Eimreiðin - 01.01.1899, Side 11

II
ég játa fúslega, að því er snertir þá guðfræðinga, er vilja stunda
guðfræðina vísindalega og eiga að þýða ritninguna gagnrækilega
og svo vel, að treysta megi; þeir þurfa sannarlega málfræðislega
mentun, einkum í grísku, og hana mjög vandlega; en þeir eiga
þá að fá alt annan undirbúning, en þeir fá nú, lesa önnur rit, en
þau, er þeir kynnast nú í skólunum, og að öllum jafnaði láta sér
duga. En ég held þvi jafnfastlega fram, að slík málakunnátta
sé óþörf óbreyttum prestum, enda geta þeir ekki aflað sér hennar
og hafa hana ekki heldur til að bera; viðvíkjandi þessu skal ég
skirskota til orða Lúters í bréfi hans til ráðherranna í hinum
þýzku borgum: »Obreyttur prestur hefur í þýðingum svo mörg
ljós ritningarorð og texta, að hann getur skilið Krist, kent og
lifað heilögu líferni og prédikað fyrir öðrum; en án hjálpar mál-
anna er ekki unt að þýða ritninguna og berjast gegn þeim, er
rangfæra hana. Og jafnan verða slíkir spámenn að vera til meðal
kristinna manna, er rannsaka og þýða ritninguna og eru dugandi
stríðsmenn; en það er ekki nauðsynlegt, að sérhver kristinn
maður eða prestur sé slíkur spámaður, og á ekki heldur svo að
vera.«
En það er sjálfsagt réttast að skoða lærðu skólana sem menta-
stofnanir, er hafi það sérstaklega og sjálfstæða takmark, að veita
æskulýðnum fróðleik þann, sem nauðsynlegur er í lífinu, og svo
mikið af þeirri æðri mentun, er gjörir lífið fagurt og efnisríkt,
sem námstíminn leyfir. Haldi menn því fram, að ætlunarverk
skólanna sé þetta, þá verður öldungis óhjákvæmilegt að láta forn-
málin þoka, svo sem ég hefi sagt; því eins og fornmálanámið er
nú, verður það óvinnandi tálmun þess, að skólarnir nái þessu
takmarki, og er því beinlínis til tjóns fyrir skólana. Fornmálin
taka hjá oss meira en þriðjung námstímans seinustu fjögur árin;
hver verður svo afleiðingin af því? Lærisveinarnir verða að láta
sér nægja harla bágborna kunnáttu í stærðfræði og litla eða enga
í náttúruvísindunum, er mest hjálpa oss til að skilja lífið umhverfis
oss. Kensla móðurmálsins ætti hvað mest að menta anda hinna
ungu manna, en hún getur ekki orðið svo víðtæk, sem þarf til
þess; lærisveinarnir fá enga hugmynd um marga hugðnæma og
mikilsverða kafla í menningarsögu Norðurálfu eftir lok fornaldar-
innar; og loks fá þeir alsendis ónóga kunnáttu í nýju málunum,
einkum ensku; en þó veita þau mál þeim aðgöngu að bókmentum,
sem að minni hyggju eru að minsta kosti jafnauðugar og jafn-