsson, framkvæmdastjóri
fjármála- og stjómunarsviðs Norðuráls, upp-
lýsir að í álverinu á Grandartanga vinni flestir
starfsmenn á tólf tíma vöktum og meðalvinnu-
vika sé 42 klst. Fyrirtækið greiðir árangurs-
tengt álag ofan á laun, 5-15%, þar sem metnir
er til launahækkunar ákveðnir þættir í vinnu-
umhverfi viðkomandi starfsmanns, t.d. magn og
gæði framleiðslu, skautanotkun og viðhalds-
kostnaður. Álverð, sem jafnan er mjög bundið
sveiflum, kemur hins vegar ekki inn í árang-
urskerfið.
Lág starfsmannavelta
Meðalmánaðarlaun ófaglærðs starfsfólks á
vöktum og með álagi era ríflega 200.000 kr. á
mánuði, að sögn Ragnars. Að auki er starfs-
mönnum séð fyrir fríu fæði og sætaferðum milli
Grandartanga og Akraness og Borgarness,
þeim að kostnaðarlausu.
„Hér hefur tekist vel að halda fólki og starfs-
mannavéltan er afar lág. Fyrst í stað þegar upp-
bygging stóð hér sem hæst var meira um að
starfsfólk kæmi og færi, en nú er slíkt fremur
óalgengt," segir Ragnar.
Pá er ótalið samkomulag um greiðslu starfs-
manna og Norðuráls í séreignarsjóð, samtals
5,5% af launum að lágmarki. Með þessu er unnt
að færa starfslok starfsmanna niður í 62 ára ald-
ur.
í álveri íslenska álfélagsins (ISAL) starfa um
520 manns; 55 tæknimenn og stjómendur, þar
Þjóðhagsstofnun hefur að beiðni Norðuráls fallist á að
gera úttekt á þjóöhags- og samfélagslegum áhrifum
stækkunar álversins á Grundartanga upp í 300 þúsund
tonn. Sams konarskýrsla liggurfyrir um áhrif hugsan-
legs álvers Reyóaráls á Reyðarfirði. í þriöju grein
Björns Inga Hrafnssonar af fimm um stóriðju á íslandi
kemurfram að framkvæmdastjóri Samtaka atvinnu-
lífsins telur ekki hyggilegt að ráöist verði í báöar fram-
kvæmdir á sama tíma.
af 40 með háskólamenntun, 20 verkstjórar og
um 445 almennir starfsmenn, þar af 110 iðnað-
armenn og 335 verka- og skrifstofumenn.
Að sögn Sigurðar Briem, starfsmannastjóra
ISAL, fá almennir starfsmenn greidd laun sam-
kvæmt kjarasamningi við hlutaðeigandi verka-
lýðsfélög, sem nú era átta talsins. Samningavið-
ræður standa nú yfir, þar sem gildandi
kjarasamningur fellur úr gildi um næstu
mánaðamót.
Meðallaun almennra starfsmanna ISAL íyrir
reglulegan vinnutíma era um 182.000 kr. á mán-
uði, en þar er yfirvinna ekki innifalin. Meirihluti
starfsmanna vinnur vaktavinnu. Hjá ISAL er
unnið bæði á tví- og þrískiptum vöktum. Starfs-
menn á þrískiptum vöktum vinna 6 átta tíma
vaktir á fimm dögum (tvær næturvaktir, tvær
síðdegisvaktir og tvær dagvaktir) og í kjölfarið
kemur fimm daga frí.
Allir starfsmenn njóta hlunninda svo sem
ókeypis fæðis og ferða til og frá vinnu með rút-
um sem fara um höfuðborgarsvæðið.
Sem dæmi um önnur hlunnindi almennra
starfsmanna má nefna rétt til styttri vinnu-
skyldu (hlutastarf) þegar komið er fram yfir 60
ára aldur eftir a.m.k. 5 ára starf hjá ISAL.
Hlutastarfið er oftast framkvæmt þannig að
tekið er viðbótarfrí sem nemur einum eða tveim
mánuðum á undan eða eftir sumarorlofi. Launin
sem skerðast að sama skapi og unninn tími
greiðast sem jafnaðarlaun allt árið. Orlofsupp-
bót og desemberuppbót sem nema samtals tæp-
um 136.000 kr. á ári greiðast óskertar þrátt fyr-
ir hlutastarf af þessu tagi.
Stóriðjuskóli starfræktur
Annað dæmi um hlunnindi almennra starfs-
manna er réttur til flýttra starfsloka þrem áram
fyrir venjuleg starfslok við 70 ára aldur. Þá fá
menn sérstakan iífeyri frá ISAL sem miðast við
að menn njóti hálfra ráðstöfúnartekna miðað
við meðaltekjur í starfi og að teknu tilliti til
skatta, iðgjalda til lífeyrissjóðs og ellilífeyris al-
mannatrygginga.
Að sögn Sígurðar leggur fyrirtækið í báðum
ofangreindum tilvikum fram aukin iðgjöld til
viðkomandi lífeyrissjóðs þannig að heildarið-
gjöld skerðist ekki þótt hlutur sjóðfélagans
minnki.
Þá má nefna Stóriðjuskóia ISAL sem er fyrir
ófaglærða starfsmenn sem starfað hafa tiltek-
inn tíma hjá ISAL. Þegar hafa 30 starfsmenn
B8t888MHi>Mlllliiiimi81Mti8aaa88a88ia8ja88aWW88g
Vinna hefur
i aukist um 15% frá 15% Innflutt
1997 1,5% vinnuafl .
j 2,0% Minna
Æ atvinnuleysi
j 2,5% 5,5% Lengri
/ vinnutími I Meiri atvinnu- j
/ þátttaka Náttúruleg i
/ 4,0% fjölgun á vinnualdri
1997 2000
lokið námi í skólanum og fengið 10,5% launa-
hækkun sem því tengist. Aðrir 45 stunda nú
nám í Stóriðjuskólanum.
Hefur aukið fjölbreytni í atvinnulífinu
Einn þeirra sem mært hafa áhríf álversins á
Grundartanga á atvinnulíf á Vesturlandi er
bæjarstjórinn á Akranesi, Gísli Gíslason. Hann
segir að stóriðja hafi gert mikið fyrir Aki-anes
sem bæjarfélag og aukið mjög fjölbreytni í at-
vinnulífinu.
Gísli nefnir ennfremur að nú um stundir séu
um 70% starfsmanna jámblendiverksmiðjunn-
ar búsettir á Akranesi, en sú tala sé aðeins lægri
í tilviki álversins, eða um 60%. Þróunin sé sú að
atvinnusvæðið við Borgarbyggð sæki nú meira í
störftn á Grandartanga og það sé eðliieg og já-
kvæð þróun, enda njóti svæðið sunnan Skarðs-
heiðar og að stóram hluta norðan hennar mjög
góðs af þeirri starfsemi sem þama er, og megi í
raun líta orðið á þetta sem eitt atvinnusvæði.
Hervar Gunnarsson, formaður Verkalýðsfé-
lags Akraness, tekur undir að mikil lyftistöng
hafi verið að fá álverið inn á atvinnusvæðið. Al-
mennt segir hann að samskipti verkalýðsfélags-
ins við fyrirtækið séu með ágætum, eftir nokkra
byrjunarörðugleika þegar verið var að taka
verksmiðjuna í gagnið, en nú hafi það breyst og
samstarfið gangi almennt vel.
„Mér þótti lofsvert framtak hjá fyrirtækinu
að hlutast til um séreignarsjóðinn, fyrst hér-
lendra fyrirtækja. Það hefur almennt mælst vel
fyrir,“ segii' hann.
Á ekki að þurfa að trufla Austfirðinga
Sturla Böðvarsson, samgönguráðherra og
þingmaður Sjálfstæðisflokksins á Vesturlandi,
segir álverið hafa átt stóran þátt í uppbyggingu
Vesturlands á undanfómum áram og að hann
geti ekki séð að enn frekari uppbygging þess
hafi áhrif á fyrirætlanir um uppbyggingu á
orkufrekum iðnaði á Austurlandi.
„Menn verða að átta sig á því að Borgarfjarð-
arsvæðið má alveg við stækkun af þessari
gráðu. Á þessu svæði er þekkt að vegna sam-
dráttar í landbúnaði hefur fólk flutt úr sveitun-
um til þéttbýlisstaðanna í auknum mæli. Fyrir
þetta fólk er þetta fyrirtæki því mikill fengur og
fleiri góð störf á þessu svæði eiga ekki að þúrfa
að trafla Austftrðinga neitt.“
Þorvaldur Jóhannsson, framkvæmdastjóri
Samtaka sveitarfélaga á Austurlandi (SSA),
segir enda að sveitarstjórnarmenn á Austur-
landi renni hýra auga til álversins sem stærsta
vinnustaðai- á Austurlandi og þótt víðar væri
leitað.
Hann telur alls ekki að áformin á Grandar-
tanga séu ógnun við áformin á Austurlandi;
þvert á móti styrki þau málflutning Austfirð-
inga.
„Þetta styrkir alla umræðu um að ákjósan-
legt sé að byggja þennan iðnað upp í íslensku
umhverfi. Áform Norðuráls benda til þess að
hér sé gott að vera með slíkt fyrirtæki. Þess
vegna á þetta að mínu mati að herða Norð-
mennina í að klára sína vinnu,“ segir hann.
Ólíku saman að jafna
Viðmælendum Morgunblaðsins ber hins veg-
ar saman um að ólíku sé saman að jafna, að-
stæðum nú á Austurlandi annars vegar og á
Vesturlandi hins vegar. Vesturland, sérstak-
lega Akranes og Borgarbyggð, njóti í auknum
mæli nálægðarinnar við höfuðborgarsvæðið,
ekki síst eftir tilkomu ganga undir Hvalfjörð, og
gekk einn viðmælandi Morgunblaðsins svo
langt að segja að skilgreina þyrfti höfuðborgar-
svæðið upp á nýtt af þessum sökum, því sífellt
gerist algengara að fólk sæki vinnu til höfuð-
borgarinnar eða nágrannasveitarfélaga, en búi
áfram í heimabyggð. Þetta mun algengast á
Akranesi, en örskotsstund tekur nú að aka það-
an gegnum göngin til Reykjavíkur.
Á hinn bóginn er bent á að deyfð sé yfir at-
vinnumálum annars staðar á landsbyggðinni nú
um stundir, eins og tölur um atvinnuleysi hafa
leitt í ljós. Ekki síst gildir þetta um Austurland,
en eins og Þorvaldur Jóhannsson benti á hér í
blaðinu á sunnudag má búast við því að næsta
ár, eða fram að ákvarðanatöku um hvort verður
af byggingu álvers eða ekki, verði Austfirðing-
um ákaflega erfitt og deginum ljósara sé að
ástandið verði enn erfiðara. „Við verðum hins
vegar að bíða og vona það besta,“ sagði hann.
I skýrslu fimm manna starfshóps Þjóðhags-
stofnunar um þjóðhagsleg og samfélagsleg
áhrif álvers á Reyðarfirði, sem birt var nýlega,