Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1995, Side 71

ELSA E. GUÐJONSSON
Um hekl á íslandi*
Hekl er unnið með svonefndri heklunál, þ.e. nál eða prjóni með krók á
öðrum enda.1 Er heklað með þeim hætti að band- eða garnlykkju er brugðið
um nálina, síðan er bandinu brugðið um nálina öðru sinni og seinni lykkj-
an dregin gegnum þá fyrri, og svo koll af kolli með ýmsum tilbrigðum eftir
því sem fyrirsögnin ber með sér.
Uppruni hekls
Frásagnir af uppruna hekls og þróun þess erlendis eru af skornum
skammti og nokkuð mótsagnakenndar. Vera má að það sé upprunnið í aust-
urlöndum sem sambland af útsaumi og hekli,3 með því að munstur voru -
og eru enn - hekluð í ofinn dúk í líkingu við útsaum með steypilykkju,4 en
verk af slíku tagi standa til dæmis á gömlum merg í Kutch, hluta af Gujarat
héraði í vesturhluta Indlands.5 Til Evrópu barst þessi vinnuaðferð á 18. öld;
hlaut hún þar nafnið tambour og náði miklum vinsældum á árunum frá 1780
til 1850.6 Raunverulegt hekl, þ. e. hekl í lausu lofti ef svo má að orði komast,
er af sumum talið hafa borist til Evrópu með Aröbum/ en aðrir telja líklegt
að það hafi orðið til á meginlandi Evrópu.8 Hin mörgu afbrigði sem nú
þekkjast af hekli þróuðust þó ekki fyrr en á 19. öld/ og öruggar heimildir eða
dæmi um raunverulegt hekl í Evrópu eldri en frá þeim tíma liggja ekki fyrir.10
Kennsla í hekli á Islandi
Ekki er vitað með vissu hvenær hekl barst fyrst til íslands, en elsta heim-
ild virðist tengd skólahaldi í Reykjavík um miðja 19. öld. Árið 1851 stofnaði
Ágústa, dóttir Gríms Jónssonar amtmanns, þar skóla fyrir stúlkur og rak
hann, frá haustinu 1852 ásamt yngri systur sinni Þóru, þar til 1853. Höfðu
systurnar, sem áttu danska móður, alist upp að verulegu leyti í Danmörku
og menntast þar. I skóla þeirra voru kennd tungumál, útsaumur, hekl,
prjón og fleira að því er Anna L. Thoroddsen rifjar upp í æskuminningum
sínum, en elsta systir lrennar stundaði nám í skólanum og var síðan látin
kenna yngri systrum sínum.11