Eimreiðin - 01.01.1895, Side 47

47
jafnvel vel megandi eptir því sem á íslandi gerist. Þó verður engum —
að Vestmannaeyingum einum undanteknum — fyrir að vátryggja skepnur
sínar. En forfeður vorir vóru forsjálli en vjer í þessu efni. Peir sáu
glöggt, að heill sveitarinnar var hætta búin, ef vel megandi bændur gátu
allt i einu orðið að bónbjargamönnum sakir óhappa, sem þeir gátu ekki
sjálfir að gert. Þeir vildu því vinna til að leggja bönd á sig til þess að
fyrirbyggja slikt og settu ákvörðun um það í lög sin, og þótti frelsi
sinu ekki misboðið fyrir þvi; enda vóru þeir einmitt frjálsari eptir en
áður, þar sem afleiðingin var sú, að færri urðu upp á aðra komnir.
Þessi vátrygging náði þó að eins til þess hluta fjárins, sem þeir
skoðuðu sem hinn helzta bústofn sinn, en það var nautpeningurinn.
Peir vóru sem sje svo miklir búmenn, að þeim var ljóst, að nautfjeð
er miklu vissari og betri eign en sauðfjeð, ef rjett er á haldið og búskap-
urinn i góðu lagi, og þeir höfðu því miklu stærri kúabú og nautpenings-
rækt yfir höfuð en vjer. Fyrirkomulagið á vátrygging á nautpeningi var
með sama hætti sem á húsum, sem sjá má af orðum sjálfra laganna, er
hjer skulu til færð:
j>Skaðabœtr eru mæltar, ef fallsótt komr í fé manns, svá at fellr fjórðungr
nautfjár, þess er hann hefir, eða meiri hlutr. Þá skulu hreppsmenn bœta honum
skaða. Hann skal kveðja til nábúa sína 5 á enum næsta hálfum mánaði, er fall-
sótt lætr af, at virða skaða sinn. Hann skal segja til skaða síns ok sýna þeim hold
ok húðir, þess fjár, er af er farit. Hann skal síðan vinna eið fyrir þeim, at sá er
skaði hans, sem þeir hafa virt, eða meiri. Síðan skal hann segja til á samkvámu.
hvé skaði hans hefir virzt. En bœndr skulu bœta honum hálfan skaða. Þeir skulu
svá bœta, at jafnmiklu sé bœtt af hundraði hverju. Eigi eru menn skyldir at bœta
framarr en svá, at 6 alnir sé goldnar af c (hundraði) hverju 6 alna aura. Ef fleiri
menn bíða skaða á einum misserum, þá skal jafnt öllum bœta, til þess er 6 alnir
eru af hundraði hverju goldnar. Ef þá vinnst eigi til þess, at hálfr skaði verði
bœttr hverjum þeirra, þá skulu bœndr telja svá til, at þeim mun minna hafi hverr
þeirra af bótum, sem þeir hafa minna skaða beðit.« '
Sams konar ákvarðanir um innbyrðis vátrygging eða skaðabætur
finnast ekki í lögum annarra Norðurlanda þjóða frá sama tíma.
Af því, sem hjer hefur verið skýrt frá, má læra þetta:
Á þjóðveldistímanum vóru Islendingar á undan öllum samtiðar-
mönnum sínum í þvi að vátryggja eignir sínar, en nú eru þeir orðnir
á eptir öllum öðrum þjóðum í því efni.
Er ekki mál til komið að kippa þessu í liðinn, góðir landar?
V. G.
t
A spítalanum.
(Tileinkað Vesturheimsprestunum íslenzku.)
Jeg hafði þó haldið það verra’ en það var
að vera’ i þeim sjúklinga grúa;
en langur er dagur og dauflegur þar
sem dauðinn og læknarnir búa,
þar skipbrotsmenn sökkvandi sogast frá strönd,
en seilast í bakkann með skjálfandi hönd
og illa því ókomna trúa.