Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1995, Page 110

114
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
var byggð á grunni eldri kirkjunnar eða hvort eldri kirkjan var látin standa
meðan hin nýja var byggð. Ekki er að sjá að hin nýja kirkja hafi verið miklu
stærri en sú eldri. A.m.k. var hún aðeins 8 stafgólf, en hugsanlegt er auðvit-
að að þau stafgólf hafi verið lengri en í gömlu kirkjunni. Lögun hennar
virðist hafa verið hin sama að öðru leyti en því að aftan við kórinn var byggt
lítið skrúðhús í einu stafgólfi og var það mjórra en kórinn og framkirkjan.
A skrúðhúsinu voru dyr út í kirkjugarðinn. Hin nýja kirkja var byggð alger-
lega af tirnbri og voru engir torfveggir með hliðum hennar. Undir hana var
„lagður upphækkaður grundvöllur af steini, fram af hverri ætlað er rúm
fyrir eitt klukkna port" segir í elstu lýsingu kirkjunnar frá 1786.53 Ekki er
Ijóst af þessu hvort aðeins hefur verið hlaðið undir veggina eða hvort stein-
fótur hefur verið undir kirkjunni allri. Það seinna virðist líklegra því fjala-
gólf var aðeins í kórnum og eftir miðju kirkjugólfinu „langt fram eftir".
Gólfið í kórnum var 2 „tröpputrinum" hærra en gólfið í framkirkjunni. Eitt-
hvað hefur verið að þessum undirstöðum því þegar árið 1796 bendir pró-
fastur á að gera þurfi við grundvöllinn umhverfis kirkjuna. Þá þegar höfðu
kirkjubændurnir haft pata af því að til stæði að leggja kirkjuna niður og því
er líklegt að ekkert hafi verið gert við undirstöðurnar.54
Þegar næst var vísiterað, í september 1787, hafði klukknaport verið reist,
en fyrir því hafði greinilega verið gert ráð þegar kirkjan var byggð. Heimir
Þorleifsson hefur túlkað heimildirnar á þá leið að port þetta hafi verið frí-
standandi framan við kirkjuna. Þó að það sé ekki óhugsandi virðist senni-
legra að skilja lýsingarnar sem svo að það hafi verið áfast kirkjunni að fram-
an með sama sniði og portið, sem sett hafði verið á eldri kirkjuna fyrir 1780.
Turninn var 7 álnir eða um 4 metrar á breidd með útbrotum en aðeins rúm-
lega 3 álna eða um 1,7 rnetra langur. Þau hlutföll sýna að harla ólíklegt er að
turninn hafi getað staðið einn því hann var hvorki meira né minna en 15,75
álna eða 8,97 metra hár.551 turninum voru þrjár hæðir og toppur upp af með
vindhana og hefur þetta verið með tilkomumeiri mannvirkjum á Islandi í þá tíð.
Hin nýja kirkja í Nesi átti ekki eftir að þjóna sóknarbörnum þar lengi því
hún var aflögð með konungsúrskurði 26. maí 1797. Byggingin fauk svo í
Básendaveðrinu 1799 og brotnaði í spón.
IV. Ritaðar heimildir um kirkjugarð í Nesi
Á kirkjugarðinn í Nesi er ekki minnst sérstaklega fyrr en í vísitatíum 18.
aldar. Ofugt við kirkjubygginguna sjálfa, sem var á ábyrgð kirkjubóndans,
var viðhald kirkjugarðsins á ábyrgð sóknarfólksins og reyndist oft erfitt að
fá það til að bæta hann eða endurhlaða.
Kirkjugarðsins er fyrst getið 1748 og er hann þá „sumpart ... hrörlegur
sumpart ölldungis nidurfallinn" og skyldi hann „af sóknarfólkinu undir til-