Skírnir - 01.08.1913, Síða 17

Púkinn og fjósamaðurinn.
209
Hvað eigura vér þá við, cr vér segjum að einhver
hlutur sé til? Það er flókin spurning, en eg geri ráð fyrir
að flestir eigi fyrst og fremst við það, áð einhver verði
hans var. Vér segjum að Esjan sé til, af því hún er sýni-
leg og áþreifanleg. Vér segjum að rafmagn sé til, af því
að vér getum fundið verkanir þess á taugar vorar og
látið það starfa hitt og þetta. Og þeir sem segja að Þor-
geirsboli sé til, þeir eiga við það að menn hafi bæði séð
hann og heyrt. En nú eru aðrir sem neita því að Þor-
geirsboli sé til, og það upp í opið geðið á þeim sem þyk-
jast hafa séð hann og hevrt. Þeir eiga þá við það að
hugmyndin um Þorgeirsbola sé öðru vísi til orðin heldur
en t. d. hugmyndin um eitthvert þarfanautið. Þarfanaut-
ið geti allir séð, ef þeir fari þangað sem það á heima, en
Þorgeirsbola ekki, hann sé ekki annað en ofsjón eða of-
heyrn hjátrúarfullra manna, ekkert annað en heilaspuni
osr hafl aldrei stigið sjálfstætt spor á þessari jörð, enda
sjáist förin hans hvergi. — En þeir sem þykjast hafa séð
og heyrt Þorgeirsbola og trúa því að hann sé annað en
hugarburður, þ e i r geta ekki annað en hagað sér eins og
hann væri til, þeir taka tillit til hans í breytni sinni alveg
eins og hann ætti sér sjálfstæða tilveru; þeir mundu t. d.
taka til fótanna og flýja, ef þeir þættust heyra til hans,
alveg eins og þeir mundu flýja mannýgt naut. Með öðr-
um orðum: hlutur sem ekki á sér stað nema í hugmynd-
um manna, getur haft áhrif á breytni þeirra alveg eins
og hann ætti sér sjálfstæða tilveru, ef þeir að eins trúa
því að svo sé. Það er að sínu leyti eins og með falsaða
peninga, það fæst fyrir þá alt hið sama og fyrir ófalsaða
peninga, þangað til svikin komast upp. Og hins vegar
væri ófalsaðpr peningur engu meira virði en falsaður í
því landi sem allir teldu hann falsaðan.
En nú er þess ,að gæta, að hvort sem er trúin á til-
veru hlutar eða trúin á gildi hans, þá styrkist hún eða
veikist eftir því hvernig vér breytum. Sá sem er myrk-
fælinn og hneigður til draugatrúar, hann verður því myrk-
fælnari sem hann lætur meira eftir myrkfælninni og hugs-
14