Skírnir

Årgang

Skírnir - 01.12.1906, Side 102

Skírnir - 01.12.1906, Side 102
390 Grundvöllur íslenzkrar stafsetningar. Skirnir. um þetta atriði en t. d. hitt, að rita y og ý fyrir i og i, þvi að dómi F. J. sjálfs hafa íslendingar eigi fyr farið að bera é fram sem je, heldur en y og ý sem i og i (Lit. hist. III, 31. bls.). Hitt er nær sanni, að það sé „málssögu-ésamræmi11, að rita é, en eigi niðurlags-r að sið fornmanna, og þó er hljóðstafur fyrir framan niðurlags-r ekki eldri í málinu en j- hljóð í é; en ætli það sé síður málssögu-ósamræmi að rita y og ý, en ekki é? Það þarf ekki að leiða fleiri vitni en stafina y og ý þvi til sönn- unar, að grundvöllur stafsetningar vorrar er ekki framburðurinn nú á tímum, heldur forn ritvenja, sem að vísu hefir lagast í ýmsum greinum eftir nútíðar framhurði. Enginn þeirra íslenzku málfræðinga, er gjörst hafa talsmenn framhurðar-stefnunnar i stafsetningu, hefir farið að rita að öilu leyti eftir framhurði, heldur lagað stafsetninguna að meira eða minna leyti eftir ritvenjunni. I’eir, sem verið hafa fastheldnastir við fornan rithátt, svo sem Guðbrandur Vigfússon og Jón Þorkelsson skólameistari, hafa eigi að eins haldið stöfunum é, y og ý, heldur einnig ritað r í stað ur i niðurlagi orða og orðstofna, þar sem fornmenn rituðu svo, en flestir hafa hafnað því (að rita r fyrir ur), þótt þeir hafi ritað é, og það aðrir eins menn og Sveinhjörn Egilsson, Jón Sigurðsson for- seti, Benedikt Gröndal og Steingrímur Thorsteinsson. Almenningur get- ur ekki heldur farið i þessu atriði nákvæmlega eftir rithætti fornmanna, en veitir miklu hægara að láta é halda sæti sínu, enda eru þeir langt um fleiri, er það gjöra, jafnvel sumir þeir málfróðir menn, er annars vilja breyta stafsetningunni eftir nútiðar-framburði, og hafa þvi slept y og ý, og vikið i fleirum greinum frá almennri ritvenju (Bjarni Jónsson frá Vogi). í grein sinni um stafsetningu i „Tim. um uppeldi og mentamál11 II. mælir Björn M. Ólsen eindregið með þvi, að hætt sé að rita stafina y, ý og z, af því að svo örðugt sé að vita, hvar rétt sé að rita þá og hvar ekki, en um é og je segir hann, að „á litlu standi, hvort heldur sé kos- ið“, þótt hann vilji heldur láta rita je, með þvi að hann heldur fram þeirri stefnu, að færa stafsetningu sem næst framburði (nær en F. J., sem amast ekkert við y og ý). Nú er svo ástatt, að menn eru alment mótfallnir því, að hreyta út- liti málsins svo mjög, sem verður með því að hætta að rita y og ý, og margir munu þeir vera, sem eigi telja það til neinna bóta, að útrýma é, því að sagt hefir verið, að j hafi aldrei átt upp á háborðið hjá Islend- ingum*), en hins vegar styður é forn ritvenja og samræmi það í táknun *) Ljótt er að sjá upptalningu Boga Melsteðs á liði Végeirs úr Sogni (alstaðar Vje-), eða orð eins og hvje, vjefengja, þar sem alment er fram horið: Vegeirsstadir, Vemundarstaðir, hve, vefengja. Er það ekki ósamkvæmni hjá þeim, er rita svona, að vilja helzt rita ket (kjet?), smjer o. s. frv., þótt forn framhurður þeirra orða (kjöt, smjör o. s. frv.) lifi enn (i Austfjörðum) ? Málfræðingar ættu ekki siður að taka til greina þann framburð, sem nálgast gullaldarmálið, heldur en aðra eins málkæki og „Hjerti“. Eg þekti líka einu sinni mann, sem sagði: „kljipa“, „kljúkka11; en ætli nokkrum þyki það eftirbreytnisvert ?
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103

x

Skírnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.