Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Blaðsíða 43

RÓÐUKROSSINN í FANNARDAL
49
Eiríkur Elísson, sem hreinsaði krossinn og bar á hann á sínum
tíma, segir að greinilegt sé að annar armur Kristsmyndarinnar hafi
brotnað af.
Telur Eiríkur líklegt að Kristsmyndin sé úr eik og að hún sé hag-
eyriiram er fjallað í rentukammerbréfi til stiftamtmanris 21. apríl 1764
(stiftamtmannssafn III, nr. 28) og í bréfi stiftamtmanns til rentukammers
14. maí 1764 (stiftamtmannssafn I, nr. 13, bréfabók), þar sem stiftamt-
maður leggst gegn málaleitan Péturs; rentukammerið synjar málaleitan
Péturs með brófi til hans 2. júní 1764 (bréfabók rentukammers 1763—1766,
nr. 422; þar sést að Pétur hefur sótt um bæturnar 1. september 1763). 1
konungsbréfinu er Guðríður talin Sigurði „i andet led beslægtet" og þurftu
þau því konungsleyfi til að eigast, en biðin eftir leyfinu olli of bráðri barn-
eign. Ekki verður þó rakinn svo náinn holdlegur skyldleiki þeirra hjóna,
enda þótt ættir þeirra séu nógu kunnar til þess, ef svo hefði verið, en Guð-
ríður hafði áður verið gift systrungi Sigurðar (sbr. Æ Au nr. 7016 og 7029)
og voru slíkar sifjar ærnir meinbugir á hjónabandi að lögum. Stóridómur
(löggjöf um legorðsmál frá 2. júlí 1564, sjá Lovsamling for Island, I. bindi,
bls. 84—89) og raunar einnig eldri hjúskaparlöggjöf leggur skyldleika og
mægðir að jöfnu í hjúskapar- og skírlífismálum, sjá Ármann Snævarr: ís-
lenzkar réttarreglur um tvenna lijúskapartálma frá siðaskiptum til vorra
daga, Afmælisrit helgað Ólafi Lárussyni prófessor 25. febrúar 1955, bls.
1—20, einkum bls. 2 og 6. Stefán getur þó varla verið fyrsta barn þeirra
Skeggjastaðahjóna, enda þótt liann sé fyrstur talinn í ættarbókum). — Stefán
Sigurðsson er farinn að búa í Fannardal 1808 (tvö næstu ár á undan vantar
sóknarmannatal í Skorrastaðarprestakalli), hafði áður búið á Barðsnesi, en
þar eru rnörg börn hans fædd. Hann er síðast skráður í manntali í Fannardal
1833, en dó á Hólum 16. apríl 1838. Kona hans var Halldóra Sveinsdóttir í
Viðfirði Bjarnasonar „hins sterka“, en móðir Halldóru var Ólöf Péturs-
dóttir Eiríkssonar (Arnsted). Var Pétur prestur á Hofi í Vopnafirði, en
kona Péturs var Halldóra Jónsdóttir prests að Hólmum Guttormssonar. Hefur
Halldóra Sveinsdóttir vafalaust borið nafn ömmu sinnar. Hún var fædd
í Sandvík um 1765, en dó á Hólum 11. apríl 1838. — Um Stefán í Fannardal
segir á tveimur stöðum í Æ Au, að hann hafi verið „smiður góður og vel
virtur en fremur ((heldur) fátækur“ (nr. 2731 og 7030), enda áttu þau hjón
10 börn sem komust til marins. Þessi ummæli koma vel heim við sóknarmanna-
töl og styðjast e. t. v. við þau, en þar segir um Stefán 1808: „besti smiður,
fátækur en bjargast", 1811: „góður smiður“, 1812; „besti smiður“, 1818:
„fátækur, hagur vel“, og það ár eru sagðar í Fannardal „bækur nógar til
lestrar á sunnu- og rúmhelgum dögum og daglega lesið“. Af Stefáni í
Fannardal er að vonum mikill ættbogi kominn. Hinir gömlu norðfirðingar
í uppvexti mínum áttu mjög margir ætt til hans að rekja, og nú hafa af-
komendur hans raunar dreifst víða. Ég sem þessar línur rita og er rót-
gróinn norðfirðingur að ætt get t. d. rakið ætt mína til Halldóru og Stefáns
á þrjá vegu: Valgerður dóttir þeirra var langamma mín (móðir Stefáns
Oddssonar, föðurföður míns) en Guðríður dóttir þeirra (kona Jóns Vilhjálms-
soriar á Kirkjubóli) var langamma móður minnar (móðir Torfa Jónssonar
4