Eimreiðin - 01.01.1909, Blaðsíða 53

53
með samþykki »Miklaráðs« (Great Council). En til þess ráðs
skyldi konungur kveðja preláta alla og æðri aðalsmenn, hvern
einstakan með sérstöku bréíi (writ). Peir, er á þann hátt voru
til ráðs kvaddir af konungi, voru nefndir Pairs eða Peers (lávarðar)
og heimildin til setu í Miklaráði gekk í erfðir til karlkyns frum-
burðar.
Jóhann landlausi lét skömmu síðar páfann leysa sig frá loforð-
um sínum í Magna Charta. Pá gerðu barónarnir uppreisn gegn
konungi, en í þeim svifum dó Jóhann. Verður þá Hinrik III
konungur (1216—1272). Hann lofar að haga sér samkvæmt Magna
Charta, en gengur fljótlega á heit sín. Barónar halda fast í sín
réttindi og verður úr styrjöld: Konungur höndum tekinn. For-
sprakki aðalsmanna Símon frá Montfort, glæsilegasta þjóðhetja?
lætur boða til þings í Lundúnum, er ræða átti ríkismál, og boðar
til þingsins, ekki einungis preláta og baróna, heldur einnig fulltrúa
fyrir óæðri stjettirnar. Petta þing kom saman í Lundúnum 28.jan.
1265. Telja því margir þenna dag fæðingardag parlamentisins.
Petta Símonarþing var skammætt, því að Hinrik kóngur losnaði
úr varðhaldi og var þá öllu riftað, er Símon hafði gera látið.
Konungur tók upp aftur hinar eldri ráðssamkomur. Svo gekk fram
í lok þrettándu aldar. Pá var konungur orðinn Jdtvarður hinn
fyrsti Hann átti í megnum ófriði við Frakka og Skota. Sá
ófriður kostaði of fjár. Átti konungur því oft fjárbónarerindi við
baróna. En þeir reyndust í meira lagi naumir á fé. Samkvæmt
Magna Charta hefði konungur nú átt að kalla saman venjulegt
Great Council og fá samþykki þess til aukaskattálögu. En vísast
hefir hann eigi treyst auðsveipni barónanna — sjálfsagt líka fundist
nóg um völd þeirra, kviðið því, að þeir yrðu sér ofjarlar, og því
kosið að fá andvægi við þá. Nokkuð er það, að hann auk.
baróna og preláta — hins gamla Miklaráðs — boðar ennfremur
á þing: 2 Riddara frá hverju greifadæmi (shire) og 2 borgara frá
100 nafngreindum bæjum og býður prelátum að taka með sér á
þing óæðri klerka. Petta þing kom saman drit) 1295. Er pað
hið fyrsta regtutega parlament d Brettandi. Nokkru síðar
(1297) kom út konungsbréf, svonefnd Játvarðarskrá (Edwards
Charta). Par var verksvið og vald þingsins ákveðið svo meðal
annars, að framvegis megi engan skatt leggja á nema með sam-
þykki þingsins, »því að skattar koma niður á alþjóð og eiga því
að hljóta samþykki alþjóðar eða fulltrúa hennar«. Auk fjárveit-