Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Blaðsíða 42

44
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
segir: „Kórinn tvö stafgólf--Framkirkjan með 4um bitum á lofti“,
og Steinn Jónsson: „kórinn í einu stafgólfi en framkirkjan í 2ur.“
Hvernig víkur þessu ósamræmi við? Ástæðan er að mínum dómi
þessi: Kirkian er hreinræktuð stafkirkja að norskri fyrirmynd hið
neðra. Framkirkjan markast af fjórum stöfum eða stöplum og kór-
inn af fjórum einnig, nema hvað tveir stöplarnir á mótum kirkju
og kórs eru báðum hiutum hússins sameiginlegir. Steinn biskup
segir kirkju og kór undir sama formi, þ.e.a.s. hvorttveggja er jafn-
breitt og hátt. Yfirgrind kirkjunnar hinsvegar er annars eðlis. Gísli
Magnússon fræðir okkur um það að bitar kirkjunnar séu átta. Þrír
þeirra liggja á stöplum en fimm á syllum án stafa. Hér er því við
að bæta að Gísli biskup segir eftir að hann er búinn að skrifa að í
kirkjunni sé „alls 6 stöplar", að þar séu þar fyrir utan „2 lítilfjör-
legir stafir undir syllum í miðri framkirkjunni“. Af því, sem nú
hefur verið sagt, er ljóst að Jón Vigfússon og Einar Þorsteinsson
taka mið af efri grind hússins í sínum umsögnum, en Steinn biskup
af þeirri neðri. Vegna lítilfjörlegu stafanna tveggja finnst honurn
framkirkjan vera tvö stafgólf.
Um ræfrið fáum við það að vita hjá Einari og Gísla að skammbitar
eru í sperrum og súð í þaki. Flestir biskupanna nefna „stokkfellt þil“
sem merkir að mínum dómi stafverksþil fellt „allt frá syllum til
hinna efri“ eins og Gísli biskup orðar það, og einnig í stöpla. Þá nefn-
ir Gísli áfellur og miðsyllu á kórbaksþili „neðar bita“, auk þess sem
það er föst regla hjá honum að gefa stærðir. Hann segir: „Kór og
kirkja undir sama formi á lengd millum gaflþilja 14y2 al, á breidd
millum hliðþilja B1/^ al og á hæð undir bita 5 al“. Nákvæmar gat það
varla verið, einungis vantar okkur fulla hæð og lengd kórs. Flestar
þær torfkirkjur, sem við þekkjum til nokkurrar hlítar, eru með kross-
reistu þaki, svo nærri má fara um hæðina með einfaldri flatarmynda-
fræði. Um kórlengdina ríkir meiri óvissa. Eftir því sem ég hef athug-
að er nokkrar reglur að finna um hlutföll kórgrunnsmyndar annars
vegar og hlutfall milli lengdar kórs og framkirkju hinsvegar, sem
of langt mál yrði að ræða hér. Geta vil ég þess engu að síður, að
þrjár reglur eru merkjanlegar. Sú fyrsta er „ad quadratum", sú önn-
ur er „ad triangulum" og sú þriðja að hlutfallið milli lengdar kórs
og kirkju er oft í gullinsniði. Tvær þær fyrri geta tæplega gilt hér,
kórinn yrði þá óeðlilega stór miðað við framkirkjuna, þar sem hún
er sögð fimm stafgólf, þ.e.a.s. að í henni eru fjórir bitar í lofti. Ekki
er því í annað hús að venda en setja kórskil eftir gullinsniðsreglunni,
hvort sem það er nú rétt eða ekki. Gísli biskup notar sjálfsagt íslensk-