Skírnir - 01.08.1913, Blaðsíða 12

204
GruBrún Ósvífursdóttir og W. Morris.
kunn að örvænta og þrá dauðann: hann hefir með því að
beita meðvitund á raunir sínar margfaldað þær allar.
Þessu er Laxdælu-Kjartan fráhverfur, enda er hann mun
óþreyttari við æfilok sín.
Nú skiljum við hvers vegna Guðrún getur lifað alla
storma og harma: það er af því að hún er laus við þessa
sjálfsskoðun og prófun sem slítur taugarnar. Aftur á móti
er Morrisar-Guðrún útlærð í þeirri skaðlegu list og þessvegna
miklu fyrúrvindaorðin. Samtvill Morris draga hana gegnum
það sem.eftir er sögunnar; en hún getur það ekki, hún
er södd lífdaga; sjá Bolla dauðan, hefna hans og hvetja
syni sína til þess, giftast Þorkeli! æ nei! henní, og lesar-
anum, og höfundinum sjálfum býður við því öllu saman
Sjáum nú til: nútíðar-listin heimtar þrent nýtt í sög-
una: að vald tilfinninganna sé óskert, að hetjurnar séu
berorðari og orðfleiri, að þær séu hneigðar til sjálfsskoð-
unar. En á hinn bóginn vill Morris vera frumsögunni
trúr, halda öllum viðburðum hennar. Þetta er að blása
í Laxdælinga nýrri sál, og vilja láta þá hegða sér einsog
þegar gamla sálin stýrði; þið sjáið að með þessu hlýtur
jafnvægi sögunnar að bila, því að eðli manna og verk
eru ekki lengur í samræmi, heldur eiga í ófriði; úrslitin
verða: ósennileiki. Þetta verður höfundurinn að forðast.
Hvernig þá? Ekki má hann óhlýðnast nútíðar-listinni,
það er hverri bók vís bani. Honum er nauðugur einn kost-
ur, að haga viðburðunum svo að þeir séu sem minst af-
myndaðir, og hins vegar sem sennilegastir, samkvæmastir
hinum nýja anda. Að sagan fellur ekki öll sundur í mola
með þessari málamiðlun, er snild Morrisar að þakka. Hún
er mikil, en henni var ekki leyft að vera Laxdælu trú;
það bannaði nútíðar-listin með sínum kröfum, sem útiloka
trygð við frum-söguna. I bókmentalegan ómögu-
1 e i k a ráðast Morris og allir sem i hans spor fara.
En nú sé eg eftir einu: það er að geta ekki sýnt ykk-
ur hve kvæði Morrisar er, á hinn bóginn, fagurt þar sem
þessar gagnstæðu kröfur eru honum minst til baga, og
einkum ef við lítum af Laxdælu og skoðum verk hans út