Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Page 64

70
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
elstu, eru allar greinilega húsaþiljur en annar miðaldaskurður er úr
stoðum eða dyraumbúnaði að líkindum. Þessi fjöl frá Gaulverjabæ
er þykkari en vænta má af þilviði en hitt ríður þó baggamuninn að
lengdin og hinn einkennilegi bogni efri endi bendir eindregið til
þess að hér sé ekki um þilvið að ræða.
Fjölin virðist öllu fremur vera úr einhverju lausu húsgagni.
Varla er um að ræða að hún sé úr borði og heldur ekki úr kistu eða
skríni en öllu líklegra gæti talist að hún væri úr rúmbrík eða öllu
heldur sæti, bekk eða stól. En áður en lengra er haldið þykir rétt að
gera nánari grein fyrir aldri fjalarinnar.
Skurðstíllinn á skrautverkinu er í rauninni auðþekktur við fyrstu
sýn, Hringaríkisstíllinn sem alþekktur var einkum í vestanverðri
Skandinavíu og Englandi á 11. öld. Hann er einkum þekktur af rúna-
steinum og skartgripum og dregur nafn sitt af Hringaríki í Noregi
þar sem finna má marga rúnasteina með þessu skrautmunstri. Er
ekki þörf á að gera nánari grein fyrir þessum stíl hér; svo víða
er búið að því og að því er tekur til Islands hefur Kristján Eldjárn
gert það mjög rækilega, bæði í fyrmefndri grein um Flatatungu-
fjalirnar í Acta Archaeologica og í kaflanum Norræn stílþróun á
söguöld í Kuml og haugfé, 1956.
Á þeim tíma er þær greinar voru ritaðar voru fjalirnar frá Flata-
tungu eini þekkti tréskurðurinn í greinilegum Hringaríkisstíl en
síðar hefur aðeins eitt dæmi komið auk þessarar fjalar nú, tveir blað-
teinungar sem skornir eru á borð í einu víkingaskipanna sem grafin
voru úr Hróarskeldufirði. Má því segja að hér sé ekki lítill fengur
fyrir rannsóknir á skrautlist víkingaaldar þar sem er þessi nýi
Gaulverjabæjarfundur og er vissulega óvænt að Island skuli leggja til
nær allt sem þekkt er af tréskurði í Hringaríkisstíl.
Hins vegar er stíllinn svo útbreiddur um Norðurlönd að mikið
hlýtur að hafa verið til af útskurði í Hringaríkisstíl í öndverðu en
það hefur ekki náð að varðveitast. Á þetta hefur verið bent fyrr, en
rétt er að minna á það einu sinni enn. Þessir íslensku fjalastúfar
sýna einmitt best örlög tréskurðarins. Hinir fornu húsaviðir og
aðrar vænar spýtur hafa verið notaðar aftur og aftur við endursmíð
húsa hér á landi, sagaðar niður og svo fúnað og smáeyðst eftir því
sem þær voru oftar notaðar. Nokkrar smáspækjur eru eftir sem að
öllu eðlilegu hefðu í rauninni löngu átt að vera farnar forgörðum
einnig. Annars staðar á Norðurlöndum þurftu menn ekki að spara og
gernýta timbrið eins og hér. Þeir gátu leyft sér að henda gömlum