Eimreiðin - 01.01.1899, Síða 37

i7
fyrir henni bæði í ræðu og riti, og það nieð svo miklum áhuga
og eldlegu fjöri, að hann hefir rafmagnað og dáleitt allan þorra
manna, svo að menn hafa fylgt honum hugsunarlaust og í blindni,
og trúað hverju orði, sem fram hefir gengið af munni hans,
sem goðasvari. Þetta hefir leitt til þess, að fáir sem engir hafa
tekið sér fyrir hendur að rannsaka málið rækilega, heldur hafa hér
um bil allir eingöngu bygt skoðanir sínar á rannsóknum og orðum
forvígismannsins og étið alt upp eftir honum. Þeir fáu, sem hafa
haft manndáð í sér til þess, að líta sjálfstæðum augum á málið og
farið að mögla, hafa ekki komist upp fyrir moðreyk, heldur verið
kveðnir niður sem »landráðamenn«, »föðurlandsvikarar« og þar
fram eftir götunum. Og þá hefir annaðhvort þrekið ekki verið
meira en svo, að þeir hafa þagnað og jafnvel samsint öllum fjöld-
anum, eða rannsóknir þeirra hafa ekki haft svo djúpar rætur, að
þeir treystu sér til að halda sannfæring sinni til streitu og koma
henni inn hjá öðrum. Það er enginn vafi á því, að það er ein-
mitt það, sem mest hefir skaðað oss í vorri löngu stjórnarbáráttu,
hve fáir hafa gert sér far um að lesa málið vel niður í kjölinn.
Menn hafa um of einblínt á þær breytingar, sem stungið hefir
verið upp á, en hitt hafa menn svo að segja ekki rannsakað, hvort
þær væru samrýmanlegar þeim réttargrundvelli, sem vér nú stönd-
um á. Menn hafa látið forvígismanninn einan um að rannsaka
þetta, og tekið öllu, sem hann hefir sagt um það, með trúarinnar
augum.. Hann hefir sagt, að breytingarnar væru í fullu samræmi
við réttargrundvöllinn, og svo hafa menn álitið það sannað, og
endurtekið sannanir hans hver eftir annan. En hefðu menn sjálfir
farið að rannsaka þetta, hefði kannske annað orðið ofan á í sumum
greinum. Menn hefðu þá máske rekið sig á, að sumar af sönn-
unum forvígismannsins eru ekki sem traustastar né staðhæfingar
hans sem réttastar. Að sýna þetta rækilega gæti verið nægilegt
efni í langa ritgerð, en hér er ekki rúm fyrir hana og verður því
fátt eitt að nægja.
Eftir þessar athugasemdir skulum vér þá snúa oss að þeim
aðalagnúum, sem eru á benedizkunni.
Fyrsti agnúinn er sá, — sem þó í sjálfu sér er lítilvægastur,
ef eins mikið væri í aðra hönd og af er látið, — að stjórnarfyrir-
komulag hennar yrði oss afardýrt. Skilríkum mönnum hefir talist
svo til, að kostnaðaraukinn, frá því sem nú er, mundi nema að
minsta kosti 30—40 þúsundum króna á ári, auk stórmikils tjár í