Eimreiðin - 01.01.1907, Page 20

20
að deyja út; og sakir þessa ótta hatast það við og ófrægir öll vísindi.
gagnrýni og allskonar rannsóknir. Þessir menn eru síhræddir, angurværir,
á stundum, eða reiðir, og fyllast vandlæti þegar þesskonar spurningum
er hreyft, sem þeim finst muni fyrirkoma allri biblíunni. Þeir stórreidd-
ust Darwín og hans félögum, fyrir þá sök að þeir dirfðust að vefengja
sögUr Móses-bókanna um sköpun heimsins og mannsins. Þessir menn,
segi ég, óttast og harma það að trúin ætli að líða undir lok. En vel
má vera, að þessum góðu mönnum hafi aldrei til hugar komið, að sá
ótti þeirra er ekki vottur um trú, heldur um hreina og beina vantrú.
Sá sem er hræddur um, að Guði megi hrinda af stóli, að sannleik Guðs
megi vefengja, hann verðskuldar ekki að kallast trúmaður. Ef einhver
maður setur bak sitt fyrir hurðina, þykist ég vita fyrir víst, að eitthvað
er inni fyrir, sem hann vill ekki láta alla sjá. Og hitti ég menn, sem
hræddir eru við að láta rannsaka trú þeirra, veit ég með vissu, að
djúpsettur efi býr í hugskoti þeirra, hvort þar sé alt með feldu, ef rann-
saka skal. En Guð hræðist ekki ljósið, því að sannleikurinn, og ekkert
nema sannleikurinn, er hans orð.
Eg er ekki einn af þeim, sem fylgi öðrumhvorum þeim fiokki,
sem ég hefi til fært. Eg er ekki þeirrar trúar, að trúin sé á förum,
né hræddur um, að hún nokkru sinni deyi út.
Og nú bið ég yður, að athuga vandlega fáein augnablik, hvernig
ég með orðum ummerki trúna, svo þér megið sjá og skynja, hvort
nokkur hætta muni finnast á því, að hún muni dvína og deyja út.
Skoðuð frá sjónarmiði skilningsins er trúin hugsun eða hugmynd
mannsins um það samband, sem hann sé í við það vald, er ráði alheim-
inum, Menn voru fjölgyðismenn, þá er þeir ætluðu að til væri fleira en
eitt máttarvald. Nú erum vér eingyðistrúarmenn, af því að þekkingin,
sem ýmsir óttast svo mjög, hefur kent oss, að það máttarvald, sem í
alheiminum birtist, sé eitt. En hinum miklu hugmyndum um heiminn eru
ávalt samferða tilfinningar samsvarandi hugmyndunum, svo að trúin er
annars vegar tilfinning, og tilfinning sú eða hræring fer æ eftir hug-
myndunum og samsvarar þeim; er háleit og fögur, og góð og göfug,
eða hryllileg og auðvirðileg, eftir því hvort hugmyndirnar eru háar eða
lágar. En allar hugmyndir og allar gagntakandi tilfinningar stefna óhjá-
kvæmilega að því að skapa ytra form, og við það myndast útvortis
guðsþjónusta. Þá koma ölturu og fórnfæringar, hof og hörgar, kirkjur
og musteri, svo og tíðagjörðir og helgisiðir hverskonar. Og þá sjáum
vér sakramenti og leynda dóma; prestar og levítar framkoma, þá sálmar
og söngvar, biblíur og bænir — allir þessir hlutir, sem skýra eiga og
þýða, þótt í ófullkomleika sé, hugsanir þær og hræringar, sem eru meg-
inatriði í lífi trúarinnar. Samfara fer því hugsun (hugmynd), tilfinning og
fyrirkomulag. En til hvers miðar alt þetta? Það er tilraun til þess að
komast í rétt samband við Guð. Menn hafa ávalt haft einhverjar hug-
myndir um Guð, og vissar skoðanir um sjálfa sig, haft hugmyndir og
ætlanir um það samband, er þeir væri í við guðdóminn, hugsjónir um,
hversu það samband ætti helzt að vera, og hið eina og sjálfsagða mark
og mið hefur orðið, að öðlast og halda hinu rétta guðssambandi. Þetta
á ekki einungis heima í kristninni, né hjá Múhameðsmönnum né nokkrum
öðrum trúarbrögðum, heldur á það heima í þeim öllum. Og því má