Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Qupperneq 139

VARÐA SVBINS PÁLSSONAR í KVÍSKERJAFJÖLLUM
145
hálfan annan kílómetra norðvestur af Hnútu; mun vera um 780 m
yfir sjó. Þess er að gæta að jökullinn hefur fyrrum náð miklum mun
hærra upp eftir höfðanum sem þá hefur því verið réttnefndur hóll
eins og hann raunar er að framanverðu og vestan eins og á dögum
Sveins. Enda mun það fyrst á þessari öld að hæð þessi lítur út sem
höfði þeim megin sem að jöklinum veit. Er því lýsing Sveins á jökul-
stöðunni þarna mjög eftirtektarverð og mun enn í dag hægt að átta
sig á henni eins og hún var 1794, eftir lýsingu hans og ummerkjum
á staðnum.
Um það bil þar sem hæst ber á þessum stað er allstór steinn og á
honum vörðubrot. Hefur það verið þar í minni elstu manna, þeirra
er ég man. Hins vegar munu menn ekki, t. a. m. ábúendur á Kví-
skerjum um aldamótin síðustu, hafa talið sig vita með vissu uppruna
vörðunnar þótt þeim væri kunnugt um för Sveins á Öræfajökul og að
hann hafi hlaðið vörðu einhvers staðar efst í Kvískerjafjöllum og
lagt þar í pening. (Gæti sú vitneskja ef til vill hafa verið komin frá
Þorvaldi Thoroddsen er hann var á ferð um Austur-Skaftafellssýslu
1894). En leið hans á jökulinn vissu þeir ekki nákvæmlega þar sem
lýsing Sveins var þá almennt ekki tiltæk.
Það var því ekki fyrr en alllöngu síðar, er lýsing Sveins á leiðinni
hafði verið gerð kunn, að ljóst lá fyrir hvernig varða þessi var til
komin. Gengu þá menn á Öræfajökul frá Kvískerjum — 1940, um
miðjan júlí — og höfðu jafnframt í huga lýsingu Sveins á leið hans
á jökulinn, en henni hafði Jón Eyþórsson lýst í aðalatriðum sama
ár í útvarpserindi. Vakti það sérstaka athygli þeirra hve staðhættir
þarna, þar sem vörðubrotið er, voru líkir og lýsing Sveins. Hefur
það og komið enn betur í Ijós við nánari athugun og mun þar raunar
enginn vafi á, jafnvel þótt ekki kæmi fleira til sem þegar skal vikið að.
Síðan gerðist það haustið 1965 er komið var þarna að vörðunni að
því var veitt athygli sem ekki hafði verið tekið eftir áður að í stein-
inn, sem varðan stendur á, er höggvinn bókstafurinn P. Mun mega
telja vafalaust að það sé fangamark Sveins þótt ekki hafi verið tekið
eftir því fyrr. Bæði er að fremur hefur verið fáförult á þessar slóðir
og ber lítið á stafnum í fljótu bragði, — til þess að víst sé að þeir
sem ekki vita um hann taki eftir honum, þarf birtan sennilega helst
að vera með sérstökum hætti — en stafurinn sést þó skýrt er maður
veit af honum. Vera má einnig að ofviðri mikið, sem gerði veturinn
áður, hafi rifið skófir af steininum og stafurinn því ef til vill sést
betur. Lítilsháttar skóf sést þó í farinu; einnig vottar fyrir stafnum
10