Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Side 24

28
Bæirnir voru tveir, á hlýlegum stað sunnan í nefinu, og milli bæjanna
aðeins nokkur hundruð metrar, svo að líklegt er, að túnin hafi legið
alveg saman. Nú er þarna gróðurlaust hraun og sandur þar, sem
áður var slægja og reiðingsmýri. Sandurinn hefir fyllt lækinn öðru
hvoru og flæmt hann út um flatlendið. Eigi að síður hefir hann hlíft
holti því, er hann rennur norðan við og Bitholt heitir. Er það eins og
lítil hvanngræn bót á stóru svörtu fati, seigt til beitar og jafnvel eitt-
hvað til slægna í góðum árum.
A vesturbýlinu bjó Bjarni Halldórsson, forfaðir Víkingslækjarætt-
ar, árin 1730 til dauðadags 1757 (áður 19 ár á Rauðnefsstöðum
og fyrst með móður sinni á Stokkalæk, fæddur í Klofa á Landi 1679).
Kona hans, Guðríður Eyjólfsdóttir, var af göfugum ættum (Sýslu-
mannaæfir IV, 445). Áttu þau 17 börn, og margir niðjar þeirra í
1.—4. lið urðu hreppstjórar á Rangárvöllum. Ættir eru raktar frá
10 sonum þeirra og 1 dóttur.
Nýbýlin. Loftur, sonur Bjarna, bjó eftir hann á vesturbýlinu í 27
ár eða til 1784. Byggði þá nýbýli á útjaðri landsins við Rangá. Bæ-
inn nefndi hann Kaldbak eins og bali sá hét, er hann byggði á. Þar
bjó hann í 24 ár.
Þrátt fyrir brottflutning Lofts, voru tveir bændur og síðast einn
eftir á Víkingslæk um 28 ár eða til 1812. Þá fór þaðan að síðustu
Magnús Björnsson, Ólafssonar sama stað, og flutti að Næfurholti
eitt ár, en svo að Bolholti. Hann var faðir Kristínar konu Brynjólfs
bónda í Bolholti (d. 1878). En hann var sonur Brynjólfs Jónssonar
þess, er árið 1811 byggði annað nýbýli á útjaðri Víkingslækjar á
sjálfu Þingholtinu, sem fyrr og síðar heitir á Þingskálum. Voru þar
þá enn sýnilegar fjöldamargar búðarústir, um 100 telur ein heimild-
in, og þá sennilega þar með smákompur, er þar kunna að hafa verið.1
Enn eru þau byggð þessi býli bæði.
Rústirnar. Rústir gömlu býlanna eru nú svo gjörblásnar og út-
velt hleðslugrjótið, að þar verður ekkert mælt. Vestra býlið hefir
1) Jón Sigurðsson 4to 120, bls. 213. Sbr. Árbók Fornleifafélagsins 1888,
bls. 54—60. Þar lýsir Sigurður Vigfússon fornfræðingur 36 eða 37 búða-
rústum, flestar þeirra 30—60 feta langar og breiðar að sama skapi. Saman-
ber og lýsing þingstaðar og uppdrátt Brynjúlfs Jónssonar í Árbók Forn-
leifafélagsins 1898, bls. 13 og 48. — Á Þingskálum voru háð þriggja hreppa
þing langt fram á 18. öld. Hengdir voru þar bræður tveir, Þórður og Ög-
mundur Bjarnasynir, árið 1743 eða 44, fyrir fjárstuld m. a. og útilegu einn
vetur í Þjófahelli na. í Þríhyrningi. Þetta mun vera eitt af síðustu, ef
ekki síðasta líflát þar. En um 1750 voru hengdir 2 menn á Lambeyjar-
þingi í Fljótshlíð (J. S. sama, 222).