Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1882, Side 82
82
innri hlutum dýranna, svo er t. d. um krabba, lindýr,
ígulker, kóralla, srampa og ýms smærri dýr. Opt sí-
ast gegnum jarðlögin vatn hlaðið kalki og öðrum stein-
efnum og hefir áhrif á steingjörvingana, svo þeir fyll-
ast af krystöllum þessara efna. Innan í skeljum í
Hallbjarnarstaðakambi er opt töluvert af gulleitum
kalkspath-krystöllum, og kalla Tjörnesingar það sykur-
berg. Gömul skeljalög eru fá á íslandi; mest er við
Hallbjarnarstaði og Hringver á Tjörnesi, dálítið í Foss-
vogi og við Sog. Af hryggdýrum finna menn bein
og tennur. Lítið hafa menn fundið af hryggdýraleif-
um á íslandi, að eins nokkur hvalbein. Sumir dýra-
flokkar, t. d. ormar, kongulór, skorkvikindi og marglitt-
ur hafa í sér lítið af föstum efnum og hverfa því að
mestu við rotnunina, nema á einstaka stað, þar sem
kringumstæðurnar hafa verið sérstakar; á fáeinum
stöðum finna menn för þeirra í leir. Kongulór og skor-
kvikindi, sem á trjám hafa lifað, hafa stundum orðið
föst innan í harpeisdropum; harpeisinn hefir síðan harðn-
að utan um þau, og dýrið svo haldist óskemmt innan í.
Rafur er ekkert annað en steingjör harpeis; í honum
eru opt skordýr, smá blóm og blómdupt. Hlutir verða
að steini á ýmsan hátt: stundum sezt efni utan um þá
(incrustation), og dýrið hefir svo haldizt óskemmt eða
lítið skaddað innan í; stundum sést að eins far eptir
dýrið, sem fyr var sagt; stundum hefir efni setzt inn-
an í allar holur á steingjörvingnum, en hann þó haldið
mynd sinni. það ber eigi sjaldan við, að sú breyting
verður á, að þau efni, sem upprunalegavoru í skelinni
eða beininu, eru horfin, en annað efni komið í þeirra
stað (substitution). Efnin hafa þá ögn fyrir ögn færzt
á burt, en jafnóðum hafa aðrar agnir af fjarstæðu efni
fylt skörðin.
Menn höfðu þegar í fornöld nokkra þekkingu á
steingjörvingum. Herodot segir, að í fjöllum á Egypta-