Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1953, Page 36

40
skilgreining túnstæða. Hár er hóllinn þarna yfir bæjarleifunum, og grjót-
varða lítil, þar sem hæst ber yfir og austast.
Suðvestur frá vörðunni eru bakkar enn að blása, og þar litlu neðar
hefur blásið ofan af mannsbeinum. Hafa þau víst áður sést og verið hreyfð
ellegar fokið og oltið nokkuð út, því að þau voru í engu samhengi. Tíndi
ég þar upp úr sandinum ósamstæða parta af 5 leggjum, brot úr höfuð-
kúpu og fáein minni bein (úr mjöðm, hrygg og rifi). Bein þessi lét ég
í örlítið skýli, steinum lukt, þannig að ekki gat blásið burt eða týnzt á
næstu árum. Lét svo Kristján Eldjárn fornminjavörð vita þetta, og fór
hann þangað litlu síðar. Dys, mjög gamalt, virðist þetta vera, en er þó
venju fremur nærri bænum. Bein þessi voru hér um bil 36 faðma sv. frá
vörðunni nýnefndu, og þar af 28 fm. uppi á grastorfunni. — Stefnan á
Stangarfjall, nv. við Búrfell í Þjórsárdal. Búið er nú að setja öfluga girð-
ingu þarna lítið sunnar á sandinum. Neðan við hana er rás eftir leys-
ingavatn. Ef til vill hefur þar verið auðsóttara vatnsból frá bænum en
um háu og bröttu brekkuna, niður að læknum.
2. Annað, en þó reyndar aðalerindið að Svínhaga, var það, að vita með
vissu, hvort fótur væri fyrir óljósri sögu og órökstuddri um „elzta“ Svín-
haga. Er eg nú sannfærður um, að svo er ekki.
Helgi (d. 1951) Auðunsson (d. 1923) Jónssonar, er alinn upp í Svín-
haga og var bóndi þar (eða ráðsmaður hjá móður sinni) fullyrti það, að
hvergi í Svínhagalandi sæjust aðrar bæjarleifar. Sunnan lækjarins er landið
allt örfoka, nema snepillinn vestur að ánni, frá nýnefndu bæjarstæði. —
Rústir af heilum bæ geta því hvergi verið huldar sandi á því mikla svæði.
Og ekki fremur undir hinum grunna jarðvegi nýgræðingsins að ofanverðu
í hrauni þessu. Norðan lækjarins er nokkuð mikið og gott graslendi óblásið,
sem tilheyrir Svínhaga. En þar hefur ekki verið svo mikið áfok og ekki
svo djúpur jarðvegur, að leifar stórbýlis geti dulizt á þeim slóðum.
Um leið og Helgi reiddi mig milli bæja, sýndi hann mér þann eina stað,
er einhver vafi væri um. Hann er nokkuð langt upp með Svínhagalæk að
sunnanverðu, á gjörblásinni melöldubrún, móti austurátt. Þar er lítil dreif
a'f aðfluttu hraungrjóti, úr hraunbrún þar í nánd. Steinarnir eru fremst
á brúninni, og svo er hún blásin, að nokkuð af grjótinu er hrunið niður í
brekkuna. Grjótdreif þessi er þó ekki meiri en svo, að svaraði til eins
húskofa, fjárborgar eða fremur lítils fjárskýlis. Og langt frá því að vera
á nokkurn hátt líking af bæjarstæði. — En líklegast taldi eg að leita
bæjarstæðis í nánd við þennan silfurtæra læk.
71. Nœiurholt (Næfraholt). — StaSurinn, byggSin og stcerðin.
Næfurholt gamla hefir lengi verið næsti bær við Heklu, um 10 km