Skírnir - 01.08.1909, Side 82

274
Upphaf konungsvalds á Islandi.
og að hann misskilur orðatiltæki svo sem »tók til lögsögumanns,«
er þyðir eins og samtíða málvenja ber vitni um »lót taka til lög-
sögumanns.« Snildarlega tekst höf. að gera grein fyrir, hvernig
stendur á ósamkvæmninni í frásögn Sturlungu II. 103 og II. 144.
bls. (Oxforðsútg.) og að engan veginn er leggjandi eins mikið upp
úr þeim stöðum og Vilh. Finsen og Berlin hafa gert. Sannast hór
sem oftar á Berlin, að honum er lítt sýnt um að meta rótt sögu-
legar heimildir, en fyrir bragðið verður ályktunin skökk, eins og
vonlegt er, þegar undirstaðan er ekki ábyggileg. Skarpleg og senni-
leg í mesta máta er skýring höf. á orðunum »öll höfðingjagoðorð«
á fyrgreindum stað í Sturlungu (II, 103. bls.).
Þá hnekkir höf. gersamlega kenningu Berlins, »að konungur
hafi fyrir 1262 verið búinn að sölsa undir sig æðsta dóms-
vald á Islandi« og dæmt íslenzka höfðingja »í refsingar, svo sem
landrekstur eða f j á r 1 á t.« Og það er að vorri hyggju ekki
of djúpt tekið árinni af höf., að alt þetta hjal um dómsvald kon-
ungs á tslandi fyrir 1262 sé »hrein og bein fjarstæða.«
1 stuttu máli ætium vér, að flestir sem lesa með athygli og
dómgreind röksemdaleiðslu höf. um 1. kaflann í riti Berlins, hallist
að þeirri skoðun höf., að frásögn Berlins nm aðdragandann að
Gamla sáttmála só »í meira lagi menguð og grómtekin af þeirri
skoðun hans, að ísland hafi verið búið að týna sjálfstæði sínu, áð-
ur en það gekk á hönd konungi 1262—1264« ogað ekki sé »minsti
flugufótur« fyrir kenningu þessari »í heimildarritunum«.
Á hinn bóginn leggur höf. ekki í lágina, að frelsi landsins og
sjálfstæði út á við hafi verið hin mesta hætta búin af sundurlyndi
höfðingjanna og óstjórninni innanlands og viðleitni konungs að færa
sér hvorttveggja í nyt.
I 6. gr. rits síns, einkum 45—46 bls., reynir Berlin með öllu
móti að færa sönnur á, að Gamli sáttmáli hafi ekki verið löglega
samþyktur, að minsta kosti ekki þannig, að hann væri bindandi
fyrir alt landið. Höf. snýst algerlega andvígur þessari »kreddu«
og færir gild rök og góð fyrir skoðun sinni. í einstökum óveru-
legum atriðum getur að vísu leikið dálítill vafi á, hvort höf. hefir
alls kostar rótt fyrir sér svo sem þýðing hans á orðunum »er lög-
rótta var skipuð« með »blev besat«; viðkunnanlegra teldum vér
»blev konstitueret« og sama er að segja um ágreining hans við
Berlin um það, eftir hverjum reglum hafi verið farið með málið,
er það var lagt fyrir Lögréttuna. Eu þetta er smáræði sem litlu
■kiftlr.