Skírnir - 01.04.1916, Blaðsíða 99

'Skirnir]
Utan úr heimi.
211
t/mum til að geta gefið út fleiri seðla og til að lagfæra víxilgang-
verðið ef á þyrfti að halda.
I upphafi ófriðarins var nú alstaðar, nema í Englandi,
bannaður útflutningur gulls af hálfu einstaklinga, en
seðlabankarnir gátu fengið undanþágur ef þyrfti. Útflutningsbannið
hafði þau áhrif, að svifrúmið fyrir víxilgangverðsbreytingar, gulldepl-
arnir, hurfu, og víxilgangverðið fór nú eingöngu eftir tilboði og
eftirspurn eftir víxlum á útlönd. Enn fremur var a 1 s t a ð a r
létt af skyldunni að innleysa seðlana nema í
Englandi. Vegna þess aðlánstraustið bilaði alstaðar,
var þörf fyrir meiri lánsmiðil og þá varð seðlabanki hvers lands
að hlaupa undir bagga og fá leyfi til að gefa út seðla eftir þörfum
viðskiftalífsins. Varð það til þess, að gullið streymdi enn frekar
inn í seðlabankann. Þýzkaland hafði síðan 1871 geymt í Júlíusar-
turninum í Spandau 120 milj. marka í gulli, af herkostnaði Frakka,
og bætt annari eins upphæð við síðar. Gull þetta átti að nota
þegar ófrið bæri að höndum. Nú var það flutt yfir í ríkisbankann
og gefnir út seðlar til að geta kvatt herinn saman. Enn fremur
nytfærðu r í k i n sór seðlapressuna. Fyrsta ófriðarárið hafa stór-
veldin fengið um 16 miljarða króna lán í seðlum til ófriðarþarfa.
Þegar herinn var kvaddur saman minkaði framleiðsl-
a n í löndunum og breyttist síðan í hernaðarframleiðslu
og varð þá vaxandi eftirspurn eftir útlendum vörum. Við þetta
bættist að lagt var útfutningsbann á margar vörur. Greiðsluvið-
skiftin hlutu þá að verða óhagstæð fyrir ófriðarþjóðirnar og víxil-
gangverðið á útlönd hátt, lágt á ófriðarþjóðirnar.
Ennfremur kora smámsaman vaxandi »i n f 1 a t i o n«, uppblást-
ur á öllu vöruverði en verðfall á peningum, vegna ófriðarlánanna og
aukinnar seðlaútgáfu, þó að nokkur hluti hennar væri réttmætur
vegna þess að lánstraustið bilaði. Þegar t. d. bankarnir lána rík-
inu fé út í hönd til ófriðarins, þá verður fyrst um sinn eina breyt-
ingin sú, að bankinn hefir rninna fé í sjóði. en í þess stað fleiri
ríkisskuldabróf, eignamegin. Skuldir bankans eru þær sömu sem
fyr. Þegar stjórr.in geldur reikninga sína, streyma peningarnir aft-
ur inn f bankann, því að þeir sem selt hafa stjórninni vörur til
ófriðarafnota, leggja andvirðið inn í bankana. Bankinn hefir þá
fengið aftur reiðufó sitt og hefir nú að auki ríkisskuldabrófin, en
skuldirnar hafa hækkað um upphæð sem nemur innlagi vöruselj-
endanna. R/kið hefir eytt vörunura og ekkert hefir sparast í land-
inu, en menn eiga meira inn í bönkum en áður. Kaupmagtiið hefir
14*