Eimreiðin - 01.01.1899, Qupperneq 93

93
heitir ACETYLEN, mjög eldfim; er þegar farið að nota hana
mikið til ljósmetis og eldiviðar, og reynist ágætlega.
Nú skulum vér víkja frá hitanum að ljósfræðinni. Þar má
nefna tvær merkilegar, nýlegar uppgötvanir, nefnilega þeirra Fin-
sens og Röntgens. Finsen (Islendingurinn Níels Hannesson Finsen
sbr. EIMR. I, 134—9); rannsakaði áhrif ljósgeislanna á mannlegan
líkama; tókst honum meðal annars að sýna, að sterkt ljós drepur
ýms smákvikindi, gerla og bakteríur. Arangur þessara rannsókna
varð sá, að hann fann ráð til að lækna útvortis berklasýki (berkla-
ígerð, einkum í andliti), sem læknar höfðu ekki kunnað nein
ráð við til þess tíma. Röntgen (sbr. EIMR. II, 72—4) fann aftur
á móti nýja ljósgeisla, sem eru ósýnilegir mannlegum augum, en
þó er hægt að nota þá, til þess að taka ljósmyndir. Þessir geislar
fara beinleiðis í gegnum fasta hluti, án þess að brotna eða breyta
stefnu, eins og aðrir geislar gjöra, t. d. þegar þeir fara gegnum
gler. Naumast hefur nokkur uppgötvun borist eins fljótt um
allan heim og þessi; þessir ljósgeislar þóttu svo stórmerkilegir og
undarlegir vegna þess, að þeir komast gegnum ógagnsæja hluti og
segja til þess, sem mannlegt auga annars fær eigi komist að.
Þessi uppgötvun varð mjög mikilsverð fyrir sárlækníngar og hand-
lækningar, og þannig hafa báðar þessar merkilegu uppgötvanir í
ljósfræðinni komið læknisfræðinni að mestum notum.
Nú skulum vér að lyktum hverfa frá hitanum og ljósinu til
rafmagnsins. Engin grein náttúrufræðinnar er eins algjörlega
séreign 19. aldar eins og rafmagnsfræðin. Það var nefnilega rétt
um lok 18. aldar að Galvani fyrst tók eftir því, að rafmagn kemur
fram, hvenær sem tveir málmar snertast; en þetta rafmagn er ven-
julega svo lítið og verkanir þess svo hverfandi, að vér verðum
þess eigi varir. Síðan eru ekki liðin nema 100 ár, en nú er raf-
magnið einhver hinn þarfasti búgripur allra siðaðra þjóða. Það er
notað við ritsima og raddsíma, til raflýsingar og rafthitunar, til
þess að knýja áfram járnbrautarlestir og sporvagna á borgastrætum,
við ýmsar smíðar og fleira.
Það eru sem sagt 100 ár síðan menn fundu snertirafmagnið,
og hafa vísindamennirnir lagt hina mestu stund á að finna eðli
þess og orsakir; það hefur ekki hepnast fyllilega enn þá, en þó
þykjast menn nú vera komnir vel á veg, einkum vegna rannsókna
Christiansens háskólakennara í Kaupmannahöfn. Aftur á móti hefur
mönnum tekist að finna til fulls lögmálin fyrir verkunum raf-