Morgunblaðið - 13.12.2000, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 2000 6 í
KRABBAMEINSFÉLAGIÐ
FRÉTTIR
-*
Nýgengi og 5 ára lífshorfur algengustu krabbameina.
Árlegt nýgengi af 100.000 (miðað við alþjóðlegan aldursstaðal).
Nýgengi Nýgengi Breyting á 5 ára
Karlar 1960-69 1990-99 nýgengi * lífshorfur **
Blöðruhálskirtilskrabbamein 21 (n%) 70 (25%) 3,3 77%
Lungnakrabbamein 15 (8%) 34 (12%) 2,3 10%
Ristil- og endaþarmskrabbamein 17 (9%) 28 (10%) 1,6 50%
Þvagblöðrukrabbamein 7 (4%) 20 (7%) 2,9 86%
Magakrabbamein 53 (27%) 17 (6%) 0,3 31%
Nýmakrabbamein 11 (6%) 17 (6%) 1,5 50%
Sortuæxli og önnur æxli í húö 4 (2%) 15 (5%) 3,8 84%
Eitlasarkmein 3 (2%) 11 (4%) 3,7 55%
Heilaæxli 8 (4%) 11 (4%) 1,4 47%
Hvítblæði 7 (4%) 8 (3%) 1,1 48%
Eistakrabbamein 2 (1%) 6 (2%) 3,0 99%
Briskrabbamein 8 (4%) 6 (2%) 0,8 2%
Vél indakrabbamein 7 (4%) 5 (2%) 0,7 15%
Öll mein 200 (100%) 287 (100%) 1,4 54%
Konur
Bijóstakrabbamein 45 (21%) 78 (28%) 1,7 81%
Lungnakrabbamein 9 (4%) 28 (10%) 3,1 13%
Ristil- og endaþarmskrabbamein 17 (8%) 26 (10%) 1,5 55%
Eggj astokkakrabbamein 13 (6%) 18 (6%) 1,4 60%
Sortuœxli og önnur æxli í húð 4 (2%) 17 (6%) 4,3 99%
Legbolskrabbamcin 12 (6%) 13 (5%) 1,1 73%
Heilaæxli 6 (3%) 11 (4%) 1,8 64%
Skj aldkirti Iskrabbamein 12 (6%) 11 (4%) 0,9 93%
Leghálskrabbamein 22 (10%) 9 (3%) 0,4 73%
Nýrnakrabbamein 7 (3%) 8 (3%) 1,1 65%
Eitlasarkmein 2 (1%) 7 (3%) 3,5 57%
Magakrabbamein 24 (11%) 8 (3%) 0,3 28%
Þvagblöðrukrabbamein 4 (2%) 5 (2%) 1,3 64%
ÖIl mein 2/7 (100%) 275 100% 1,3 60%
* Breyting ú nýgengi er hlurfall nýgengis á milli timahila.
** Lifshorfur leiðréttar fyrir öðrum dánarmcinum á timabilinu 1990-94.
artíðni kemur sterklega til greina
að nýta þá rannsóknaraðferð í
skipulegri leit. f vissum tilfellum
(t.d. leit að leghálskrabbameinum)
er óæskilegt að gera slembivals-
rannsókn og hefur þá verið látið
nægja að staðfest sé að dánartíðnin
hafi marktækt lækkað í ákveðnum
aldurshópi eftir að leitaraðferð hef-
ur verið tekin í notkun.
Framhaldsrannsóknir. Engin
rannsóknaraðferð hefur 100% sér-
tæki, sem merkir að meðal þeirra
sem fá jákvæða greiningu (teljast
greindir með sjúkdóminn) er að
finna heilbrigða einstaklinga. Eftir
frumrannsókn er því beitt fram-
haldsrannsókn með háu næmi til að
greina rétt þá sem sjúkir eru. Sem
dæmi má nefna að í leghálskrabba-
meinsleit er jákvæðu frumustroki
frá leghálsi fylgt eftir með vefjasýn-
istöku með aðstoð leghálsspeglunar
og afger vefjasýnið síðan hvort kon-
an fer í aðgerð með keiluskurði.
Skipuleg krabbameinsleit
Nýgengi algengustu krabba-
meina hjá konum og körlum hér á
landi á tímabilunum 1960-1969 og
1990-1999 sjást á hjálagðri töflu.
Þar má jafnframt sjá 5-ára lífshorf-
ur sjúklinga er greindust með þessi
mein á tímabilinu 1990-1994 eftir
að lifun hefur verið leiðrétt fyrir
dánarorsökum af völdum annarra
sjúkdóma. Krabbamein í blöðru-
hálskirtli eru nú algengustu
krabbameinin hjá körlum og
o
OMEGA
Garðar Ólafsson
úrsmiður, Lækjartorgi
Ofnæmi eða óþoli gagnvart hreinsiefrium
I heimilishaldi og iðnaði.
Tíðum þvotti með sótthreinsandi efnum.
Óhreinindum, málningu, olíu, kítti, sementi
o.þ.h.
Húðþurrki vegna vinnuumhverfis.
LYFIA
l,; A Wíipr,*****-*
K. Pétursson ehf
www.kpetursson.net
J
brjóstakrabbamein hjá konum, en
krabbamein í lungum og ristli-enda-
þarmi eru í öðru til þriðja sæti hjá
báðum kynjum. Þessi þrjú krabba-
mein svara til um 46% allra krabba-
meina hjá körlum og 48% allra
krabbameina hjá konum. Athyglis-
vert er að leghálskrabbamein er nú
í níunda sæti algengustu krabba-
meina hjá konum en þetta krabba-
mein var í þriðja sæti á tímabilinu
1960-1969. Ástæðan er sú að eftir
að leit að legháskrabbameinum
hófst hér á landi árið 1964 og fram
til 1995 hefur nýgengi þess sjúk-
dóms fallið um 67% og dánartíðni
um 76%. Rannsóknaraðferðir eru
jafnframt aðgengilegar til nota við
skipulega leit að krabbameinum í
brjóstum (brjóstamyndun) og í
ristli-endaþarmi (athugun á blóði í
saur). Báðar þessar rannsóknir
hafa verið kannaðar með slembi-
valsrannsóknum og eru taldar geta
lækkað dánartíðni af völdum þess-
ara sjúkdóma um allt að 33%.
Krabbameinsfélagið hóf 1988, í
samráði við heilbrigðisyfirvöld,
röntgenmyndatöku af brjóstum
kvenna á aldrinum 40-69 ára. Leit
að krabbameinum í ristli-enda-
þarmi hefur enn ekki verið hafin
hér á landi en er í umræðu.
í næstu grein höfundar verður
gerð grein fyrir árangri skipulegrar
leitar að leghálskrabbameinum.
Höfuadur er yfírlæknir
Leitarstöðvar.
Notaðu EUR0CARÐ/
MasterCard greiðstu-
kortið við jótainnkaupin.
EUR0PAY ísland greiðir
2 krónur tit Umhyggju,
styrktarfélags langveikra
barna, fyrir hveija korta-
færstu tit 24. desember.
Þeir sem vitja sjðtfir táta
fé af hendi rakna til þessa
mátefnis geta hringt
i þjónustuver EUROPAY
íslands f sfma 550 1500
Fagna umræðu um rétt barna
FÉLAG ábyrgra feðra hefur sent
frá sér eftirfarandi ályktun:
„Félag ábyrgra feðra fagnar auk-
inni umræðu í þjóðfélaginu um rétt
barna til að vera með báðum foreldr-
um sínum.
Um áramótin taka gildi lög um
fæðingarorlof sem tryggja eiga í
áföngum rétt feðra til töku fæðing-
arorlofs. Félag ábyrgra feðra fagnar
skrefinu enda telur félagið mikil-
vægt að böm fái að alast upp hjá
báðum foreldrum sínum. Telur
félagið enn fremur fagnaðarefni að
börnum sé ekki mismunað í málum
sem þessum vegna sambúðarforms
eða hjúskaparleysis foreldra þeirra.
Þá hefur dómsmálaráðherra
kynnt í ríkisstjóminni fmmvarp til
breytinga á barnalögum þar sem
tryggð verði í lögum skylda ríkisins
til að bjóða foreldrum sem eiga í um-
gengnis- eða forsjárdeilu upp á sál-
fræðiráðgjöf, en það hefur um nokk-
urt skeið verið tilraunaverkefni við
Sýslumannsembættið í Reykjavík.
Einnig hefur ráðherrann lagt til að
heimilt verði að beita dagsektum
gegn foreidri sem tálmar hinu for-
eldrinu að njóta umgengnisréttar við
bam.
Félagið telur breytingamar vera
réttarbót fyrir böm þessa lands en
harmar jafnframt að ósk félagsins
um aðkomu að undirbúningi málsins,
sem lögð var fram á fundi með ráð-
herra, skuli ekki hafa verið tekin til
greina.
Félagið telur brýnt að tekið verði
á greiðslum til forsjáraðila þannig að
þeir foreldrar sem hafa sameiginlega
forsjá og/eða jafna umgengni njóti
jafnra greiðslna úr opinberum sjóð-
um. Hérlendis miðast allar greiðslur
við lögheimili bams en ekki búsetu
og aðeins heimilt að skrá lögheimili
ósjálfráða bams á einn stað.
Þá lýsir Félag ábyrgra feðra yfir
áhyggjum sínum af flutningi Jafn-
réttisráðs til Akureyrar ef sá flutn-
ingur leiðir til þess að starfsemi
Karlaneftidar jafnréttisráðs, sem
starfrækt hefur verið í sex ár, verði
lögð af.“
Litlir pakkar
stórír pakkar,
RISApakkar
SON*
KreTðtialdssjónvorp
ITO^hver^
'
KANARl;ofrá
a&,(ruí«.»00k^>
og yfir 189.900 aðrir vinningar!
Jólatombólupotturinn
Ef þú hefur hug á enn stærri vinningi geturðu lagt vinninginn þinn undir
í Jólatombólupottinum - á næsta pósthúsi. Dregið verður
dagana 2., 3., 4. og S. janúar næstkomandi í þættinum ísland í bítið VI£)
á Stöð 2 og Bylgjunni.
Vinningar eru Kanaríeyjaferðir fyrir tvo
frá Úrvali-Útsýn, Sony breiðtjaldssjónvörp
og iMac-tölvur frá Aco.

ib
SKÓGARSJÓÐURINN
Upplýsingasími 581 1770
Þú getur keypt eins marga vinningsmiða
og þú vilt á næsta pósthúsi. Engin núll!
fJLÁNÖSBÁNWflMk
Íslandssími