Morgunblaðið - 15.11.2000, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 2000 33
Hið íslenska bókmenntafélag
Sex ný lærdómsrit
. . Morgunblaðið/Ásdís
Vilhjálmur Árnason og Sigurður Líndal kynna ny
lærdómsrit bókmenntafélagsins.
HIÐ íslenska bókmenntafélag gefur
út 6 ný Lærdómsrit á árinu 2000 og
hafa aldrei fyrr komið út jafnmörg
rit í bókaflokknum á einu ári að sögn
Gunnars Ingimundarsonar fram-
kvæmdastjóra félagsins. Ritin 6 eru
Ljósið, Ógöngur, Helgakver, Uggur
og ótti, Endurtekningin og Frændi
Rameaus.
„Lærdómsritin hafa fyrir löngu
fest sig í sessi senyein virtasta og
vandaðasta ritröð á íslandi. Alls eru
útgefin rit nú 46 talsins, þar af tvö
rit í tveimur bindum. Fyrstu ritin
komu út 1970 og má því fagna 30 ára
afmæli ritraðarinnar,“ segir Gunnar.
„Lang flest eru Lærdómsritin
þýdd úr erlendum málum og hafa
góðir þýðendur lagt mikla vinnu í að
gera þau sem best úr garði. Auk
þess fylgir hverju riti mjög ítarlegur
inngangur og skýringar þar sem
gerð er grein fyrir ritinu og höfundi
þess. Sérstök áhersla er lögð á það í
inngangi að færa ritin inn í íslenskt
menningarumhverfi eftir því sem
unnt er. Þá hafa Lærdómsritin verið
annáluð fyrir vandaða ritstjórn og
hafa sérfróðir menn jafnan verið
fengnir til ritunar, yfirlestrar og
ráðgjafar um þýðingu, gerð inn-
gangs og skýringa. Ekki er því óal-
gengt að vinna við hvert rit taki
mörg ár,“ segir Gunnar.
Ritstjórar Lærdómsrita Bók-
menntafélagsins hafa verið Þor-
steinn Gylfason og Þorsteinn Hilm-
arsson, en núverandi ritstjóri er
Vilhjálmur Árnason. Núverandi for-
maður Hins íslenska bókmenntafé-
lags er Sigurður Líndal.
Eðlisfræði, trúfræði
og heimspeki
Þau sex lærdómsrit sem um ræðir
eru Ljósið eftir Richard P. Feynman
í íslenskri þýðingu Hjartar H. Jóns-
sonar með inngangi eftir Þórð Jóns-
son. 252 bls.
I kynningu segir m.a. að segja
megi að 20. öldin hafi verið öld
skammtafræðinnar þegar saga eðl-
isfræðinnar er skoðuð. Richard P.
Feynman, sem var einn merkustu
eðlisfræðinga 20. aldar og brautr-
yðjandi innan skammtafræðinnar,
skrifaði margar bækur fyrir al-
menning auk útvarpsþátta og fyrir-
lestra sem einkennast af meðfædd-
um fi-umleik hans og hnyttni. í bók
sinni um ljósið tekst Feynman það
verkefni á hendur að lýsa nákvæm-
lega skammtafræði ljóss, án þess þó
að nota nokkra formúlu og þannig að
hver sem er ætti að geta skilið. Að
þessu leyti er bókin einstök meðal
bóka um nútímaeðlisfræði fyrir al-
menning. Feynman hlaut nóbels-
verðlaunin í eðlisfræði árið 1965 fyr-
ir framlag sitt til skammtafræði
ljóssins (skammtarafsegulfræðinn-
ar)._
Ógöngur eftir Gilbert Ryle í ís-
lenskri þýðingu Garðars A. Árna-
sonar sem einnig ritar inngang. 326
bls.
I kynningu segir m.a., að í Ógöng-
um fjalli Gilbert Ryle um nokkur al-
geng heimspekileg vandamál og sýni
hvernig megi leysa þau með því að
huga vandlega að tungumálinu.
Meðal viðfangsefna bókarinnar era
forlagahyggja og frelsi viljans, þver-
stæða Zenóns um kapphlaup Akkill-
esar og skjaldbökunnar, tengsl
hversdagsmáls og vísindalegra hug-
taka, skeikulleiki skynjunarinnar,
og tengsl rökfræði og heimspeki. Sú
heimspekilega greining sem Ryle
framkvæmir er ákaflega skýrt dæmi
um engilsaxneska málgreiningu.
Gengið er út frá því að flest vand-
kvæði sem mannleg hugsun ratar í
megi leysa með agaðri greiningu á
hugtökum sem er með einhverjum
hætti misbeitt í tungumálinu. Gil-
bert Ryle hafði mikil áhrif á engil-
saxneska heimspeki á öldinni sem er
að líða. Með Ógöngum festi hann sig
í sessi sem einn helsti fulltrúi mál-
greiningar í heimspeki ásamt Lud-
wig Wittgenstein og J. L. Austin.
Ógöngum fylgir sjálfsævisöguleg
grein Gilberts Ryle.
Helgakver eftir Helga Hálfdánar-
son. Með inngangi eftir Einar Sigur-
björnsson 194 bls.
í kynningu segir að líklega hafi fá
rit haft jafnmikil áhrif og Helgakver
á trúarskilning íslendinga á ofan-
verðri 19. og öndverðri 20. öld. Eins
og fram kemur í ítarlegum inngangi
Einars Sigurbjömssonar, prófess-
ors í guðfræði, var ritið fyrsta ferm-
ingarkver sem löggilt var hér á landi
eftir Islending. Sú löggilding var í
sjálfu sér aldrei afnumin en kverið
var ráðandi í fermingarfræðslu fram
undir 1930 eða alls í um fimmtíu ár
og sums staðar lengur. Kver Helga
Hálfdánarsonar bar heitið Kristileg-
ur barnalærdómur eftir lúterskri
kenningu en framan við voru prent-
uð Fræðin minni eftir Martein Lút-
her. í daglegu tali gekk ritið undir
heitinu „Helgakver“ og er sá titill
notaður í þessari útgáfu.
Helgakver er afar skýr og einföld
greinargerð fyrir höfuðatriðum
kristindómsins. Kristilegur barna-
lærdómur eftir lúterskri kenningu
skiptist í tvo meginhluta. í fyrri
hlutanum, sem nefnist „Trúarlær-
dómurinn", útlistai' höfundur skil-
merkilega meginkennisetningar
kristinnar trúar, svo sem um eigin-
leika guðs, um Krist og hans endur-
lausn og um náðarverk heilags anda.
í síðari hlutanum, sem nefnist „Siða-
lærdómurinn", gerir höfundur grein
fyrir meginþáttum kristinnar sið-
fræði, svo sem um fordæmi Jesú
Krists, um rétta sjálfsumhyggju og
um rétta breytni við náungann.
í Fræðunum minni fjallar Lúther
stuttlega um hvert hinna tíu boð-
orða, um trúarjátninguna, Faðir
vorið og sakramentin.
Uggur og ótti og Endurtekningin
eftir Soren Kierkegaard. Uggur og
ótti er í þýðingu Jóhönnu Þráins-
dóttur með inngangi eftir Kristján
Árnason, 278 bls. Endurtekningin er
þýdd af Þorsteini Gylfasyni, sem
einnig ritar inngang. 218 bls.
I kynningu segir að Soren Kierke-
gaard, sem talinn er einn djúpsæj-
asti hugsuður nítjándu aldar, takist í
þessum ritum á við ögrandi spum-
ingar um tengsl trúar og siðferðis og
tengsl trúar og fagurfræði. Þessi tvö
rit birtust upphaflega sama daginn,
16. október 1843, í Kaupmannahöfn.
Þau komu bæði út undir dulnefni.
Jóhannes de silentio var skráður
höfundur Uggs og ótta en Endur-
tekningin var sögð vera eftir Const-
antin Constantius. Það er því al-
gengt að sjá þessi tvö rit gefin út
saman, bæði á frummálinu og í er-
lendum þýðingum.
I Endurtekningunni ber Kierke-
gaard saman hugmyndir Fom-
Grikkja um endurminninguna og
hina kristnu lífssýn sem hann kennir
við endurtekninguna. Hann segir
hér sögu af manni sem á í ástarraun-
um og sýnir hvernig þessar hug-
myndir varpa Ijósi á reynslu hans.
Kierkegaard túlkar raunir unga
mannsins í ljósi sögunnar af Job í
Gamla testamentinu. Samkvæmt rit-
inu virðist lífsleiknin vera fólgin í því
að fagna hinu hversdagslega lífi sem
er í eðli sínu endurtekning. Þýðing
Þorsteins Gylfasonar á þessu riti
Kierkegaards kom fyrst út hjá
Helgafelli árið 1966 en hefur lengi
verið ófáanleg.
Stílsnilld Kierkegaard er rómuð
og óvíða birtist hún betur en í Ugg
og ótta. I þessu riti leggur hann út af
sögunni af Abraham og ísak í Gamla
testamentinu. Hvernig getur Guð
krafist athafnar sem frá siðferðilegu
sjónarmiði er morð? Kierkegaard
notar sér söguna um fórn Isaks til
að draga fram kjarna kristinnar
trúar og þær kröfur sem hún gerir
til einstaklinga. íslendingar venjast
flestir því viðhorfi að það að vera
kristinn sé nánast staðreynd sem
innsigluð er með skím og fermingu
fyrir milligöngu kirkjunnar. Það
felst í viðhorfi Kierkegaards að lif-
andi kristni sé þrotlaust verkefni
einstaklingsins í milliliðalausu sam-
bandi sínu við Guð. Þar á einstakl-
ingurinn sér ekkert öruggt hæli í
viðteknum hugmyndum samfélags-
ins því að kröfur trúarinnar eru fjar-
stæðukenndar eins og sagan af
Abraham vitnar skýrt um.
Frændi Rameaus, satíra eftir
Denis Diderot. Islensk þýðing eftir
Friðrik Rafnsson, sem einnig ritar
inngang og skýringar. 203 bls.
í kynningu segir m.a., að franski
heimspekingurinn Denis Diderot
(1713-1784) hafi lagt hugmynda-
grunninn að frönsku stjórnarbylt-
ingunni 1789 ásamt fleiri hugsuðum
s.s. Voltaire og Rousseau. Sennilega
er Diderot þekktastur fyrir að hafa
ritstýrt fyrstu frönsku alfræðibók-
inni sem kom út um miðja 18. öld, en
önnur verk hans sem nú eru talin til
klassískra heimspeki- og bók-
menntaverka eru skáldsagan Jakob
forlagasinni og meistari hans (útgef-
in á ísl. 1996) og Frændi Rameaus.
Diderot skrifaði Frænda Rameaus á
árunum 1762-1774. Hún fjallar um
tvo menn, heimspeking og bláfátæk-
an furðufugl. Þeir taka tal saman á
kaffihúsinu La Régence við Palais
Royal í París, en þangað komu menn
um miðbik 18. aldarinnar þeirra er-
inda skrafa saman og tefla. Heim-
spekingurinn fer að spyrja furðu-
fuglinn, sem er frændi
hirðtónskáldsins Rameau (eitt
þekktasta tónskáld Frakka á 18.öld),
út í hag hans og líðan. Smám saman
þróast samtalið upp í samræðu um
þjóðfélagslegt réttlæti og óréttlæti,
visku og fávisku, menntun og upp-
eldi, mun snilligáfu og vitfirringar,
kynlíf óperusöngkvenna og margt
fleira sem Diderot var hugleikið.
Sérfræðimenntun í heimilislækningum
Nýjungar í námi og kennsluaðferðum
Málþing verður haldið dagana 17. og 18. nóvember á Hótel Sögu (Radisson Hótel) um nýja möguleika á sér-
námi í heimilislækningum og grundvallaratriði kennsluaðferða íyrir nám í læknisfræði og sérfræðimenntun í
heimilislækningum.
Dagskrá:
Föstudagur 17. nóvember (kl 17.00 til 19.30, Sunnusalur)
Þessi hluti þingsins höfðar fyrst og fremst til læknanema og unglækna og fjallar um nýja möguleika á sérfræði-
námi í heimilislækningum á Norðurlöndum og í Bandaríkjunum.
17.00 Þróunin á Norðurlöndunum og í öðrum Evrópulöndum
(Trends in Scandinavia and other contries in Europe)
Niels Bentzen, prófessor
18.00 Heimilislækningar í Bandaríkjunum, ný tækifæri
(Family Medicine in USA, new opportunities)
Alma Eir Svavarsdóttir, heilsugæslulæknir
Spurningar og umræður
Laugardagur 18. nóvember (kl. 10.30 til 12. 30, salur B)
Kennsluaðferðir í læknanámi - nýjar áherslur
Nánari dagskrá er auglýst á heilbrigðisstofnunum.
Upplýsingar veitir Jóhann Ág. Sigurðsson prófessor, iohsig@hi.is
Nordisk
Federation
för
Medicinsk
Félag íslenskra Undervisning
heimilislækna (NFMU)
Heimilislæknisfræði/
læknadeild
Háskóla Islands
MP BIO hf.
Hlutafjárútboð
Útgefandi
MP BIO hf.
kt. 640100-3540
Garðastræti 38, 101 Reykjavík
Sími: 540 3250
Heildarnafnverð nýs hlutafjár er 250.000.000 kr.
Sölugengi
Sölugengi hlutafjárins er 1,5
Sölutímabil
Sölutímabil til forgangsréttarhafa verður frá 23. nóvember
til 7. desember 2000, að báðum dögum meðtöldum.
Tilkynning um niðurstöðu útboðsins til forgangsréttarhafa
verður að finna á heimasíðu MP Verðbréfa, www.mp.is.
Sölutímabil í almennri sölu er frá 11. desember til 12.
desember 2000. Sölutímabil gæti þó orðið styttra eða
fallið niður ef allt hlutafé útboðsins selst fyrir 7. desember.
Umsjón með útboði
MP Verðbréf hf., Skipholti 50d, 105 Reykjavík
Útboðslýsing og önnur gögn vegna ofangreindra hluta-
bréfa liggja frammi hjá MP Verðbréfum hf., Skipholti 50d,
Reykjavík og hjá MP BIO hf., Garðastræti 38, Reykjavík.
MP#BIO
Fjðrfest i framtið Ifftækninnar
VERDBRÉF