Eimreiðin - 01.01.1895, Síða 23

23
Meðan þessu fór fram var húsabyggingum í Reykjavík haldið
áfram af kappi, og leið eigi á löngu áður Danenberg gat sezt þar
að með vefi sína og önnur áhöld. Hafði verið reist handa honum
og sveinum hans stórt timburhús með 2 hliðbyggingum og auk
þess litunarhús við Elliðaárnar. f*ó gekk enn stirt að koma veru-
legu skriði á iðnaðinn og voru til þess ýmsar orsakir. Harðindin
hjeldust stöðugt og hjer á ofan bættist það, að kaupmenn fluttu
allt of litla matvöru til landsins, svo menn hvervetna áttu við hið
mesta harðrjetti að búa; leiddi það meðal annars til þess, að ýmsu
af vinnufólki því, er ráðið hafði verið til stofnananna haustið 1752,
var vísað frá um rniðjan vetur vegna matarleysis. Sat Danenberg
einn eptir við ullarvinnuna með 3 sveina. Reyndar var megnið
af fólkinu ráðið aptur næsta ár, en þegar á veturinn leið var svo
þröngt í búi, að fæstum þótti viðunandi, því eigi var annað til
matar en harðfiskur og smjör af skornum skamti, en til drykkjar
blábert vatn, og fólkið sat krókloppið við vinnuna vegna eldivið-
arleysis. Gekk það því burtu sjálfkrafa. Danenberg varð leiður á
að berjast við þetta andstreymi og fór því aptur af landi burt, en
þeirn Skúla og honum lenti í málaferlum út af kaupinu og urðu
stofnanirnar fyrir útlátum.
Eigi ljetu kaupmenn af að spilla fyrir stofnununum og urðu
þeir enn æfari gagnvart þeim, er þeir sáu, að landsmenn voru
einbeittir og fastráðnir í að halda þeim áfram. Neytti fjelagið allra
bragða til að vekja mistraust manna, og einkum stjórnarinnar, á
þessum fyrirtækjum. Báru kaupmenn á Skúla persónulega hinar
verstu vammir og skammir, en kváðu stofnanirnar eigi til annars
en að hepta hina íslenzku verzlun og fæla alla frá að takast hana
á hendur. Ljezt íjelagið eigi mega þola þetta lengur og krafðist
umbóta. A hinn bóginn hjelt Skúli heldur eigi kyrru fyrir, en
safnaði víðsvegar að skjölum og skilríkjum, er báru þungar sakir
á íjelagið. Hjelt hann nú til Danmerkur og bjuggust hvorirtveggju
að láta skríða til skarar.
Stjórnin sá að eigi mátti lengur svo búið standa. Skipaði hún
1756 nefnd til að rannsaka málið. Komst nefndin að þeirri niður-
stöðu, að stofnanirnar eigi á neinn hátt hefðu skert rjettindi fjé-
lagins, en fjelagið þvert á móti í ýmsum greinum brotið verzlunar-
samninginn og átt sök á því, að fjöldi manna hefði dáið úr hungri
á Islandi. Varð sá endir á þessu máli, að fjelagið var svipt verzlunar-
leyfinu, en stofnununum leyft að láta duggur sínar eptir þörfum