Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Blaðsíða 86

88
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
eða nánar tiltekið 1550—78, og af þeim eru 34 taldir vera greini-
lega með sama höfundarsvip og efalítið gerðir á sama verkstæði. Auk
Hróarskeldusteinanna eru svo um 50 verk sömu ættar annars staðar
á Sjálandi, 11 á Skáni (og Gotlandi) og 12 á Lálandi-Falstri og
Fjóni. Aftur á móti er ekkert slíkt verk á Jótlandi svo víst sé. Til
samans eru í Danmörku þekkt hvorki meira né minna en um 110
verk frá þessu eina og sama verkstæði, langflest legsteinar, en
einnig nokkrar leturtöflur á húsum. Varla eru víst dæmi til að varð-
veist hafi svo mörg steinsmíðaverk eftir sama mann frá þessum tíma,
hvorki í Danmörku né annars staðar. Óhætt er svo að taka enn einn
stein í fjölskylduna, nefnilega legstein Páls Stígssonar á Bessastöðum.
Chr. Axel Jensen fullyrðir að verkstæðið sem öll þessi verk urðu
til í hafi verið í Hróarskeldu. 1 því myrkri og nafnleysi sem umlyk-
ur ótigna menn frá þessum tíma í Danmörku, þótt listamenn væru,
hefur honum tekist að þreifa uppi meistarann sem sett hefur svip
sinn á þetta verkstæði. Hann hét Hans Maler og blómaskeið lista-
mannsævi hans hefur verið þriðji fjórðungur 16. aldar. Nafn hans
kemur aðeins tvisvar sinnum fyrir í reikningum, í annað sinn í sam-
bandi við legstein sem Friðrik annar lét gera yfir Korfits Ulfeldt
ríkisráð. Sá steinn er nú glataður, en til er af honum teikning sem
sýnir að hann hefur verið verk Hróarskeldumeistarans, en reikn-
ingurinn fyrir verkið sýnir að sá hét Hans Maler. Hann hlýtur að
hafa verið mikils metinn eða jafnvel mest metinn allra steinsmiða
í Danmörku á sínum tíma, annars er óhugsandi að sjálfur konung-
urinn hefði fengið hann til að gera legstein yfir hinn mikla mann
Korfits Ulfeldt. Um æviferil Hans Malers er annars næstum því
ekkert vitað, en líklegt er talið að hann muni fremur hafa verið
þýskur en danskur eins og svo margir iðnaðaiTnenn og listamenn í
Danmörku á þessum tíma.
En þó lítið grilli í persónulega sögu Hans Malers gegnir öðru máli
um hann sem listamann eins og nærri má geta þar sem honum verða
eignuð á annað hundrað listaverka sem enn eru til. Chr. Axel Jensen
hefur flokkað þessi verk eftir aldri og sýnt þann þróunarferil sem þá
kemur fram, frá síðgótík til renessans. Hér skal ekki farið út í að
rekja þann feril, þótt fróðlegur sé, heldur aðeins vikið að sérkennum
þeirra verka Malers sem kenna má í grófum dráttum við áratuginn
1560—70. Frá því tímabili eru til margir legsteinar með herklæddum
manni í súlnaumgerð og leturtöflu með fraktúruletri fyrir neðan.
Þessi herklædda persóna sést líklega einna fyrst á legsteini Franciscus
Hispanier (eða de Medina), sem var herold Kristjáns þriðja og dó