Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Blaðsíða 62

64
ÁUBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
álítur það hafa verið minna og legáð austar með ranghala úr eldhúsi,
sem sveigt hafi milli baðstofu og fjóss. Þegar nánar er að gáð er
fjósið á mynd Jónasar það sama og stendur að hluta til enn þann
dag í dag. Úttektirnar frá 1881 og 1909 renna stoðum undir orð
Geirlaugar. Bæði árin er fjósinu lýst og bæði árin er það eins, miklu
minna en fjósið á teikningu Jónasar. I úttektinni 1909 er þar að
auki getið um ranghala til fjóss. Að öðru leyti er ekki annað að
sjá en úttektirnar staðíesti grunnmyndarriss Jónasar Rafnars. Þær
staðfesta ennfremur að bæjarliús þau er enn standa eru sömu stærðar
nú og þá, nema hvað búrið hefur verið lengt sem nemur einum metra
(54. mynd).
Ekki er unnt að ljúka svo þessum hugleiðingum um Hólabæ að
ekki sé minnst húsfreyju og ábúanda staðarins Geirlaugar Jónsdótt-
ur. Af fölskvalausri alúð og ást til æskuheimilis síns hefur henni
tekist að halda verndarhendi yfir þessum góðu gömlu húsum, látið
dytta að og endurnýja eftir þörfum. Til þess hefur hún notið að-
stoðar sona sinna, þeirra Ólafs og Rafns. Geirlaugu eigum við að
þakka að torfbærinn í Hólum stendur enn með sínu ríka og ómetan-
lega safni fornra menningarminja. Nú hlýtur það að koma í hlut
þjóðmenningarsafns Islendinga að taka við. Má ég svo að endingu
þakka frú Geirlaugu í Hólum og sonum hennar alla veitta aðstoð
og vísbendingar um aldur og sögu þessa merka bæjar.
A thugasemdir:
Verk þetta er unnið með styrk úr Vísindasjóði árin 1965—66, og með styrk
frá Húsfriðunarsjóði árin 1977—79.
Heimildir um kirkjur í Hólum eru kirkjustóll Hóla og vísitasíugerðir biskupa,
Gísla Þorlákssonar, Jóns Vigfússonar, Einars Þorsteinssonar, Steins Jónssonar.
Allt i Þjóðskjalasafni Islands.
Úttekt bæjarins í Hólum eru í Héraðsskjalasafni Akureyrarkaupstaðar og
E y j af j arðarsýslu.
Um strikgerðir á Norðurlöndum vísast til Kulturhistorisk leksikon for nordisk
middelalder XIII, 484—86, undir Profil.
Allar Ijósmyndir og teikningar eru eftir höfund greinarinnar nema annars sé
getið.