Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1976, Page 150

152
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
hafa verið Jóhannes. En sama villan kemur fyrir hjá Árna þar sem
hann er að lýsa drifnum bókarspjöldum á Hólum: hvara er Christur
in cruce og Joseph og Maria nedan under (Isl. fornbréfasafn III, bls.
607). Villan er sérkennileg og styður þá ályktun sem einnig að öðru
leyti er trúleg, að Árni Magnússon hafi sjálfur sagt fyrir texta minn-
isgreinanna.
En hver er sá færi teiknari sem hefur dregið upp myndirnar?
Þegar Árni og Magnús koma í Vatnsfjörð sumarið 1710 er þar
prestur enginn annar en séra Hjalti Þorsteinsson, aldavinur Árna
og hjálparhella í mörgum greinum. Séra Hjalti er að svo mörgu góðu
kunnur að óþarfi er að rekja það hér (sjá Matthías ÞórSarson, Is-
lenzkir listamenn (I), Reykjavík 1920, bls. 1—9). Það eitt skal nefnt
að hann var áreiðanlega fjölhæfasti og mikilvirkasti myndlistar-
maður landsins um sína daga og sá sem leitað var til ef eitthvað
þurfti að teikna eða mála, og Árni Magnússon sneri sér til hans um
slíka hluti ekki síður en aðrir. Sú eina mynd sem til er af Árna sjálf-
um er talin eiga rót sína að rekja til séra Hjalta. Það hefur orðið
fagnafundur með þeim vinunum þegar þeir hittust í Vatnsfirði, hið
eina skipti sem þeir sáust eftir að þeir voru samtíða í Höfn á árun-
um 1688—90, þar sem Hjalti lærði meðal margs annars höggmynda-
list og málaralist. Nærri má geta að þeir hafa haft margt um að
tala, því að áhugamál hafa þeir mörg átt sameiginleg.
Nú eru kirkjugripateikningarnar gerðar eftir gripum í Vatnsfirði
sjálfum og tveimur kirkjum í ögurþingum, en öðrum ekki. I Vatns-
firði situr mesti myndlistarmaður landsins, séra Hjalti. Ætla mætti
að það lægi í augum uppi að hann hljóti að vera höfundur myndanna.
Sú tilviljun mætti kallast mikil fyrirmunun, ef þessar einu kirkju-
gripamyndir sem til eru frá 18. öld, gerðar heima hjá séra Hjalta,
væru ekki eftir hann. Þó má einmitt vera að svo sé. Skrifari Árna,
Magnús Einarsson, var einnig snjallur teiknari, þótt minna orð hafi af
honum farið en séra Hjalta. Jón Ólafsson frá Grunnavík segir í Ævi-
sögu Árna Magnússonar að Magnús væri bæði „merkilegur skrifari og
rissari (þ.e. teiknari). Hann var fyrst hjá þeim báðum commissariis
þar á Islandi; fylgdist síðan fyrir þénara með Páli lögmanni Vídalín
til Kaupenhafnar anno 1715, varð so eftir hjá ass. Árna og dvaldist
þar í tvö ár. En þá veiktist hann fyrir brjósti, fór aftur til Islands,
settist að Jörfa í Haukadah* (Árni Magnússons levned og skrifter,
útg. Finnur Jónsson, Ib, Kbh. 1930, bls. 45).
Séra Þorvaldur Stefánsson á Hofi í Vopnafirði segir í bréfi til Árna
Magnússonar 5. sept. 1711: „Magnús Einarsson er hneigður til mál-