Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.12.1906, Síða 102

Skírnir - 01.12.1906, Síða 102
390 Grundvöllur íslenzkrar stafsetningar. Skirnir. um þetta atriði en t. d. hitt, að rita y og ý fyrir i og i, þvi að dómi F. J. sjálfs hafa íslendingar eigi fyr farið að bera é fram sem je, heldur en y og ý sem i og i (Lit. hist. III, 31. bls.). Hitt er nær sanni, að það sé „málssögu-ésamræmi11, að rita é, en eigi niðurlags-r að sið fornmanna, og þó er hljóðstafur fyrir framan niðurlags-r ekki eldri í málinu en j- hljóð í é; en ætli það sé síður málssögu-ósamræmi að rita y og ý, en ekki é? Það þarf ekki að leiða fleiri vitni en stafina y og ý þvi til sönn- unar, að grundvöllur stafsetningar vorrar er ekki framburðurinn nú á tímum, heldur forn ritvenja, sem að vísu hefir lagast í ýmsum greinum eftir nútíðar framhurði. Enginn þeirra íslenzku málfræðinga, er gjörst hafa talsmenn framhurðar-stefnunnar i stafsetningu, hefir farið að rita að öilu leyti eftir framhurði, heldur lagað stafsetninguna að meira eða minna leyti eftir ritvenjunni. I’eir, sem verið hafa fastheldnastir við fornan rithátt, svo sem Guðbrandur Vigfússon og Jón Þorkelsson skólameistari, hafa eigi að eins haldið stöfunum é, y og ý, heldur einnig ritað r í stað ur i niðurlagi orða og orðstofna, þar sem fornmenn rituðu svo, en flestir hafa hafnað því (að rita r fyrir ur), þótt þeir hafi ritað é, og það aðrir eins menn og Sveinhjörn Egilsson, Jón Sigurðsson for- seti, Benedikt Gröndal og Steingrímur Thorsteinsson. Almenningur get- ur ekki heldur farið i þessu atriði nákvæmlega eftir rithætti fornmanna, en veitir miklu hægara að láta é halda sæti sínu, enda eru þeir langt um fleiri, er það gjöra, jafnvel sumir þeir málfróðir menn, er annars vilja breyta stafsetningunni eftir nútiðar-framburði, og hafa þvi slept y og ý, og vikið i fleirum greinum frá almennri ritvenju (Bjarni Jónsson frá Vogi). í grein sinni um stafsetningu i „Tim. um uppeldi og mentamál11 II. mælir Björn M. Ólsen eindregið með þvi, að hætt sé að rita stafina y, ý og z, af því að svo örðugt sé að vita, hvar rétt sé að rita þá og hvar ekki, en um é og je segir hann, að „á litlu standi, hvort heldur sé kos- ið“, þótt hann vilji heldur láta rita je, með þvi að hann heldur fram þeirri stefnu, að færa stafsetningu sem næst framburði (nær en F. J., sem amast ekkert við y og ý). Nú er svo ástatt, að menn eru alment mótfallnir því, að hreyta út- liti málsins svo mjög, sem verður með því að hætta að rita y og ý, og margir munu þeir vera, sem eigi telja það til neinna bóta, að útrýma é, því að sagt hefir verið, að j hafi aldrei átt upp á háborðið hjá Islend- ingum*), en hins vegar styður é forn ritvenja og samræmi það í táknun *) Ljótt er að sjá upptalningu Boga Melsteðs á liði Végeirs úr Sogni (alstaðar Vje-), eða orð eins og hvje, vjefengja, þar sem alment er fram horið: Vegeirsstadir, Vemundarstaðir, hve, vefengja. Er það ekki ósamkvæmni hjá þeim, er rita svona, að vilja helzt rita ket (kjet?), smjer o. s. frv., þótt forn framhurður þeirra orða (kjöt, smjör o. s. frv.) lifi enn (i Austfjörðum) ? Málfræðingar ættu ekki siður að taka til greina þann framburð, sem nálgast gullaldarmálið, heldur en aðra eins málkæki og „Hjerti“. Eg þekti líka einu sinni mann, sem sagði: „kljipa“, „kljúkka11; en ætli nokkrum þyki það eftirbreytnisvert ?
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103

x

Skírnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.