Morgunblaðið - 28.12.2000, Qupperneq 46

46 FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
TEKK
V Ö R U H Ú S
COMPANY
Allar
jólavörur
með
50%
afslætti
í kringlunni
á milli jóla
og nýárs
TekkVöruhús
Kringlunni • Sími: 581 4400
Varúð - skoteldar!
ÁRLEGUR tími
skoteldanna er nú upp
runninn. Skoteldatíma-
bilið M jólum og að
þrettándanum tengist
yfirleitt ánægjulegum
stundum, en flestum er
þó Ijóst að sú ánægja
getur á augabragði
breyst í harmleik.
Innflutningur
fjórfaldast;
Skoteldagleði íslend-
inga eykst með hverju
árinu og má í eiginlegri
og óeiginlegri merkingu
tala um sprengingu í
þessu sambandi. í svari
dómsmálaráðherra við fyrirspurn
undirritaðrar um skotelda fyrr á
þessu ári kom Mm að Mmleiðsla
skotelda hér á landi jókst um 36%
milli áranna 1998 og 1999, en um 60%
á fimm ára tímabili 1995-99, í stykkj-
um talið. Að sama skapi hefur inn-
flutningur á skoteldum margfaldast á
undanfbmum árum; hann jókst um
100% milli áranna 1998 og 1999, en
hefur nær fjórfaldast á fimm ára
tímabili 1995-99 (úr 147 tonnum á
árinu 1995 í rúmlega 550 tonn 1999).
Þetta samsvarar um tveimur kílóum
af skoteldum á hvert mannsbam á Is-
landi um síðustu áramót! Augljóslega
hafa þau sérstöku tímamót sem urðu
við síðustu áramót haft áhrif á aukna
sölu skotelda, en samkvæmt könnun
Gallup stefndu um 71% íslendinga að
því að skjóta upp flugeldum um síð-
ustu áramót. Þá hefur aukin almenn
velmegun í landinu einnig haft sitt að
segja í þessum efnum. Margt bendir
til þess að sala á skoteldum um alda-
mótin sem Mmundan eru verði tölu-
verð, þótt ekki sé líklegt að um aukn-
ingu frá fyrra ári verði að ræða.
Endurskoðun á reglum
Margt bendir til að tíðni slysa af
völdum skotelda séu nokkru algeng-
ari hér á landi en annars staðar, t.d. á
Norðurlöndum og í Bretlandi. Þessi
lönd hafa á síðustu árum endurskoðað
lög og reglur um meðferð og notkun
skotelda, m.a. til að stemma stigu við
slysum af þeirra völd-
um. Aldursmörk þeirra
sem má selja og af-
henda skotelda hafa
verið hækkuð, skot-
eldar verið flokkaðir og
tekin ákvörðun um
hvaða skoteldar eru
ætlaðir til sölu til al-
mennings og hverjir
eingöngu til sýninga. Þá
hafa verið gerðar aukn-
ar kröfur um öryggi,
gæði og merkingu skot-
elda svo og um prófun
þeirra, auk þess sem
kröfur til söluaðila varð-
andi sölu og geymslu á
vamingnum og um ald-
ur þeirra sem mega afgreiða skotelda
hafa verið auknar. Reglugerð um sölu
og meðferð skotelda hefur verið til
Áramót
Tíðni slysa af völdum
skotelda er há, segir
Ásta Möller, og á það
sérstaklega við um
slys á börnum.
endurskoðunar hjá dómsmálaráðu-
neytinu um nokkurt skeið og mun hún
birtast innan tíðar. í reglugerðinni
verður m.a. tekið á ýmsum þeim þátt-
um sem hér að framan eru nefndir.
Hátíðnislysa
Um síðustu áramót voru slys af
völdum skotelda um helmingi fleiri en
árin á undan. Á tímabilinu 28. des-
ember 1999 til 2. janúar 2000 leituðu
35 manns til slysa- og bráðavaktar
Sjúkrahúss Reykjavíkur vegna slysa
af völdum skotelda. Þar af var 21 á
aldrinum 0-19 ára og 13 þeirra á aldr-
inum 10-14 ára. 31 hinna slösuðu voru
karlmenn. Upplýsingar um slys af
völdum skotelda í öðrum landshlutum
liggja ekki fyrir. Nokkrir hinna slös-
uðu hlutu alvarlega áverka, s.s. augn-
áverka og brunaáverka sem oliu var-
anlegum skaða. í fæstum tilvikum var
öryggisbúnaður eins og hanskar og
hlífðargleraugu hafður við hönd.
Skoteldar falla undir vopnalög og skv.
32. gr. laganna er leyfilegt að selja og
afhenda skotelda til bama undir 16
ára aldri sé þess getið í leiðbeining-
um, en það er alfarið í höndum sölu-
aðila að setja leiðbeiningar um slíkt.
Sala á skoteldum er óheimii til bama
undir 12 ára aldri.
Hækkun á aldursmörkuni
Almenn notkun skotelda hér á
landi er mikil. Tíðni slysa af völdum
skotelda er há og á það sérstaklega
við um slys á bömum. Ljóst er að
gera verður sérstakt átak til að auka
gætni fólks hér á landi í meðhöndlun
skotelda. Nýverið var lagt Mm fmm-
varp á Alþingi, þar sem lagt er til að
bannað sé að selja eða afhenda skot-
elda bami yngra en 18 ára, en heimilt
verði þó að selja bömum eldri en 15
ára skotelda sem ætlaðir em til notk-
unar innanhúss. Skoteldar em í þessu
samhengi samheiti yfir allar tegundir
skrautelda/flugelda. Þessi aldurs-
mörk em í samræmi við aldursmörk á
öðmm Norðurlöndum og ýmsum öðr-
um •Evrópuríkjum. Flutningsmenn
era þingmennimir Ásta Möller, Am-
björg Sveinsdóttir, Ami Steinar Jó-
hannsson, Drífa Hjartardóttir, Guð-
rún Ögmundsdóttir, Jóhanna Sig-
urðardóttir og Katrín Fjeldsted.
Markmið með þessu fmmvarpi er að
vekja umræðu um hættu af völdum
skotelda og auka varúð í meðhöndlun
þeirra og með lögfestingu fmmvarps-
ins væri stuðlað að fækkun slysa af
völdum skotelda, sérstaklega meðal
bama, sem skv. rannsóknum em í
mestri hættu að skaðast við að með-
höndla þá. Um leið og ég óska lands-
mönnum velfamaðar á komandi ári
hvet ég þá til varúðar í meðhöndlun
flugelda um áramótin. Sérstaklega vil
ég beina því til foreldra og forráða-
manna bama að hafa strangt eftirlit
með bömum sínum við meðhöndlun
skotelda. Nýtt ár á að hefja með gleði
íhjarta, ekkiharm.
Höfundur er alþingismaður.
Ásta
Möller
Hver erfir hvern?
ÞAÐ er fagnaðarefni
þegar framtak á sviði
viðskipta, tækni og vís-
inda nær jafnmiklum
hljómgranni og fram-
lag Islenskrar erfða-
greiningar gerir hjá ís-
lendingum. Það er svo
einstakt, að vert er að
skoða, hvort eitthvert
annað fyrirbæri á sviði
Mmfara hafi náð slík-
um árangri.
Svo er ekki.
Eimskipafélag ís-
lands er líklega það
fyrirtæki sem kemst
næst ÍE. Var löngum
kallað „óskabam þjóð-
arinnar", áður en þær frænkur, öf-
und, græðgi og illgirni, komu til
skjalanna. Viðskiptaumhverfi þess
félags hefur að sjálfsögðu breyst, og
samkeppni mætti vera meiri, en eng-
inn hefur tapað á því, til lengdar, að
eiga hlutabréf í því félagi.
Eins má segja, að þeir einstakling-
ar sem í mestum hávegum em hafðir
hjá þjóðinni séu læknar, góðir
læknar. Einhverjir hafa að vísu glat-
að heilsu sinni á viðskiptum við
lækna, en meginþorri fólks stendur í
þakkarskuld við lækna sína, og sér
ekki eftir hvað þeir fá fyrir sinn
snúð.
Allir þessir aðilar gera út á velvild
almennings, og komast þannig að
því, sem stendur hjarta þjóðarinnar
næst. Pyngju hennar.
Áhyggjur nokkurra
góðlækna
Vart var blekið þomað af undir-
skriftum á merkum samningi IE við
níu heilbrigðisstofnanir
þegar nokkrir góð-
læknar túlkuðu samn-
inginn á sinn hátt. Sinn
neikvæða hátt. Áhyggj-
ur góðlæknanna af
samstarfi sjúklinga og
ÍE, með milligöngu
lækna, era auðvitað
óþarfar. Skráning
heilsufarsupplýsinga
er byggð á fræðilegum
skoðunum, rannsókn-
um og viðtölum sem
hlíta lögum og reglum.
Það heitir fagmennska.
Og þar er hvorki rými
fyrir óvissu né óvild.
Nokkrir góðlæknar
hætta varla að lækna og líkna vegna
þess eins, að þeim hugnast ekki
þessir samningar. Hér er um samn-
ing að ræða milli aðila, sem eiga mik-
ið undir góðri samvinnu og eðlilegu
samstarfi í heilbrigðismálum. Þessir
samningar hagga í engu góðum at-
vinnu- og afkomumöguleikum góðra
og virtra lækna, en geta vissulega
þrengt stöðu sérhagsmuna og sér-
gæsku.
Undirskrift samninga heilbrigðis-
stofnana við ÍE markar þvílík tíma-
mót, að vert væri að gera þeim góð
skil, betri en sérkennilegum athuga-
semdum nokkurra góðlækna.
Verum sérvitrir
Það er eðlilegt og heilbrigt að hafa
skoðanir á hlutunum. Það er nauð-
synlegt að einhverjir hafi dug í sér til
að vera „öðruvísi".
Sérviska manna er þó því aðeins
skemmtileg og verð athygli, að hún
bitni ekki á öðmm. Forsjárhyggja
Gagnagrunnur
Forsjárhyggja
góðlæknanna, segir
Sigurjdn Benediktsson,
er byggð á allt öðru en
umhyggju fyrir almenn-
ingi og náungakærleik.
góðlæknanna er byggð á allt öðm en
umhyggju fyrir almenningi og
náungakærleik. Islendingar em von-
andi ekki famir að dekra eiginhags-
muni kverúlanta og dýrka almenna
kvörtunarsýki fram yfir dugnað og
framsýni.
Vilji menn finna sérvisku sinni út-
rás bendi ég á „Banakringluna", sem
hefur það eitt á stefnuskrá sinni að
fara ekki í stórmarkaði, svo aðrir sjái
til. Sá félagsskapur skaðar engan,
ekki er reynt að hafa áhrif á hvað
aðrir gera, og engum kemur við
hvort einhverjir fari eða geri eitt
frekar en annað.
En um ánægju þess, að beita sjálf-
an sig sjálfsaga af þessu tagi, get ég
vitnað.
Það er yndislegt.
Hættum svo að hafa eilífar
áhyggjur af erfðum okkar og arfi.
Komandi kynslóðir munu hafa þetta
á sinn hátt, hvernig sem við höm-
umst.
Höfundur er tannlæknirá Húsavík.
SJÁ FLEIRIGREINAR BLS 64.