Eimreiðin - 01.01.1907, Síða 7

7
Söguritarinn segir, að hér séu fáir ritaðir fyrirburðirnir, sem
urðu fyrir þessum stórtíðindum. Auðséð er, að dularheimurinn
hefir opnast á þessum tíma og íjöldi manna séð inn í hann og
heyrt, bæði í vöku og svefni. Draumur Sturlu, nóttina fyrir
bardagann, stingur á engan hátt í stúf við hina fyrirburðina,
heldur er hann einn hlekkurinn í langri keðju og margþættri.
Pegar reynt er til að gera hann að höfuðórum, þá er gengið
í berhögg viö Sturlungu nærri því alla saman.
Og þá þykir mér vera farið á heldur en ekki geystu handa-
hlaupi yfir sáðlönd sögunnar, því að Sturlunga er svo vandvirkn-
islega rituð og atburðirnir, stórir og smáir, gerðir með svo mikilli
nákvæmni, að varla er hægt að hugsa sér samvizkusamari
ritara eða athugalli. Tökum t. d. frásögnina um fall Sturlu
Sighvatssonar, þegar Gissur hjó hann og »hljóp upp við höggið,
svo að fætur losnuðu við jörð og sá milli fóta honurm.
Reyndar er Sturlunga sögð svo nákvæmlega, sem bezt er
hægt að segja sögu. Söguritarinn þræðir atburðina eins og þegar
stígur er genginn. Hvorttveggja er markað glöggum litum: menn
og viðburðir. Mennirnir eru eins og vörður — hillir undir þá
eins og vörður á heiðarbrún og atburðirnir eru svo sem vegur,
er liggur með vörðunum. Hvorugt hverfur sjónum lesandans, þó
að: »aldirnar fenni yfir sporin«, eins og Stephan G. Stephansson
segir um annað efni.
Sökurn þessarar nákvæmni, sem söguritaranum er gefin í
ríkulegum mæli, og sannleiksblæ, sem hjúpar söguna, tjáir varla
að rengja nokkurt atriði hennar, og þá ekki heldur þau, sem greina
frá fyrirburðunum.
Pó væri tortrygninni vorkunn og henni eigi láandi efinn, ef
Sturlunga væri al-ein til frásagna um dularfulla fyrirburði, eða
síðust sagna í landinu, sem ræki þá lest.
En því fer fjarri, að þessir eldar brenni einungis yfir hauga-
gulli feðra vorra. Ljómanum bregður fyrir enn þá, bæði í svefni
og vöku.
Eg tala nú ekki um tilraunir öndunganna í Reykjavik, sem
þjóðkunnar eru orðnar. Eg á við fyrirburði almennings, sem
leggur sig alls ekki eftir fyrirburðum, heldur verður þeirra var
alveg óvörum innan um dagljósa atburði. Pessir almennu fyrir-
burðir eru enn þá merkilegri heldur en fyrirburðir öndunga, af
því að fyrirburðir alþýðu koma sjálfkrafa og óvörum, án þess
að gildrað sé fyrir þá með því að setja sig í sérstakar stellingar.