Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Side 118

124
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
„við innganginn í kórinn“ í hinni nýreistu timburkirkju og „standa
þær nú á ferhyrndum fæti uppdregnum og eru tappaðar upp í bitann,
en hausinn af þeim er skilinn frá og settur ofan á bitann.“38
Tekið er fram hjá Gísla biskupi að kór Möðruvallakirkju var
„uppbyggður af lögmanninum M. Magnúsi Björnssyni Anno 1625.“39
Gera verður ráð fyrir, að gangur mála hafi verið sá að lögmaður nýtir
eftir landsvenju það úr gamla kórnum, sem nýtanlegt var, og bætir
við nýju efni þar sem þess var þörf. Ekki er ætlandi, að hann hafi
breytt byggingarlaginu neitt að ráði, né hlutföllum. Hinsvegar hefur
hann eins og allir höfðingjar, sem mikið áttu undir sér, reynt að tolla
í tískunni að svo miklu leyti sem hið rígskorðaða íslenska lénsveldi
leyfði. Helst var hægt að koma nýjum stílstefnum að í inventari eins
og dæmin sanna. 1 altaristöflum, prédikunarstólum, bekkjarbríkum,
hefðarsætum o. fl. Ekki verður betur séð en altarisstafir lögmanns-
ins séu gerðir eftir forsögn þeirrar liststefnu sem hæst bar í Evrópu
um það leyti er kórinn á Möðruvöllum er reistur, barokstílsins.
Undna súlan er þar fastur stílliður.
Hvað á að segja um þá spaugilegu staðreynd að uppundinn barok-
stöpull frá öndverðri 17. öld er orðinn að öndvegissúlu rúmri öld síð-
ar? Getur það hugsast? Hvað gæti þessi vindreim annað verið,
með þann bakgrunn í huga sem hér hefur verið brugðið upp. Til-
hneigingin til að ættfæra torkennilega hluti til fornaldar hefur alltaf
verið sterk, er sjálfsagt einnig eldri en menn gera sér ljóst. Árátta
þessi verður m. a. að skoðast í Ijósi ástar og mikils lestrar á ís-
lenskum fornsögum. Hún sýnir okkur einnig hversu stopult það
getur reynst að treysta á minni blessaðrar alþýðunnar. Það þarf
reyndar ekki alþýðu til. Sjálfur Brynjólfur biskup Sveinsson telur
t. d. að hurðarhringurinn á Helgafellskirkju hafi legið „á pöllum
goða að Hofstöðum er þeir sóru sinn embættiseið etc.“40 Páll lög-
maður Vídalín er heldur ekki í neinum vafa um hver sé höfundur
skálanna á Hrafnagili, Silfrastöðum, Auðkúlu, Ljárskógum og Val-
þjófsstað. Það er auðvitað enginn annar en Þórður hreða.41 Sjálf
kirkjuhurðin á Valþjófsstað hefur til skamms tíma einnig verið
talin verk sama höfundar. Enn þann dag í dag hittir maður góða
kunningja á förnum vegi sem neita því með þjósti nokkrum að hurð-
in sú arna hafi nokkurn tíma fyrir kirkjudyr komið, enda þótt búið
sé að sanna það fyrir löngu að þar hafi hún verið frá upphafi.42
Hér er því við að bæta til gamans að á einum stað í þeim hafsjó út-
tekta, sem ég hef lesið, er getið „öndvegissúlna". Brynjólfur biskup
Sveinsson keypti á sínum tíma slatta af jörðum í Vopnafirði. I einni