Morgunblaðið - 15.11.2000, Blaðsíða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
r
Afþreying
í Ameríku
Allurþessi álitsgjafafiöldi hefurbreytt
kosningum (og stjórnmálum yfirleitt)
í eitthvað sem maðurhorfirá
í sjónvarpinu. Stjórnmál eru orðin
að afþreyingarefni.
Það hafa verið uppgrip
hjá álitsgjöfum í
Bandaríkjunum (og
reyndar víðar) und-
anfarið. Þeir hafa
líklega á undanförnum vikum
og mánuðum haft upp sem svar-
ar margra ára launum fyrir að
koma fram í sjónvarpi. Allt út
af nýafstöðnum forsetakosning-
um.
Starf álitsgjafans í banda-
rískum fjölmiðlum er athyglis-
vert. Þetta er fólk sem ýmist
vinnur sem fréttaskýrendur hjá
fjölmiðlun-
um, eða er
fengið utan
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
úr bæ til að
Arngrímsson ... ,
utskýra nan-
ar eitthvað sem er í fréttum.
Til dæmis: Hvaða áhrif hefur
nýi rakspírinn hans Gores á
eldri kjósendur í Flórída, sem
eru lykillinn að sigri hans -
hann verður (og hér kemur yfir-
veguð og brúnahnyklandi
áhersla á ,,verður“) að vinna sér
stuðning þessara kjósenda eigi
hann að eiga nokkra möguleika
í kosningunum.
En eitt helsta einkennið á
starfi þessara álitsgjafa - sem
eru auðvitað aldrei kallaðir ann-
að en „fréttaskýrendur" af því
að það er svo miklu sennilegra
- er að um leið og þeir hafa lok-
ið máli sínu eru orð þeirra
gleymd og „skýringar“ þeirra
gufaðar upp og þeir geta án
þess að depla auga haft aJlt
aðra „skýringu" á takteinunum
hálftíma síðar.
Það eru einkum sjónvarps-
stöðvar sem senda út fréttir all-
an sólarhringinn, til dæmis
CNN, sem þurfa á að halda
starfskröftum þessarar nú vin-
sælu starfsstéttar. Og þarna er
reyndar komin í ljós ástæðan
fyrir því hversu mikið er orðið
að gera við álitsgjafir. Ástæðan
er ekki sú, að það sé svo mikið í
fréttum sem þurfi að útskýra,
heldur er ástæðan sú, að það er
svo mikið af fréttatímum sem
þarf að fylla af tali. Og ástæðan
fyrir því að það þarf að fylla
svona mikið af fréttatímum er
sú, að fréttir eru eitthvert ódýr-
asta sjónvarpsefni sem til er -
að framleiða tuttugu mínútur af
fréttum kostar aðeins brotabrot
af því sem það kostar að búa til
einn þátt af Frasier.
En hverjir eru það sem horfa
á og hlusta á allt þetta tal? Það
er sá hópur Bandaríkjamanna
sem hefur áhuga á stjórnmál-
um. (í þessum hópi eru senni-
lega aðallega frétta- og stjórn-
málamenn, því að kosninga-
þátttaka í Bandaríkjunum
beiidir til þess að almennir
borgarar láti sig pólitík litlu
varða).
Þessi hópur er áreiðanlega
mun minni en margir aðrir
áhugahópar. Til dæmis er sá
hópur Bandaríkjamanna, sem
hefur áhuga á íþróttum, örugg-
lega margfalt stærri. En hver
var hinn meinti tilgangur með
þessu óheyrilega magni af
fréttaskýringum? (Annar en sá
að fylla fréttatímana - það er
allt of kaldranaleg útskýring til
að maður geti leyft sér að hafa
hana eina.) Væntanlega var til-
gangurinn sá að upplýsa kjós-
endur, gera þeim hægara um
vik að vega og meta hvort þeir
ættu að kjósa Bush eða Gore.
Og jafnvel sá, að hvetja fólk til
að taka þátt og greiða atkvæði
- því að margir þessara álits-
gjafa láta sem þeir hafi miklar
áhyggjur af því hvað kosninga-
þátttakan er lítil.
En ef þetta er tilgangurinn
þá hefur fréttaskýrendunum
gáfulegu algerlega mistekist,
því um leið og þeim hefur stöð-
ugt fjölgað hefur kosningaþátt-
taka stöðugt minnkað. Reyndar
kann að vera að aukið framboð
á umræðum um kosningar hafi
breytt eðli kosningaþátttökunn-
ar, og að nú taki sífellt fleiri
þátt í kosningum með því einu
að horfa á þær - það er að
segja, með því að horfa á annað
fólk tala um þær. Þannig getur
verið að álitsgjafarnir séu sjálf-
ir hluti af ástæðu þess sem þeir
(segjast) hafa svo miklar
áhyggjur af.
Allur þessi álitsgjafafjöldi
hefur þannig breytt kosningum
(og stjórnmálum yfirleitt) í eitt-
hvað sem maður horfir á í
sjónvarpinu. Stjórnmál eru orð-
in að afþreyingarefni. Þau eru
ekki lengur eitthvað sem maður
tekur virkan þátt í. Þessar
endalausu fréttskýringar höfða
til áhorfenda með sama hætti
og sjónvarpsþættir á borð við
Vesturálmuna og kvikmyndir á
borð við The Contender.
Eins og annað afþreyingar-
efni, sem kemur frá Banda-
ríkjunum, hafa forsetakosning-
arnar notið vinsælda um allan
heim. íslenskir fjölmiðlar hafa
ekki látið sitt eftir liggja að sjá
hérlendu áhugafólki um stjórn-
mál (stjórnmálamönnum og
fréttamönnum, sbr. að ofan)
fyrir stórum skammti, enda er
þetta auðteldð og ódýrt.
Að vísu kannski óljóst hversu
mikinn áhuga íslenskir
fjölmiðlaneytendur höfðu
raunverulega á málinu (fyrir
utan áðurnefnda áhugahópa), en
það má auðvitað alltaf skáka í
því skjólinu að þarna hafi verið
um að ræða kosningar til
valdamesta embættis í
heiminum og því varði alla um
framgang mála.
Og það má til sanns vegar
færa að embættinu fylgi völd
(það er að segja, því fylgja
yfirráð yfir máttugasta herafla
sem nokkurn tíma hefur verið
til i mannkynssögunni). En
hvort það var Gore eða Bush
sem vann mun litlu sem engu
breyta. Framvinda mála verður
sú sama í öllum helstu atriðum.
Þannig eru það ekki
afleiðingar kosninganna sem
stjórnmála- og fréttamönnum
finnst svo mikið um vert, heldur
er það sagan sjálf sem heillar,
persónurnar og leikmyndin; og
þeir lifa sig inn í þetta,
upptendraðir líkt og lítill
drengur sem gleymir stund og
stað þegar hann horfir í
tuttugasta sinn á Bósa ljósár
eiga í höggi við Surg.
Ljósmynd/Halldór B. Runólfsson
Eitt af verkum Guðrúnar í Listasafni Kópavogs.
Til móts við
liðna tíð
MYJVDLIST
Listasafn Kópavogs
LEIRLIST
GUÐRÚN HALLDÓRS-
DÓTTIR
Til 26. nóvember. Oþið þriðjudaga
til sunnudaga frá kl. 11 -17.
ÞAÐ er margt fallegt hægt að
segja um verk Guðrúnar Halldórs-
dóttur sem nú sýnir í Listasafni
Kópavogs. Hún er leirlistarmaður
sem hefur starfað í New Jersey
síðastliðin tíu ár. Á sýningunni í
Kópavogi eru nokkur mótíf sem
hún endurtekur um alla sýninguna
með eilitlum breytingum og ólíkum
nöfnum, gjarnan úr norrænni goða-
fræði. Flest verkin mótar hún, slíp-
ar og sagbrennir, og gefur það
þeim sérstæðan, þungan, svip með
skellóttu, grábrúnu yfirborði sem
glansar eins og gamall, áfallinn
málmur.
Mótífin sem eru mest áberandi
eru torsi - búkar - kvenna, norræn
skip og skip með farþegum, einum
eða þrem. Búkarnir eru bosma-
miklir og ávalir, handa- og haus-
lausir, og skornir ofan við hné. Þeir
minna því óneitanlega á Venusar-
myndir fornaldar og forsögulegra
tíma. Reyndar eru stytturnar eins
og sambræðingur af Venusi frá
Dittersdorf og Venusi frá Míló en
gætu þó um leið verið úr fórum
einhvers af módernistum milli-
stríðsáranna.
Hugmyndin er að ganga á vit
hins frumstæða og laða fram hið
dularfulla sem býr í forsögulegri
formmótun. Og Guðrún sér í sam-
spili mótífa sinna tengsl við hinn
goðsagnalega hluta Eddukvæð-
anna. Ef til vill er það fjarlægð
hennar frá íslandi sem gerir henni
kleift að nýta sér þessi fornu
kvæði. Yfirleitt vefst það fyrir
listamönnum hér að sækja sér efni
í fornbókmenntirnar, hvort sem
það er af ofurvirðingu þeirra fyrir
þeim eða ótta við samanburðinn.
Þessi vandi virðist ekki ásækja
Guðrúnu.
Hins vegar gengur hún trúlega
alltof skammt í frumstæðri höfðun
sinni.
Verk hennar reynast helsti fáguð
til að ná þeim áhrifum sem hún
virðist sækjast eftir. Hér er auð-
vitað við módernismann að sakast
því að ásókn listamanna fyrr á öld-
inni í forsögulega og frumstæða
list varð smám saman til þess að
fága yfirbragð hennar og ræna
hana þeim broddi sem virkaði svo
óræður og upprunalegur. Með fjöl-
földun slíkra frumstæðra verka
fyrir gallerimarkað stórborganna
er orðið vonlaust að laða fram
óvæntan kraft úr hinum frumstæða
módernisma. Við erum fyrir löngu
búin að sjúga allan safann úr slíkri
mannfræðilegri formhyggju á sama
hátt og við erum búin að siðvæða
pálmastrendur fjarlægra eyjaklasa
og gjörspilla þeim þannig með
gegndarlausri túristamengun.
Guðrún Halldórsdóttir þarf því
að sækja mun lengra inn í frumið
en hún gerir í verkum sínum í
Kópavogi. Til að geta með raun-
hæfu móti fengist við minni úr nor-
rænu fornkvæðunum þarf hún að
auka list sína að kynngikrafti svo
hún virki eins heiðin og hún ætlar
henni að vera.
Reyndar var það frumkraftur
þessarar forneskju sem Jón Leifs
leitaðist við að ná í ómstríðum tón-
verkum sínum. Ekkert minna dug-
ar myndlistinni, enda er ekki ann-
að að sjá en Guðrún búi yfir allri
þeirri tækni sem til þarf til að ná
slíkri fyrnsku.
Halldór Björn Runólfsson
Nýjar
hljóðbækur
• ÚT eru komnar fimm nýjar
hljóðbækur undir heitinu
„Hljóðbækur
Hörpuútgáfunimr".
Flytjendur og sögumenn:
Heiðdis Norðfjörð og Bessi
Bjarnason.
Fyrir síðustu jól sendi
Hörpuútgáfan frá sér þrjár
hljóðbækur í þessum flokki:
Sögur fyrir svefninn,
Þjóðsögur og ævintýri og
Jólasögur. í hverri öskju eru
tvær snældur (lestur 3 klst).
Lögð er áhersla á vandaðar
þýðingar og flutning. Nýju
hljóðbækurnar eru:
Emil í Kattholti eftir Astrid
Lindgren í þýðingu Vilborgar
Dagbjartsdóttur. Lesari er
Bessi Bjarnason.
Efni: Þegar Emil tróð
höfðinu ofan í súpuskálina.
Þegar Emil gerði þrjár
hetjulegar tilraunir til að draga
jaxlinn úr Línu. Þegar Emil
setti allt svoleiðis á annan
endann að maður getur varla
sagt frá því. Tvær snældur með
bráðskemmtilegu efni um
prakkarann Emil í Kattholti.
Ævintýri HC Andersen 1-2.
Sögumaður er Heiðdís
Norðfjörð.
Efni: Ljóti andarunginn,
Flibbinn, Kertaljósin,
Murusóleyin, Svínahirðirinn,
Penninn og blekbyttan,
Silfurskildingurinn, Þumallína.
Tvær snældur með völdum
þekktum ævintýrum.
Ævintýri HC Andersen 3-4.
Sögumaður er Heiðdís
Norðfjörð.
Efni: Hans Klaufi, Tindátinn
staðfasti, Nýju fötin keisarans,
Grenitréð, Litla stúlkan með
eldspýturnar, Koffortið
fljúgandi, Prinsessan á
bauninni, Eldfærin, Engillinn.
Ævintýrin okkar I-2eftir
Heiðdísi Norðfjörð. Lesari er
Heiðdís Norðljörð.
Efni: Ævintýri úr
Dagdraumalandi, Er kötturinn
með stél?, Má ég fara í sveit,
Afmælisgjöfin, Sparigrísinn,
Kalli huldustrákur, Tiiina, og
fleiri sögur.
Ævintýri frá annarri
stjörnu l-2eftir Heiðdísi
Norðfjörð.
Lesari er Hciðdís Norðfjörð.
Efni: Ævintýrastjömur,
Astró og vinir hans,
Skógarferðin, Vinur í neyð,
Pabbi verður hræddur,
Krummi króknefur, Allt verður
gott á ný, og fleiri sögur.
Útgefandi er Hörpuútgáfan,
Akranesi. Hljóðritun og
frágangur: Hljóðbókagerð
Blindrafélagsins. Kápuhönnun:
Halldór Þorsteinsson/Oddi hf.
Teikningar: Brian Pilkington.
margfaldaður
Eddie
KVIKMYNDIR
Háskólabíó, Sambíóin
ilfabakka, Borgarbfó
Akurejri og IVjja bfó
K e f I a v í k
Klikkaði prtífessorinn II:
Klumpfjölskyldan „The
Nutty Professor II: The
Klumps“ ★ ★
Leikstjórn: Peter Segal. Handrit:
Barry W. Blaustein og David Shef-
field, ásamt Peter Segal. Aðal-
hlutverk: Eddie Murphy, Eddie
Murphy, Janet Jackson, Jamal Mix-
on, Larry Miller.
BANDARÍSKI grínleikarinn Eddie
Murphy hefur einstaklega gaman af
því að setja á sig þykk og mikil gervi
í bíómyndum sínum. I Coming to
America fór hann með nokkur ger-
ólík hlutverk og var óþekkjanlegur í
þeim og það sama er upp á teningun-
um í framhaldsmyndinni Klikkaða
prófessomum II: Klumpfjölskyld-
unni. Hún er beint framhald geysi-
vinsællar endurgerðar á gamalli
grínmynd með Jerry Lewis og Eddie
Murphy er í öllum helstu hlutverk-
um og fer ágætlega með þau.
Hann leikur klikkaða prófessorinn
á ný, sem í þetta sinn hefur fundið
upp formúlu fyrir yngingarlyf. Hann
leikur Buddy Love, sem er sköpun-
arverk prófessorsins, stórkostlegur
villingur og sá eini í myndinni sem
líkist Eddie Murphy. Hann er faðir
prófessorsins, sem á við talsvert of-
fituvandamál að stríða eins og aðrir í
Klumpfjölskyldunni, einnig móðir
hans og bróðir og meira að segja
amma hans, bundin við hjólastól
þegar hún er ekki að reyna við karl-
menn.
Handritið er einstaklega ómerki-
legt og er að því leyti ólíkt handriti
fyrri myndarinnar, sem byggðist á
raunveralegum húmor. Þetta nýja
byggist langmest á groddalegri
gamansemi um pramp og greddu og
fólk vaðandi í spiki. I því er líka sæt-
væmin ástarsaga feita prófessorsins
og kennara við skólann, sem Janet
Jackson leikur, og hraðsoðin saga
um yngingarlyf sem gefur kost á
tæknibrellum þar sem graður
hamstur kemur við sögu.
Myndin byggist á sömu tækni og
gamanmyndin Multiplicity með
Michael Keaton þar sem Keaton var
klónaður nokkrum sinnum og lék öll
hlutverkin sjálfur. Það hefur tekist
sérstaklega vel að splæsa Eddie
Murphy saman við sjálfan sig í hin-
um ólíku hlutverkum en í sumum at-
riðum er hann allt að fimmfaldaður.
Það eitt dugar þó ekki til þess að
búa til góða bíómynd.
Arnaldur Indriðason