Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Blaðsíða 114

116
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
að þetta sé „ltjörin bók handa íslenskum hestamönnum og öllum unnendum ís-
lenska hestsins‘‘. Venjulega hef ég vantraust á því sem segir á bókarkápum, en
ég' er sannfærður um að í þessu tilfelli er ekki nema um sannleika að ræða. Til
þess að fjalla um svo flókið og vísindalegt efni er bókin mjög aðgengileg, læsi-
leg og laus við innantómt lærdómsprjál. En sjálfur er ég hvorki íslenskur né
hestamaður. Mér þykir vænt um íslenska hesta — svona fyrir augað — en ég
hef enga sérþekkingu á þeim, á hestum yfirleitt eða öðrum dýrum. Um dýra-
lækningar eða aðrar lækningar veit ég heldur ekki neitt. Hvers vegna er ég þá
hér? Vert er að veita því eftirtekt að það er lieimspekideild — ekki dýralækn-
ingadeild eða iæknadeild —- sem hefur talið ritgerð þessa hæfa til varnar við
doktorspróf. Ég er því kominn í boði Heimspekideildar Háskóla fslands. Mig
langar að nota tækifærið til að þakka deildinni fyrir þann heiður er mér hefur
verið veittur með þessu boði. Mikið er ánægjulegt fyrir mig að hafa fengið
þetta tækifæri að koma til Islands. Nú er víst og satt að ég á marga og góða
vini í heimspekideild, en það veit ég einnig að þeir eru heiðarlegir menn, er ekki
mundu hafa boðið mér, hefðu þeir ekki talið mig dómbæran um Sögu hesta-
lækninga á íslandi! Það er einnig að öllu leyti viðeigandi, að doktorsrit
Housers hefur verið lagt fram í heimspekideild. Þó að ritið sé að vísu að miklu
leyti dýralækningalegs eðiis, er það að meira leyti menningarsög-ulegs eðlis.
Nánar til tekið er helstu heimilda ritsins aflað úr munnmælum — svörum við
spurningaskrám og uppskriftum eða segulbandsupptökum af vörum manna. Ritið
er ekki heldur takmarkað við aðgerðir sem hafa í raun og veru læknað hesta —
það kemur einnig- mikið við þjóðtrú um hrossalækningar. Auk lækninga á ákveðn-
um hestasjúkdómum er líka rætt um trú og venjur sem lúta að eflingu eigin-
leika er sóst var eftir í hestum, eða að forðast óæskilega eiginleika í þeim t.a.m.
í þeim köflum er nefnast Leiðindi og strok, og Þjóðtrú um frjósemi hryssa og
ákvörðun-kyns og litar. Með öðrum orðum: Ritið fellur að miklu leyti undir
þau fræði er nefnast þjóðháttafræði, þjóðtrúarfræði, þjóðsiðafræði og þjóð-
sagnafræði. Við getum samnefnt þessi fræði þjóðfræði. Reyndar kemur ritið
þessum fræðum svo mikið við að segja mætti að titillinn — Saga hestalxlcninga
á Íslandi — sé ögn villandi. Ef til vill væri Þjóðfræðisaga liostalækninga á ís-
landi réttnefni.
Þótt efniviðurinn sé sóttur í íslensk munnmæli, notar Houser líka allmikinn
samanburðarefnivið frá þjóðfræðasöfnum í öðrum löndum, sérstaklega frá
Norðurlöndum, ekki síst Svíþjóð, og úr prentuðum bókum sem hafa munnmæla-
sagnir að geyma. Þær aðferðir sem við verður að hafa við söfnun slíkra heim-
ilda, við mat á þeim, við notkun og samanburð þeirra, eru í aðalatriðum þær
sömu, hvert sem efnið er, eða frá hvaða landi sem það er sótt. Við slík störf
hef ég fengist að minnsta kosti í tuttugu og fimm ár og það er við þær hliðar
málsins sem ég ætla aðallega að dvelja hér á eftir í andmælaræðu minni.
Efni doktorsritsins er skipað niður á þá leið, að heimildir, heimildaöflun og
vinnuaðferðir eru teknar til meðíerðar í Formála; i 31 eftirfarandi köflum er
rætt um tilteknar lækningaaðferðir og ráð við tilteknum hrossasjúkdómum.
Kaflarnir 1—5 fjalla um skurðaðgerðir á hestum, 6—8 um sjúkdóma í melt-
ingarfærum, 9—10 um sjúkdóma í þvagfærum, 11—14 um húðsjúkdóma, 15 um
kreddur um hárafar hestsins, 16 um augnveiki, 17-—20 um munnsjúkdóma, 21—
23 um þrjá sjúkdóma, sem einkum hafa tíðkast á íslandi, 24 um óákveðna sjúk-