Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Page 180

BJARNAGARÐUR í LANDBROTI
183
fleira má lesa úr öskulögum og sumt það kemur miður vel heim við
niðurstöður — ef nota skal það orð — Sigurðar varðandi aldur Landbrots-
hraunsins.
Aldur hraunsins
Þorvaldur Thoroddsen telur að Landbrotshraunið sé úr Eldgjá komið og
runnið sennilega á fyrri hluta 10. aldar. Þessa skoðun gera þau bæði, Guðrún
Larsen (1979) og Sigurður að sinni. í grein sinni lætur Sigurður þess getið að
sá er þetta ritar telji hraunið 5200 ára og hef ég raunar talið það lágmark (Jón
Jónsson 1979).
Ekki lætur Sigurður þess getið á hverju ég byggi þessa skoðun en það er
raunar 4 aldursákvarðanir (C14) á gróðurleifum, sem teknar hafa verið hver
ofan við aðra (í tröppu) og ofan á hrauninu (Jón Jónsson 1975). í Landbroti
er lögð upp i hendur manns alveg óvenjugóð aðstaða til að leggja dóm á það
hvort hraunið sé runnið á landnámsöld eða fyrir þann tíma. Þetta er
öskulagið frá gosinu í Öræfajökli 1362. Þetta notfærði ég mér s.l. sumar
þannig, að ég mældi annars vegar þykkt jarðvegslagsins, sem myndast hefur
eftir þetta gos þ.e. frá 1362 til dagsins í dag og hins vegar frá þessu öskulagi
niður á gjallið í Landbrotshólum. Mælt var samtals á 14 stöðum. Meðal-
þykknun jarðvegs frá 1362 reyndist vera 1,14 mm á ári. Með því nú að mæla
frá Öræfajökulslaginu niður á gjallið í hólunum og reikna með sömu jarð-
vegsþykknun og áður er nefnd (1,14 mm/ár), því ekki verður séður nokkur
munur á jarðvegi ofan eða neðan Ö-lagsins. Kom við það í ljós að jarðvegs-
myndun á þessum 14 stöðum hefur hafist nálægt árinu 916. Á nokkrum
öðrum stöðum komst ég verulega lengra aftur í tímann með því að beita sömu
aðferð, eða til ársins 830. Þau jarðvegssnið, sem byggt er á voru tekin nálægt
Ásgarði við Beinaklett, í hól vestur af Efrivík, út af Syðrivík, vestur af
Þykkvabæ, vestur af Seglbúðum og við Farvegarháls. Allir þessir staðir eru
langt inni á hrauninu og uppi á eða utan í gjallhólum. Öllum hlýtur að vera
ljóst að á slíkum stöðum verður jarðvegsmyndun ekki fyrr en löngu — senni-
lega öldum — síðar en úti við rendur hraunsins. Af þessu einu saman ætti að
vera ljóst að sú fullyrðing að hraunið sé runnið á sögulegum tíma fær engan
veginn staðist, en hér kemur enn fleira til. Hvar átti að taka allt það efni í nær
8 km langan garð á hrauni, sem var aðeins um 270 ára gamalt? Að mínu mati
er þessi garður og aldur hans með betri sönnunum fyrir því að hraunið getur
ekki verið svona ungt. Hvað svo um haga fyrir búsmala vestan garðsins? Bú-
smali er það ég best veit mjólkurpeningur, þ.e. mjólkandi ær, kýr og e.t.v.
geitur. Hræddur er ég um að bændum litist lítt á a.m.k. kúahaga í slíku
hrauni.