Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Page 174

PAPEY EÐA LUNDEY
177
munka og nefna macareux moine og Spánverjar frailecillo, en fræðiheitin á
fuglinum Fratercula og Mormon benda til bræðralags og trúmanna (Lock-
wood, 1964). Skal þess nú enn getið að Danir kalla hann sopapegoje og Þjóð-
verjar Papageitaucher, en sambærileg nöfn á íslenzku væru sæpáfagaukur og
páfagaukskafari. í fornu máli gæti fuglinn vel hafa verið nefndur papagaukur
eða aðeins papi, þótt ekki séu mér kunnar skráðar heimildir um það. Væri
hann þá nefndur eftir írskum munkum eða sjálfum páfanum, sem á ítölsku og
spænsku heitir papa, dregið af gríska orðinu pappa sem þýðir faðir. Vafalaust
hefur litskrúðugt nefið þótt minna á mítur, hina skrautlegu biskups og páfa
húfu, þar sem fuglinn reigði sig og teygði í holunni og bar sig virðulega eins og
páfi i messuskrúða.
Hafi papi verið enn eitt nafn á lunda er ekki að undra þótt úteyjar á norður-
slóðum hafi jafnt verið kenndar við það nafn fuglsins og lundanafnið. Norður
af Skotlandi eru einmitt eyjar með heitum, sem á þetta benda.
Við Orkneyjar er Papa Westray og vestanvert á Hjaltlandi (Shetlandseyj-
um) er eyjan Papa Stour, sem mun þýða Stóri Papi. Einnig er örnefnið
Pabbay á tveimur stöðum á Suðureyjum (Hebrideseyjum), og auk þess eru
þar tvær eyjar, sem heita Papey. Fleiri örnefna á Bretlandi og í Færeyjum er
getið í greininni ,,Papar“ eftir Einar Ólaf Sveinsson (1945). Getur hann þess,
að enn fleiri nöfn séu til með poba, pobi, eða pobis að fyrra eða síðara lið.
Hér á landi er svo Papey og auk þess örnefnin Papafjörður, Papós og
Papýli. Er í landnámu getið tveggja þessara nafna, hins fyrsta og síðasta, en
ekki er lengur vitað hvar Papýli hefur legið (Landnáma). Virðist það helzt
hafa verið svæði í Skaftafellssýslu, sennilega suðvestanvert í Suðursveit
(Kálund, 1879—82). Vel getur það hafa verið gróðurlendi sunnan Breiða-
merkurjökuls, lítil eyja umlukt jökulsám, lónum, eða sandi, sem horfið hefur
við framskrið jökulsins, en endingin ýli minnir einmitt á enska orðið isle, er
þýðir eyja. Til er örnefnið Papil á Burra-eyju við Shetlandseyjar og skal
komið nánar að því síðar. Papa^fell er til í Strandasýslu og hylurinn Papi í
Laxá í Laxárdal (E.O. Sveinsson, 1945).
Athyglisvert er, að flest þessi örnefni eru á svæðum við sjó og sérstaklega á
eyjum. Hefur sú skýring verið gefin, að írskir munkar hafi helzt kosið að búa í
úteyjum fjarri annarri mannabyggð. Hinsvegar hefur varla verið nauðsynlegt
fyrir þá munka, sem hingað komu fyrstir til lands, að reisa sér bú í Papey til
þess að komast í einveru á meðan ísland var enn allt óbyggt. Eru það fremur
lundar en menn, sem velja sér búsetu í litlum úteyjum.. Er ekki ósennilegt að
orðið papi hafi verið eitt af varúðarorðum (nóa) á lunda, sem notað var líkt
og prófastur á meðan papar voru helztu kennimenn, en þetta varúðarorð hafi
verið komið úr notkun þegar fyrst var reynt að skýra tilkomu papaörnefnanna
og nýtízkulegri orð svo sem prestur og síðar prófastur komin þess i stað. Þeg-
12