Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1976, Page 94

96
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
hverjum þeirra eru eða hafa verið fjórar álmur eða armar, sem
svipar mjög’ til armsins með gatinu á beislisbrotinu frá Sámsstöð-
um. Einn þessara beislisádrátta (Þjms. 4158) fann Þorsteinn Erlings-
son er hann gróf á Laugum á Hrunamannaafrétti sama sumar og
hann rannsakaði Sámsstaði. Hinir tveir fundust á Stóradalsafrétti
(Þjms. 1222) og í Hróarsholtsklettum (Þjms. 6250).80 Matthías
Þórðarson hefur talið líklegt að gripir þessir séu innlend smíð.90
Heldur er það ótrúlegt en þó ekki útilokað. Brotið frá Sámsstöðum
er að ýmsu leyti talsvert frábrugðið þessum gripum, þrátt fyrir nokk-
ur líkindi.
Sá beislishluti sem mest minnir á Sámsstaðabrotið er frá Öland
í Eystrasalti og er hann geymdur í Statens Historiska Museum í
Stokkhólmi (nr. 15904), sjá 26. mynd. Eylenski beislishlutinn er
talsvert lakari smíð, en af honum má ráða nokkuð um upphaflega
gerð brotsins frá Sámsstöðum. Enn fáskrúðugari beislishluti frá Ter-
lunde sókn á Öland er í Statens Historiska Museum (nr. 4837). Loks
mun svipaður beislishluti hafa fundist í Pimperne í Dorset á Eng-
landi. Hefur Paulsen haldið því fram að eylensku beislishlutarnir hafi
verið smíðaðir á Englandi.91
Sámsstaðabrotið hefur verið falleg smíð þótt nú sé það máð. Má
telja líklegt að það sé ensk smíð. Eylensku gripirnir gætu hins
vegar vel verið innlendar eylenskar stælingar á enskri hliðstæðu
Sámsstaðabr otsins.
Tímasetning beislisbrotsins frá Sámsstöðum til 11. aldar er áreið-
anleg. Erfiðara er hins vegar að skipa brotinu nákvæmari sess í
tíma. Víst er að af því hefur brotnað áður en það hafnaði í jörðu og
líklegt að þess vegna hafi verið reynt að berja úr því silfrið. Getur
það því hafa verið komið til ára sinna.
C. Gerðþróunarfræði og húsagerð.
Allt frá dögum Valtýs Guðmundssonar hefur verið reynt að sýna
fram á þróun íslenskra bæjarhúsa í aldanna rás. Hér er ekki ætlunin
að rekja kenningar einstakra fræðimanna um þetta efni heldur að
minnast á nokkur aðferðaleg og fræðileg grundvallarvandamál tengd
því.
80 Kristján Eldjárn (1949), bls. 8—9.
80 Matthías Þórðarson (1943 a), bls. 276.
Ði Paulsen (1937), bls. 23—24.