Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1995, Side 24

28
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
og fengu að ráða ferðinni í myndlist. Þar sem segir frá boðuninni hugsar
Bonaventura sér að erkiengillinn krjúpi. Er það sögð vera nýjung sem lista-
menn Ítalíu taka upp, og þaðan á þessi háttsemd að hafa borist norður um
álfuna. Samt sést engillinn á hnjám í Silos klaustri á Spáni þegar upp úr 12.
öld. Aðrar bækur sem orkuðu á myndfræðilegan skilning eru „Biblía hinna
fátæku" og „Spegill mannlegrar endurlausnar." Vegna boðunarmyndar
Ögurbríkar, þar sem engillinn beygir eilítið annað hnéð, er þess virði að
skyggnast um meðal skyldra mynda um boðunina, þar sem Gabríel er vinstra
megin í mynd en jómfrú María hægra megin.
A vegi verður síða í gömlu handriti í Metropolitan safninu, handritið
nefnt „Belles Heures du Jean, Duc de Berry." Er Berry hérað milli ánna Leiru
og Creuse. Limbourg bræður lýstu handrit þetta. Gerð er hér boðun Maríu,
myndin frá 1410. Hún er forkunnar vel máluð og þétt skrautið kringum
hana glæsilegt. Grönn súla skiptir myndinni í tvennt. Kemur upp í hugann
bolur gylltu súlunnar í boðunarmynd Ögurtöflu. Er hann annars eins og
súlubolur í gotneskri kirkju í boðunarmynd frá 1442-1445, sem á heima í
franskri listasögu og er eftir svonefndan meistara Aix boðunar. Súlur þessar
hafa sennilega táknrænt gildi. Meðan María guðsmóðir gekk með son sinn
Jesú á hún að hafa gripið utan um súlu. Súlan sem Kristur var húðstrýktur
við tengist henni. Þá má telja Mérode altaristöfluna, sem er þrenndarbrík
eftir Flémalle meistarann, ef til vill frá 1425, hina miklu Gent brík Jan van
Eycks, sem er reyndar talin eftir þá bræður Hubert og Jan, sennilega frá
1432, fleira en eitt verk eftir Roger van der Weyden, og hér miðhluti þrennd-
arbríkar í Louvre, sem og Columba taflan eftir hann í Munchen, dóms-
dagstafla hans í Beaune, frá því fyrir 1452, og mynd í Metropolitan safninu.
I þessum hóp á heima boðunarmynd eftir Dirk Bouts í Prado safni í Madrid,
og önnur eftir Petrus Christus (d. 1473 eða 1474), hún í Berlín. Loks sakar
ekki að geta um boðunarmynd eftir Hans Memling frá 1482, sem Metro-
politan safnið á.
I vængjamyndum Ögurbríkar birtist hugsæi. Að því leyti eiga þær eitt-
hvað skylt við list Dirk Bouts. Þær virðast tengjast síðgotneskri málaralist
Þýskalands. Það sem ég leyfi mér að nefna tjástefnu í þessu sambandi segir
einkum til sín í mynd heilagrar þrenningar, þar sem blasa við grænn him-
inn og sterka birtu leggur frá hvítu dúfunni. Nokkur tengsl sjást við list
þýsku málaranna Lucasar Cranach og Matthíasar Grunewald, sem voru
samtímamenn þess sem málaði vængmyndir Ögurtöflu. Er Isenheim bríkin
eftir Grúnewald sögð vera síðasta mikla altarisbríkin í gotneskri hefð. Loks
virðist mér vel við hæfi að minnast á enn einn þýskan málara þessara tíma,
Friedrich Herlin (d. 1500). Virðist hann þekkja til listar Dirk Bouts og Roger
van der Weydens.